61 Batalion Saperów (1939)

61 Batalion Saperów (61 bsap.) – pododdział saperów Wojska Polskiego II RP z okresu kampanii wrześniowej.

61 Batalion Saperów

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1939
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	1 batalion saperów Legionów
Dowódcy
Pierwszy	mjr Tadeusz Pisarski
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	saperzy
Podległość	41 Dywizja Piechoty

Batalion nie występował w pokojowej organizacji wojska. W 1939 1 batalion saperów Legionów sformował w I rzucie mobilizacji powszechnej 61 batalion saperów dla 41 Dywizji Piechoty^[1]. Zgodnie z planem mobilizacyjnym gotowość bojową osiągnął 4 września^[2].

Działania bojowe

4 września 1939 roku rozkazem dowódcy Armii „Modlin” 61 batalion saperów zadysponowano dowódcy przedmościa Modlin płk. W. Młodzianowskiemu, od świtu tego dnia obsadził mosty na Bugo-Narwi. Jeden pluton 1 kompanii saperów został wysłany do przygotowania do wysadzenia mostu kolejowego na Narwi w Orzechowie. Na rozkaz sztabu Armii „Modlin” most został wysadzony w powietrze 5 września o godz. 21, ładunkami z 60 kg materiału wybuchowego. 6 września pluton dołączył do 61 bsap., który tego dnia przemaszerował do Bożej Woli. 8 września 61 batalionowi podporządkowano 19 kompanię mostów ciężkich, 116 rezerwową kompanię saperów, 12 ciężką kolumnę pontonową, 113 i 114 lekkie kolumny pontonowe oraz 12 i 14 plutony przepraw rzecznych. Zgrupowanie to miało rozpoznać i przygotować miejsca do przeprawy, aby w ciągu jednej nocy uruchomić je na Wiśle i Narwi w rejonie Modlina. Jeden z plutonów saperów 61 batalionu wraz z dwoma plutonami parkowymi saperów, 8 września zostały skierowane do Warszawy celem przygotowania wszystkich mostów na Wiśle do wysadzenia lub zabarykadowania ich. 10 września poległo dwóch saperów. 12 września rozwiązano zgrupowanie przeprawowe. 12 i 13 września 1 i 2 kompanie saperów wykonywały prace saperskie: 1 kompania w rejonie Wołomina, 2 kompania na rzeczce Długa od Marek do Kobiałki. Prace 2 kompanii polegały na spiętrzeniu rzeczki Długa, wykonano zasieki na jej brzegach oraz zniszczono dogodne zjazdy do niej, oczyszczano przedpola przed stanowiskami piechoty. Nocą 13/14 września 61 b sap. odmaszerował do Warszawy. Większość batalionu została skierowana na Odcinek Warszawa-Wschód i sukcesywnie objęła obsadę saperską na pododcinkach „Saska Kępa”, „Grochów” i „Utrata”. Budowano zapory i przeszkody przeciwpancerne, zaopatrywano piechotę w sprzęt i materiał saperski, gromadzono w kilku punktach drut kolczasty, worki z piaskiem i materiał wybuchowy. Kompanie 61 bsap pracowały też przy budowie punktów oporu, stanowisk ogniowych, barykad itp.^[3]. 15 września w trakcie prac z 2 kompanii poległ jeden saper, a 4 zostało rannych. 16 września 2 kompania saperów w ramach grup szturmowych z piechotą wzięła udział w natarciu zgrupowania 21 pp, a 1 kompania w zgrupowaniu 26 pp działając jak pododdział piechoty. Atak 1 kompanii nie powiódł się z uwagi na silny ostrzał niemiecki, natomiast natarcie 2 kompanii w ramach grup szturmowych piechoty odniosło sukces. Odbito zachodnią część Grochowa, wzięto jeńców z niemieckiej 11 Dywizji Piechoty. Jednak z uwagi na brak powodzenia na sąsiednim odcinku 26 pp, nocą 16/17 września oddziały płk. Sosabowskiego wycofały się na stanowiska wyjściowe. W trakcie walk poległ jeden saper, a jeden odniósł rany. 18 września 1 kompania saperów prowadziła prace fortyfikacyjne na Utracie. 19 września zostało rannych 2 saperów z 2 kompanii. 22 września w wyniku niemieckiego ostrzału artyleryjskiego poległo w 2 kompanii 5 saperów, rannych zostało 8, utracono 3 konie. 23 września patrol saperski wraz z dowódcą 1 kompanii wysadził tor kolejowy w pobliżu niemieckich linii w rejonie stacji Warszawa-Praga. Podczas wykonywania zadania patrol poniósł wysokie straty. 61 bsap do kapitulacji Warszawy wykonywał powierzone zadania, skapitulował 28 września^[4].

Struktura i obsada personalna

Batalion był pododdziałem typu II b, miał w swoim składzie dwie piesze kompanie saperów z taborem na obręczach stalowych i kolumnę saperów, określaną jako narzędziowa^[2].

Obsada personalna we wrześniu 1939^[5]:

Dowództwo batalionu

dowódca – mjr sap. Tadeusz II Pisarski^[a]

zastępca dowódcy – NN

• adiutant – ppor. Stanisław Klimosz
• 1 kompania saperów – por. Marian Sylwester Adynowski
  • dowódca I plutonu – ppor. Zenon Kamiński
• 2 kompania saperów – por. Józef Beżański^[7]
  • dowódca I plutonu – ppor. Czesław Dudkiewicz
  • dowódca II plutonu – ppor. Jerzy Kwik
  • dowódca III plutonu – ppor. Włodzimierz Szczeblewski
  • dowódca IV plutonu – ppor. Tadeusz Wesołowski
• kolumna saperska – ppor. Zbigniew Aleksander
• szef – sierż. Edward Hornik^[8]

Uwagi

1. Tadeusz II Pisarski (ur. 14 listopada 1898), żołnierz 3 pp Legionów Polskich, odznaczony KN, KW i SKZ. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 3. lokatą w korpusie oficerów saperów. W marcu 1939 pełnił służbę w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie na stanowisku wykładowcy przedmiotu taktyki saperów^[6].

Przypisy

1. Cutter 2003 ↓, s. 161.
2. Łuniewski 2015 ↓, s. 68.
3. Zarzycki 2001 ↓, s. 26-28.
4. Zarzycki 2001 ↓, s. 29-30.
5. Cutter 2003 ↓, s. 312.
6. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 245, 454.
7. Wesołowski (red.) i 2/2015 ↓, s. 331-332.
8. Zarzycki 2001 ↓, s. 26-27.

Bibliografia

• Zdzisław Józef Cutter: Polskie wojska saperskie w 1939 r. : organizacja, wyposażenie, mobilizacja i działania wojenne. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2003. ISBN 83-7098-834-2.
• Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
• Tadeusz Łuniewski. 41 Dywizja Piechoty Rezerwowa we wrześniu 1939 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 4 (254), 2015. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej. ISSN 1640-6281.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny "W", Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza "Ajaks" i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3
• Piotr Zarzycki: 1 Batalion Saperów Legionów. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt 69. Pruszków: Oficyna Wydawn. "Ajaks, 2001. ISBN 978-83-88773-49-5. OCLC 177255021. (pol.).
• Andrzej Wesołowski (red.): Praga 1939 w dokumentach i wspomnieniach cz. 2 Grochów - Saska Kępa(17-29 września). Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2015. ISBN 978-83-64475-29-0.