Więź społeczna

Więź społeczna – pojęcie socjologiczne określające ogół stosunków społecznych, instytucji i środków kontroli społecznej wiążących jednostki w grupy i kręgi społeczne i zapewniających ich trwanie^[1]. Pozwala na odróżnianie grupy społecznej od takich pojęć jak: zbiór społeczny, kategoria społeczna czy skład społeczny.

Definiowanie więzi społecznej

Zdaniem klasyków socjologii na różnych etapach rozwoju społeczeństw dominują różne rodzaje więzi społecznych. Pojęcie więzi społecznej rozwinęło się jednak przede wszystkim w ramach polskiej socjologii (pojęcie to nie ma np. swojego odpowiednika w socjologii amerykańskiej). Więzi społecznej i jej ewolucji dużo uwagi poświęcali m.in. Ludwik Krzywicki i Stanisław Ossowski.

Jan Turowski definiował więź społeczną jako: „fakt uzależnienia się bądź zjednoczenia się członków danego zbioru ludzi wokół określonych wartości czy pełnionych funkcji społecznych”. Ferdinand Tönnies podkreślał różnicę między wspólnotą a stowarzyszeniem (zrzeszeniem). Émile Durkheim rozróżniał solidarność mechaniczną i organiczną.

Typologie więzi społecznych

Typologia Pawła Rybickiego

Więź społeczna może mieć charakter:

• naturalny – wspólne pochodzenie, pokrewieństwo,
• stanowiony – narzucony przez społeczeństwo,
• zrzeszeniowy – w wyniku dobrowolnego zrzeszania się ludzi.

Typologia Jana Turowskiego

Więzi:

• integracyjne – tożsame ze strukturą organizacyjną grupy,
• psychospołeczne – świadomość grupowa jako poczucie łączności i naturalne dążenie do współdziałania,
  • podział na identyfikację realną (rzeczywiste członkostwo) i potencjalną (aspirowanie do członkostwa w grupie),
  • podział na więź dystrybutywną (jako następstwo łączności z członkami grupy) i korelatywną (wynik łączności z celami grupy),
• strukturalne – więź jako wynik istnienia podziału funkcji w społeczności (organizmie społecznym), ogół stosunków istniejących w grupie i wzajemnych regulowań oraz uprawnień. Podstawa tych zależności może być dwojakiego rodzaju: obiektywna – wynikająca ze struktury społeczeństwa oraz subiektywna – wynikająca z indywidualnych zamierzeń jednostki,
• socjologiczne – stosunki społeczne jako podstawa więzi.

Typologia Jana Szczepańskiego

Szczepański uzupełnia typologię Turowskiego o więzi dwuaspektowe – dające się rzeczowo określić związki między ludźmi, połączenie koncepcji więzi strukturalnej i psychospołecznej: stany świadomości i akty świadomości.

Inne typologie

Według innych socjologów więzi mogą dzielić się na:

• osobowe i bezosobowe,
• małego, średniego i wielkiego zasięgu (ze względu na swój społeczny zasięg),
• obiektywne – oparte np. na wspólnych warunkach życia danej zbiorowości czy podobnej sytuacji ekonomicznej i subiektywne, oparte na poczuciu wspólnoty.

Więzi w grupach celowych

Grupy celowe ze względu na swoją specyfikę, wytworzyły niemieszczący się w powyższych typologiach rodzaj więzi. Istnieje w nich jedynie więź sformalizowana, oparta na strukturze grupy. Wiąże się ona z funkcjonowaniem rozbudowanego systemu instytucji i urządzeń, które pozwalają na współpracę ludzi, którzy zainteresowani są innymi jedynie w aspekcie osiągnięcia celu, dla którego grupa została zawiązana. Brak tu więzi osobistych i emocjonalnych.

Zobacz też

• stosunek społeczny

Przypisy

1. więź społeczna, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-09-14].