3 Samodzielny Dywizjon Wojskowej Straży Granicznej

3 Samodzielny Dywizjon Wojskowej Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Wojskowej Straży Granicznej w II Rzeczypospolitej.

3 Samodzielny Dywizjon Wojskowej Straży Granicznej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1920
Tradycje
Rodowód	2 Dywizjon Straży Granicznej
Kontynuacja	10 pułk StG
Organizacja
Dyslokacja	Oświęcim Suwałki
Formacja	Wojskowa Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat WSG DOG Kraków

Szkic rozmieszczenia 2 pułku WSG i 2 samodzielnego dywizjonu WSG w 1919

Formowanie i zmiany organizacyjne

14 lipca 1919 ukazało się rozporządzenie ministra spraw wojskowych odnośnie do dyslokacji i reorganizacji oddziałów granicznych^[1]. 3 samodzielny dywizjon Wojskowej Straży Granicznej ochraniał odcinek graniczny od Białej Przemszy do Dziedzic. Dowództwo rozlokowało się w Oświęcimiu. 1 szwadron^{[uwaga 1]} w rozmieszczono w Jarocznie, 2 szwadron^{[uwaga 2]} w Babicach, 3 szwadron, po sformowaniu w Oświęcimiu, przeniesiono do Dziedzic^[2]. Tym samym rozporządzeniem nakazano sformowanie przy dywizjonie 5 szwadronu szkolnego WSG^[3].

Pod koniec 1919 i na przełomie lat 1919/1920 nastąpiły dalsze zmiany w dyslokacji pododdziałów Wojskowej Straży Granicznej^[4]. Rozkazem ministra spraw wojskowych z 12 listopada 1919 pełniący służbę graniczną na odcinku śląskim od Dziedzic po Białą Przemszę 3 samodzielny dywizjon WSG został przeniesiony na nie obsadzoną jeszcze dotąd wschodnią granicę obszaru plebiscytowego na Mazurach. Obsadził on około 100 kilometrową rubież Rajgród–Solisłówko–Jeziorki Jabłońskie–Raczki–Bakałarzewo–Filipów–Przerośl^{[uwaga 3]}. Obszar ten należał do kompetencji Naczelnego Dowództwa WP, zatem dywizjon WSG został uznany za jednostkę eksterytorialną i w sprawach służbowych podlegał Dowództwu Okręgu Generalnego „Warszawa”, a w sprawach lokalnych, zwracał się wprost do 41 pułku piechoty w Suwałkach, który na tym odcinku zabezpieczał linię demarkacyjną^[5]. Jego dotychczasowy odcinek obsadził II dywizjon 2 pułku Wojskowej Straży Granicznej^[6]. Ponieważ w skład dywizjonu wchodziły tylko trzy szwadrony o łącznej liczbie 674 żołnierzy, Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej otrzymał polecenie sformowania czwartego szwadronu^[4].

Dywizjon w sile 4 szwadronów zajmował odcinek na granicy Prus Wschodnich od szosy Filipów przecinającej granicę do miejscowości Wisztyniec na płn., odkąd rozpoczynała się granica litewska. Dowództwo dyonu wraz z komisją gospodarczą i szwadronem szkolnym mieściło się w Suwałkach o 30 km od lewego skrzydła odcinka granicznego i o 50 km od prawego skrzydła^[7].

W marcu 1920 3 samodzielny dywizjon Wojskowej Straży Granicznej został przemianowany na 3 samodzielny dywizjon Strzelców Granicznych, a w kwietniu 1920 przeformowany na 10 pułk Strzelców Granicznych, o składzie 2 dywizjonów i szwadronu szkolnego.

Osobny artykuł: 10 pułk Strzelców Granicznych.

Służba graniczna

Zadaniem szwadronów było wyłapywanie wrogich elementów przekradających się do Polski, zatrzymywanie wszelkich kontraband oraz ochrona granicy przed bandami uzbrojonymi, przekradającymi się z Litwy od północy^[8].

Wydarzenia

• w styczniu 1920 na odcinku 3 szwadronu aresztowano 16 uzbrojonych bandytów, którzy przekroczyli granicę Prus Wschodnich z zamiarem dokonania napadów w Suwalszczyźnie i przejścia z powrotem przez Wiżajny na Litwę. Byli to Rosjanie i Litwini, którzy jako jeńcy rosyjscy pozostawali w niewoli niemieckiej^[8].

Rozmieszczenie dywizjonu

Rozmieszczenie 2 sdWSG w Oświęcimiu na dzień 15 lipca 1919[9][uwaga 4]
szwadrony	1. Jaworzno	2. Babice	3. Dziedzice[uwaga 5]	sz. szk. Oświęcim
Rozmieszczenie 2 sdWSG w Suwałkach na dzień 25 stycznia 1920[10][uwaga 6]
szwadrony	1. Reszki	2. Wierciochy	3. Filipowo	4. Przerośl
placówki	Podliszewo	Korytki	Bakałarzewo	Białe Jeziorki
	Popowo	Lipówka	Garbas	Nowa Wieś
	Młynek	Konopki	Filipowo
	Chomontowo	Nowa Wieś	Supienie

Żołnierze dywizjonu

Stan na dzień 26 sierpnia 1919^[11]:

• dowódca dywizjonu – ppłk Witold Sieciński
  • adiutant dywizjonu – ppor. Józef Tucholski^[12]
  • oficer rachunkowy – ppor. Władysław Adam
  • oficer rachunkowy – Emeryk Łopuszański
  • lekarz – pchor. Feliks Kongsberg
  • weterynarz – por. Włodzimierz Harassewski
• dowódca 1 szwadronu – rtm. Juliusz Manzett
• dowódca 2 szwadronu – por. Marian Weretyński
• dowódca 3 szwadronu – rtm. Jerzy Krzyżanowski
• dowódca szkolnego szwadronu – rtm. Julian Kreisel
• dowódca szkoły podoficerskiej – ppor. Czesław Kozielski

Stan z grudnia 1919^{[uwaga 7]}:

• dowódca dywizjonu – płk Konrad Witold Sieciński^[14]

Sztab dywizjonu

• adiutant – por. Tucholski Józef
• oficer rachunkowy – ppor. Adam Władysław
• oficer prowiantowy – u.w XI Łopuszański Emeryk
• lekarz weterynarii – kpt. Gelobisz Beniamin
• lekarz sanitarny – kpt. Szczęsnowicz
• kapelan – kpt. Haraburda
• oficer broni – ppor. Cwaliński Mieczysław

Pododdziały

• dowódca 1 szwadronu – ppor. Gundelach Władysław
  • młodszy oficer – ppor. Świątek Wincenty
  • młodszy oficer – ppor. Kozielski Czesław
• dowódca 2 szwadronu – por. Weretyński Marian
  • młodszy oficer – ppor. Łuniewski Stanisław
  • młodszy oficer – ppor. Skorupski Janusz
• dowódca 3 szwadronu – rtm. Krzyżanowski Jerzy
  • młodszy oficer – por. Łada-Bardowski Edmund
  • młodszy oficer – por. Handelsmann Włodzimierz
  • młodszy oficer – ppor. Auer Łucjan
• dowódca 4 szwadronu – rtm. Krajsel Julian
  • młodszy oficer – por. Nieciengiewicz Wacław
  • młodszy oficer – ppor. Hebda Stefan
• dowódca szwadronu szkolnego – mjr Manżett Stefan
  • zastępca dowódcy szwadronu szkolnego – por. Mieczyński Stefan
  • młodszy oficer – ppor. Chmielewski Kazimierz
  • młodszy oficer – ppor. Mizia Józef
  • młodszy oficer – ppor. de Latour Sławomir

Przekształcenia

• 2 dywizjon Straży Granicznej → II dywizjon 2 pułku Straży Granicznej (do III 1919) → II dywizjon 2 pułku Wojskowej Straży Granicznej (do VI 1919) → 3 samodzielny dywizjon Wojskowej Straży Granicznej (do III 1920) → 3 samodzielny dywizjon Strzelców Granicznych (do V 1920) → 10 pułk Strzelców Granicznych ↘ rozformowany w grudniu 1920

Uwagi

1. Był to przedtem 2 szwadron 2 pułku WSG, który stał w Chrzanowie^[2].
2. Przedtem był to 1 szwadron 2 pułku WSG.^[2]
3. Pismo ministra spraw wojskowych nr 5090 z 12 listopada 1919 do inspektora WSG w sprawie przeniesienia 3 samodzielnego dywizjonu WSG z Oświęcimia na wschodnio-północną granicę terenu plebiscytowego^[4]
4. Organizacja zgodna z rozkazem MSWojsk. nr 4944/t.og z 14 lipca 1919^[9].
5. W trakcie formowania^[9].
6. Szwadron szkolny dywizjonu i szkoła podoficerska stacjonowały w Suwałkach^[10].
7. Na podstawie wspomnień rtm. Łady-Bardowskiego^[13].

Przypisy

1. Dominiczak 1975 ↓, s. 89.
2. Dominiczak 1975 ↓, s. 92.
3. Dominiczak 1975 ↓, s. 93.
4. Dominiczak 1975 ↓, s. 95.
5. Dominiczak 1975 ↓, s. 96.
6. Dominiczak 1975 ↓, s. 97.
7. Polak 1999 ↓, s. 258.
8. Polak 1999 ↓, s. 259.
9. OdeB WSG ↓, s. 1.
10. OdeB WSG ↓, s. 15.
11. Spisy oficerów WSG ↓, s. 129.
12. Spisy oficerów WSG ↓, s. 221.
13. Polak 1999 ↓, s. 258-259.
14. Piekarz 2017 ↓, s. 27.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
• Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
• Ordre de Bataille Wojskowej Straży Granicznej 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.6/81.)
• Imienne spisy oficerów inspektoratu, pułków, samodzielnych dywizjonów i szkoły podoficerskiej Wojskowej Straży Granicznej. 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.6/112.)