7 Eskadra Działań Specjalnych

7 Eskadra Działań Specjalnych (7 eds) – jednostka wojskowa Sił Powietrznych dyslokowana w Powidzu, przeznaczona do transportu lotniczego i lotniczego wsparcia ogniowego sił i środków Wojsk Specjalnych; 1 lutego 2023 na bazie 7 eskadry działań specjalnych została sformowana Powietrzna Jednostka Operacji Specjalnych (PJOS)^[3].

7 Eskadra Działań Specjalnych

oznaka rozpoznawcza 7 eds
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	2010
Rozformowanie	2023
Tradycje
Święto	24 maja[1]
Kontynuacja	Powietrzna Jednostka Operacji Specjalnych
Dowódcy
Pierwszy	ppłk pil. Grzegorz Wiatrak
Ostatni	ppłk pil. Piotr Kozłowski
Działania zbrojne
PKW Irak PKW Afganistan PKW Czad
Organizacja
Dyslokacja	Powidz
Rodzaj sił zbrojnych	Siły Powietrzne
Rodzaj wojsk	wojska lotnicze siły specjalne
Podległość	33 BLT operacyjnie: DWS[2]; DKWS
Skład	patrz tekst

Formowanie, zmiany organizacyjne

W roku 2010 została sformowana 7 eskadra działań specjalnych w wyniku zapotrzebowania na jednostkę lotniczą odnośnie wsparcia Wojsk Specjalnych. Eskadra zabezpieczała działania jednostek Wojsk Specjalnych zarówno na terenie kraju jak i poza granicami. Podstawowym wyposażeniem eskadry były śmigłowce Mi-17TU oraz Mi-17-1V. Piloci eskadry byli szkoleni do wykonywania lotów nocnych z użyciem noktowizji co wynikało z charakteru działań jednostek specjalnych biorąc udział w działaniach bojowych na misjach poza granicami kraju, w Iraku i Afganistanie^[4][5]. 7 eskadra działań specjalnych w 2016 i w 2020 pełniła dyżury SON (Siły Odpowiedzi NATO)^[6]. Podporządkowana była 33 Bazie Lotnictwa Transportowego. 1 lutego 2023 została sformowana na bazie 7 eskadry działań specjalnych Powietrzna Jednostka Operacji Specjalnych. Podlega dowództwu 3 Skrzydła Lotnictwa Transportowego, w działaniach realnych dowodzenie jednostką przejmuje Dowództwo Komponentu Wojsk Specjalnych^[7][3]. Miejsce postoju jednostki – Powidz^[4][3].

Charakterystyka, zadania

7 eskadra działań specjalnych uczestniczyła w grudniu roku 2011 w ćwiczeniu „KOBRA-11”, w którym brało udział Dowództwo Wojsk Specjalnych oraz jednostki wojskowe: Grom, Formoza, NIL, Agat, Jednostka Wojskowa Komandosów^[8].

7 eds stacjonowała w 33 Bazie Lotnictwa Transportowego. Powidzka eskadra z części swych sił i środków wystawiała Zadaniowy Lotniczy Zespół Bojowy. ZLZB osiągnął pełną gotowość w połowie 2013 roku. Część żołnierzy tej jednostki przeszła kwalifikację podobną do tej, którą przechodzą komandosi JW 4101. Tworzą Zespół Działań Specjalnych Sił Powietrznych^[9][10]. W powidzkiej jednostce wojskowej pełnią służbę żołnierze z doświadczeniem z PKW Czad, PKW Irak i PKW Afganistan wystawiając komponenty na rzecz SGP-Sz, w tym lotnicy odznaczeni odznaką pilota lub odznaką nawigatora wojskowego wykonującego loty w warunkach wojennych tzw. gapą z zielonym wieńcem^[11]. Pierwszym krokiem na rzecz szkolenia załóg śmigłowców było podpisanie umowy (prawdopodobnie zimą 2011/2012) z przedsiębiorstwem Aviacijos Kompanija Aviabaltika. Przedsiębiorstwo prowadzi szkolenie załóg Mi-17 przy pomocy symulatora. Żołnierze-piloci powidzkiej JW ukończyli 31 maja 2012 r. pierwszą turę szkolenia lotniczego by móc wykonywać transport i wsparcie ogniowe w operacjach specjalnych. Szkolenie odbyło się w Hurlburt Field, bazie wojskowej US Air Force. Szkolenie było prowadzone siłami i środkami 6th Special Operations Squadron^[12] podległego 1st Special Operations Wing^[13]. 3 lipca 2012 roku została podpisana w Powidzu umowa pomiędzy 33 Bazą Lotnictwa Transportowego a przedsiębiorstwem LOM Praha na szkolenie w teorii i praktyce żołnierzy mających latać bojowo na Mi-17^[14]. Po ukończeniu kursu powidzcy lotnicy mogą latać we wszystkich warunkach terenowych dniem i nocą^[15]. 9 lipca 2012 roku Inspektorat Uzbrojenia MON poinformował o prowadzonych działaniach na rzecz wypożyczenia dwóch Mi-17 do celów szkoleniowych pododdziału^[16][17]. Śmigłowce mają umożliwiać wykonywanie lotów pilotażowo-nawigacyjnych w warunkach VMC i IMC w dzień i w nocy; loty według procedur VFR i IFR; loty z zastosowaniem NVG; lotów nad morzem oraz lotów w terenie górzystym.

17 sierpnia 2012 roku 12 pilotów z PJOSu w Powidzu do końca listopada 2012 r. wylatało w Czechach prawie 400 godzin na śmigłowcach Mi-17, zarówno w dzień, jak i w nocy^[18]. Jest to realizacja umowy zawartej między 33 BLTr a LOM Praha. W dniach 3-14 września 2012 r. 16 żołnierzy z Powidza wraz z Mi-17 wzięło udział w ćwiczeniach Logical Decision 2012. Żołnierze Sił Powietrznych ćwiczyli działania lotnicze z 86 Solnockiej Bazy Śmigłowców (MH 86. Szolnok Helikopter Bázis). W ćwiczeniach brały udział Węgry, Macedonia, Słowacja i Polska. Były to pierwsze zagraniczne ćwiczenia lotników SP z pegazem na oznace. W trakcie ćwiczeń żołnierze załóg lotniczych i sztabu eskadry prowadzili działania związane ze specyfiką własnej formacji w tym w czasie nocy^[19]. Siły Powietrzne zmodernizowały śmigłowce, które są na stanie PJOSu^[20][21]. 20 grudnia 2019 w 1 Bazie Lotnictwa Transportowego, w obecności prezydenta RP Andrzeja Dudy, ministra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka i ambasador USA w Polsce Georgette Mosbacher, przekazano Wojskom Specjalnym cztery śmigłowce S-70i Black Hawk, z przeznaczeniem dla 7 Eskadry Działań Specjalnych^[22]. Lotnicy działań specjalnych w pierwszej połowie maja 2020 roku szkolili się w lotach i nawigacji nad morzem m.in. nocą desantując Wojska Specjalne, w tym na platformę wiertniczą^[23]. 1 lutego 2023 powstała nowa jednostka PJOS, a sformowanie jej wiąże się z celami i zobowiązaniem, jakie Siły Zbrojne RP dały dla NATO, to zdolność do dowodzenia większą liczbą lotniczych pododdziałów specjalnych. 7 eskadra działań specjalnych została certyfikowana do dowodzenia maksymalnie sześcioma elementami lotniczymi (poziom SOATG – Special Operations Air Task Group). W NATO to zdolności do dowodzenia bardziej rozbudowanymi elementami lotniczymi, czym było powstanie nowej jednostki lotniczej^[3][4].

Przeznaczenie

Jednostka ma prowadzić operacje powietrzne poprzez lotnicze działania specjalne jak desantowanie linowe, wprowadzania i wydobywanie sekcji Wojsk Specjalnych za pomocą śmigłowca technikami (ang.) Helicopter Rope Suspension Technique – techniką szybkiej liny, linami alpinistycznymi, przy pomocy drabiny linowej i metodą (ang.) Special Patrol Insertion/Extraction. Poza tym siódma ma prowadzić: działania powietrznodesantowe spadochroniarzy WS, rozpoznanie powietrzne oraz lotnicze wsparcie ogniowe. Pododdział ma mieć zdolność prowadzenia działań i operacji w trudnych warunkach i przy dużym ryzyku zarówno w dzień, jak i w nocy. 7 eds ma wykonywać je działając nad akwenami (desant do wody, na okręt, i wydobywanie z nich), na lądzie (w tym na terenie zabudowanym, w górach i na równinach).

Struktura organizacyjna (2010)

Lotnisko w Powidzu, w tym PJOS

Mi-17-1W należący do PJOSu

Stan na rok 2010^[24]

• dowództwo i sztab;
  • Zespół Lotniczy
  • Zespół Obsługi Technicznej

Wyposażenie

Śmigłowce:

• 8 maszyn Mi-17
  • 4 w wersji Mi-17-1W^[25]
  • 4 w wariancie Mi-17TU^[26].

Śmigłowce są wyposażone w M134G^[27].

Mi-17-1W zostały zmodernizowane oraz przystosowane do działań specjalnych^[28].

Dowódcy

• ppłk pil. Grzegorz Wiatrak (2011–2011)^[4]
• ppłk pil. Marek Szymaniak (2011–2013)^[29][30][31]
• ppłk pil. Grzegorz Kołodziejczyk (2013–2016)^[4]
• ppłk pil. Jarosław Kuziński (2016–2019)^[32]
• ppłk pil. Piotr Kozłowski (2019–2023)^[33]