Ślaz zaniedbany

Ślaz zaniedbany (Malva neglecta L.)^[4] – gatunek rośliny, należący do rodziny ślazowatych (Malvaceae). Nazwy zwyczajowe: babi serek, babski chleb, guziczkowe ziele^[5].

Ślaz zaniedbany

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	ślazowce
Rodzina	ślazowate
Rodzaj	ślaz
Gatunek	ślaz zaniedbany
Nazwa systematyczna
Malva neglecta Wallr. Syll. Pl. Nov. 1:140. 1824[3]

Rozmieszczenie geograficzne

Jest pochodzenia irańsko-turańskiego^[6], ale rozprzestrzenił się i poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i niektórych wyspach^[7]. W Polsce po raz pierwszy odnotowano jego występowanie w okresie kultury łużyckiej. Jest pospolity na niżu i w niższych położeniach gór, na północy Polski spotykany rzadziej^[6]. Jako relikt dawnych upraw często spotykany jest na grodziskach w Wielkopolsce^[8]. Status gatunku we florze Polski: archeofit^[9].

Morfologia

Łodyga

O wysokości do 50 cm, naga, pokładająca się lub wzniesiona, czasami czerwonawo nabiegła^[6].

Liście

Długość i szerokość do 9 cm. Zarys okrągły lub nerkowaty i 5–7 niewyraźnych klap. Liście są zielone lub brunatnawozielone i mają brzeg nieregularnie ząbkowany. Powierzchnia dolna blaszki jest silniej owłosiona i wyraźniej unerwiona niż powierzchnia górna. Nerwy główne na powierzchni górnej i nerwy ogonka mogą być fioletowe. Ogonki są tak długie jak blaszki liści, do 2 mm szerokie, okrągławe i nieco spłaszczone, podłużnie lekko bruzdowane, zielone, brunatnawozielone lub fioletowe^[10].

Kwiaty

Drobne, kieliszkowate kwiaty wyrastają po kilka w kątach liści na szypułkach o różnej długości. 2-3 wolne działki kielicha o długości 5–7 mm są równowąskolancetowate, zaostrzone, z płaskim brzegiem i zrośnięte z kieliszkiem składającym się z 3 równowąskolancetowatych działek. Korona z 5 bladoróżowymi płatkami, 2-3 razy dłuższa od kielicha. Pręciki jednopylnikowe, liczne i zrośnięte u nasady w długo owłosioną rurkę, słupek z wielokomorową zalążnią^[11][6].

Owoc

Rozłupnia zawierająca kilkanaście gładkich rozłupek o zaokrąglonych brzegach, ułożonych w krążek. Są gęsto owłosione, na grzbiecie ze słabo widocznym siateczkowatym urzeźbieniem. Nasiona ciemnobrunatne, nerkowate z białym rąbkiem^[6].

• 
  Kwitnący pęd
• 
  Pęd
• 
  Przekrój kwiatu
• 
  Owoce

Biologia i ekologia

Rozwój

Roślina jednoroczna, dwuletnia lub bylina, hemikryptofit^[9]. Kwitnie od czerwca do września. Kwiaty przedprątne, zapylane przez owady lub samopylne^[12].

Siedlisko

Roślina ruderalna, rosnąca na przydrożach, przychaciach, podwórkach, nieużytkach, rumowiskach, trawnikach, ale także jako chwast w ogrodach i na polach uprawnych. Preferuje lekkie, piaszczyste gleby^[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Urtico-Malvetum^[13].

Genetyka i zmienność

Liczba chromosomów 2n = 42. Tworzy mieszańce z ślazem dzikim (Malva × zoernigii) i ślazem drobnokwiatowym^[9].

Korelacje międzygatunkowe

Na pędach pasożytuje grzyb Leveillula contractirostris^[14] i Puccinia malvacearum wywołujący rdzę oraz żerują larwy chrząszczy Pseudapion rufirostre i Aspidapion radiolus (Aspidapion radiolus)^[15].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski

Liść ślazu (Malvae folium) – cały lub połamany, wysuszony liść ślazu zaniedbanego i ślazu dzikiego^[10]. Surowiec zawiera śluzy, garbniki i sole mineralne^[16].

Działanie

Osłaniające, zmiękczające, przeciwbiegunkowe, przeciwzapalne, żółciopędne. W medycynie ludowej stosowany był wewnętrznie lub zewnętrznie w postaci maceratów, naparów, odwarów przy zaparciach, biegunkach, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zaburzeniach trawienia, przeziębieniach, stanach zapalnych układu rozrodczego, oczu i gardła^[5].

Zbiór i suszenie

Liście zbiera się przy bezdeszczowej pogodzie i suszy w cieniu^[16].

Inne zastosowania

• Ma jadalne liście i kwiaty. Dawniej spożywany był jako jarzyna, zarówno po ugotowaniu, jak i na surowo. Ma charakterystyczny, ślazowaty smak. Można z niego sporządzać zupy, sosy, kwiaty można dodawać do surówek. Z korzeni sporządzano wywar zastępujący białko jaja kurzego w bezach, dzięki ślazowatej konsystencji można go bowiem ubijać jak białko^[8].
• Jest jednym z gatunków używanych przy konstrukcji tzw. zegara kwiatowego (określanie czasu na podstawie otwierania się i zamykania kwiatów)^[5].

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.