Żuk pastwiskowy

Żuk pastwiskowy^[1] (Geotrupes spiniger) – gatunek chrząszcza z rodziny gnojarzowatych i podrodziny Geotrupinae.

Żuk pastwiskowy

Geotrupes spiniger
(Marsham, 1802)
Samiec
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Nadrodzina	żuki
Rodzina	gnojarzowate
Podrodzina	Geotrupinae
Plemię	Geotrupini
Rodzaj	Geotrupes
Podrodzaj	Geotrupes s.str.
Gatunek	żuk pastwiskowy
Synonimy
Scarabaeus spiniger Marsham, 1802 Geotrupes minor Erichson, 1847 Geotrupes mesoleilus Thomson, 1868 Geotrupes puncticollis Malinowsky, 1811 Geotrupes sublaevigatus Stephens, 1830

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1802 roku przez Thomasa Marshama jako Scarabaeus spiniger^[2].

Chrząszcz o owalnym, wysklepionym ciele długości od 18 do 26 mm, ubarwionym różnorodnie, np. czarnoniebiesko, ciemnozielono lub ciemnobrunatnie. Barwa początkowo jest metaliczna, opalizująca, ale wraz ze starzeniem się osobnika matowieje i czernieje. Pośrodku głowy obecny jest guzek. Powierzchnia przedplecza jest gładka z podłużną linią wgłębioną przez środek, a na bokach z dużymi, dołkowatymi punktami. Nasadowa krawędź przedplecza jest obrzeżona. Pokrywy mają między szwem a guzem barkowym po siedem punktowanych rzędów, odgraniczających słabo wypukłe międzyrzędy o delikatnie pomarszczonych poprzecznie powierzchniach. Tylna para odnóży ma na zewnętrznych powierzchniach goleni trzy listewki poprzeczne, licząc wraz z listewką wierzchołkową. Uda tejże pary odnóży wykazują dymorfizm płciowy: u samicy są bezzębne, a u samca mają po dwa zęby, z których te przy tylnym brzegu uda są większe. Dymorfizm zaznacza się także w budowie goleni przedniej pary: u samca wierzchołek ich zewnętrznego brzegu ma trzy takiej samej wielkości zęby, z których ostatni zakrzywia się ku dołowi, a u samicy ma on dwa duże zęby i trzeci mniejszy, niezakrzywiony. Odwłok ma sternity o przerwanych pośrodku szerokości punktowaniu i owłosieniu^[3].

Przedstawiciel formy barwnej G. spiniger ab. auratus

Żuk koprofagiczny, żywi się odchodami bydła i koni. Buduje gniazda złożone z pionowego korytarza głównego (szybu), od którego odchodzą po skosie chodniki boczne zakończone komorami lęgowymi. Zarówno w komorach jak i chodnikach zostawia kulki nawozu. Jaja składane są jesienią, po jednym w każdej komorze. Zimowanie odbywa się w trzecim stadium larwalnym. W Polsce przepoczwarczenie następuje w czerwcu, a owady dorosłe kolejnego pokolenia pojawiają się głównie w lipcu i sierpniu^[4].

Owad palearktyczny, w Europie znany ze wszystkich krajów oprócz Islandii^[2], a dalej na wschód sięgający przez Azję Zachodnią i Zakaukazie po Turkmenistan i Iran. Występuje na nizinach i wyżynach. Zamieszkuje nasłonecznione nieużytki o piaszczystym podłożu oraz pastwiska. W Polsce jego rozsiedlenie ma charakter lokalny^[4][3].