Wyspa Wężowa
ukraińska wyspa na Morzu Czarnym Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wyspa Wężowa[1] (w literaturze spotykana także nazwa Wyspa Węży[2][3]; ukr. острів Зміїний, ostriw Zmijinyj; ros. остров Змеиный, ostrow Zmieinyj; rum. Insula Șerpilor; tur. Yılan Adası; stgr. Λευκή, Leuke; gr. Φιδονήσι, Fidonisi) – wyspa na Morzu Czarnym położona na ukraińskich wodach terytorialnych.
.jpg) Wyspa Wężowa (2008) | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen | |
| Powierzchnia |
0,205 km² |
| Populacja • liczba ludności • gęstość |
|
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 45°15′18″N 30°12′15″E | |
 | |
Leży 35 km na wschód od delty Dunaju. Ma 690 m długości i 560 m szerokości, jej powierzchnia wynosi 0,205 km². Najwyżej położony punkt wznosi się 41,3 m n.p.m.
Starożytność
Według mitologii greckiej, przy ujściu Dunaju znajdowały się Wyspy Szczęśliwe, na których zatrzymał się czas i nadal panował złoty wiek Kronosa. Żyli tu pod panowaniem Kronosa Achilles, Ajas Wielki, Neoptolemos, Menelaos, Helena Trojańska i inni greccy herosi (w innej wersji Medea lub Ifigenia). Istniała tu utożsamiana z Wyspą Wężową wyspa Leuke (dosł. „Jasna”, „Biała Wyspa”), na której znajdowała się świątynia Achillesa Pontarchosa („władcy mórz”) – wyspę tę nazywano także Achilleos Nesos, wyspą Achillesa[4][5][6]. O wyspie wspominał Pliniusz Starszy oraz Flawiusz Arrian w liście do cesarza Hadriana.
Czasy nowożytne
W czasach przynależności do Imperium Osmańskiego Grecy zaczęli nazywać ją Fidonisi (dosł. Wyspa Wężowa). Była też znana wówczas pod nazwą Ilanada lub Ilanda, co jest zniekształceniem tureckiej nazwy Yilan Adası[7]. Istnieje przypuszczenie, że Marcin Paszkowski w eposie „Dzieje tureckie i utarczki kozackie z Tatary” (1615) wymienia ją pod nazwą Hadieczów Ostrów, która ma nawiązywać do żyjącej na niej „gadziny”[8].
U wybrzeży wyspy 14 lipca 1788 roku, podczas wojny rosyjsko-tureckiej 1787–1791, miała miejsce bitwa pod Fidonisi.
W latach 1825–1856 należała czasowo do Imperium Rosyjskiego. W roku 1877 Turcy przekazali wyspę Rumunii, przy której pozostała również po I wojnie światowej na mocy traktatu wersalskiego.
XX wiek
W czasie II wojny światowej o wyspę toczyły się walki. W 1940 ZSRR wymusił na Rumunii jej oddanie, wraz z Besarabią[9], ale po ataku Niemiec na ZSRR Rumunia odzyskała te tereny i anektowała kolejne[10]. Od sierpnia 1944 okupowana przez wojska radzieckie. Do 1948 formalnie należała do Rumunii. Po wyznaczeniu granicy rumuńsko-radzieckiej wyspa faktycznie znalazła się w granicach Związku Radzieckiego, choć nie zapisały tego traktaty międzynarodowe. Oficjalnie Rumunia potwierdziła przynależność wyspy do ZSRR w traktacie granicznym z 1961 roku.
W latach 1967–1987 strona radziecka i rumuńska negocjowały wyznaczenie granic w obrębie szelfu kontynentalnego. W 1987 roku strona rumuńska odmówiła uznania radzieckiej oferty przekazania 4000 km² wokół wyspy.
Współczesność
Po rozpadzie ZSRR wyspa znalazła się pod administracją niepodległej Ukrainy. Rumunia zgłaszała pretensje do wyspy. W 1997 roku jednak oba państwa zawarły porozumienie o uznaniu dotychczasowej granicy za nienaruszalną, pozostawiając do wyjaśnienia granice morskie.
Od 2004 Ukraina toczyła spór o granicę wyłącznej strefy ekonomicznej w okolicy wyspy z Rumunią przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości w Hadze, powodem były złoża gazu i ropy naftowej. Rumunia twierdziła, że sporny obiekt nie jest wyspą, a skałą morską i nie można wokół niego ustanowić wód terytorialnych, co byłoby podstawą do rozszerzenia rumuńskiej wyłącznej strefy ekonomicznej. W lutym 2009 roku trybunał uznał, że wyspa jest punktem odniesienia dla wód terytorialnych o promieniu 12 mil morskich, ale nie może służyć za punkt odniesienia do wyznaczenia ukraińskiej wyłącznej strefy ekonomicznej. Ukraina otrzymała 1/5 spornego terenu na szelfie, a resztę – Rumunia[10].
Wojna rosyjsko-ukraińska
Wyspa została zaatakowana przez wojska Federacji Rosyjskiej pierwszego dnia ich inwazji na Ukrainę 24 lutego 2022 roku. Wieczorem tego dnia Państwowa Służba Graniczna Ukrainy przyznała, że straciła kontakt z jej obrońcami i wyspa została stracona[11].
30 czerwca 2022 roku Ministerstwo Obrony Rosji ogłosiło, że wycofało wojska z wyspy w „geście dobrej woli” po zrealizowaniu celów wojskowych[12]. Według Ukrainy pospieszne wycofanie sił rosyjskich nastąpiło po ataku na wyspę przez siły ukraińskie[13].
8 lipca 2023 roku, w 500. dzień wojny, wyspę odwiedził prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski[14].
Wyspa w 1896 r.
Bitwa pod Fidonisi w 1788 roku
Bitwa o wyspę 24 lutego 2022 w pierwszym dniu inwazji Rosji na Ukrainę
.png)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
