Zaburzenia dysocjacyjne
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Dysocjacja (łac. dissociatio, rozdzielenie) – pojęcie obejmujące spektrum[1] doświadczeń, które łączy poczucie oddzielenia się od rzeczywistości. Jej najłagodniejsze formy polegają na oddzieleniu od najbliższego otoczenia, a poważniejsze na oddzieleniu od fizycznych doświadczeń i emocji. Dysocjacja różni się od psychoz, w których człowiek traci poczucie tego, co jest rzeczywiste, a co nie[2][3][4][5]. ICD-10 definiuje dysocjację jako: „Częściową lub całkowitą utratę prawidłowej integracji między wspomnieniami przeszłości, poczuciem własnej tożsamości, bezpośrednimi wrażeniami i kontrolą dowolnych ruchów ciała”[6].
Zasugerowano, aby wydzielić z tego artykułu informacje nt. nie-patologicznych stanów dysocjacji do artykułu Dysocjacja (psychologia). (dyskusja) |
Na początku niepatologicznego spektrum dysocjacji znajdują się marzenia dzienne. Dalej leżą odmienne stany świadomości[1][7][8]. W łagodnych przypadkach dysocjacja może stanowić efekt długotrwałego powtarzania jednej czynności, np. u osób doskonalących swoje umiejętności bądź stanowić mechanizm obronny, służący zminimalizowaniu stresu (np. nudy bądź konfliktu emocjonalnego) lub wytworzeniu jego tolerancji[9][10][11].
Bardziej patologiczne stany dysocjacji obejmują zaburzenia dysocjacyjne, połączone bądź nie, ze zmianami w identyfikowaniu swojej osoby bądź samoświadomości. Te zmiany mogą dotyczyć: odłączenia podmiotu od siebie, poczucia, że świat jest nierzeczywisty (zespół depersonalizacji-derealizacji), utraty pamięci (amnezja dysocjacyjna), utraty tożsamości bądź przyjęcia nowej (fuga dysocjacyjna) i oddzielenia strumieni świadomości (zaburzenie dysocjacyjne tożsamości)[12][13].
Reakcje dysocjacyjne mogą przebiegać z zaburzeniami funkcji narządów ciała i ruchu, a także z upośledzeniem narządów zmysłów. Jeśli przysparzają pacjentowi cierpienia i uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie, zaliczane są do zaburzeń dysocjacyjnych pseudoneurologicznych (wg klasyfikacji ICD-11[14]), a w DSM-5 nazywane są zaburzeniami pod postacią funkcjonalnych objawów neurologicznych bądź zaburzeniem konwersyjnym, jeśli u ich początku leży uraz psychiczny. W klasyfikacji ICD-10 zaburzenia konwersyjne stanowią synonim zaburzeń dysocjacyjnych[1].
Do przykładowych zaburzeń narządów zmysłów należą:
- anestezja – zanik wrażliwości czucia
- hipestezja – częściowy zanik wrażliwości
- hiperestezja – nadwrażliwość
- analgezja – zanik wrażliwości na ból
- parestezja – niezwykłe odczucia (łaskotanie, gorąco)
Przykładowe zaburzenia motoryki:
- Zaburzenia koordynacji i równowagi
- Osłabienie/paraliż kończyny bądź całego ciała
- Zaburzenie bądź utrata mowy
- Kłopoty z przełykaniem (dysfagia) bądź uczucie przeszkody w gardle
- Zatrzymanie moczu
- Psychogenne, niepadaczkowe drgawki
Zaburzenia dysocjacyjne są czasem wywoływane przez uraz, ale mogą być także skutkiem stresu, stosowania substancji psychoaktywnych bądź nie mieć żadnej przyczyny[15].
Zdolność dysocjacji jest związana z wiekiem – największa jest w dzieciństwie i stopniowo maleje z wyjątkiem okresowego wzrostu w okresie dojrzewania[16].