Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Warszawska Wytwórnia Wódek „Koneser” – kompleks budynków fabrycznych z końca XIX wieku na warszawskiej Pradze-Północ, w którym znajdowała się wytwórnia wódek. Kompleks stanowi przykład europejskiej architektury przemysłowej z przełomu XIX i XX wieku.
 nr rej. A/1320 | |
 Brama główna kompleksu dawnej fabryki przy ul. Ząbkowskiej w 2006 (przed jego przekształceniem w Centrum Praskie Koneser) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Ząbkowska 27/31 |
| Typ budynku |
kompleks budynków fabrycznych |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
L. Iwanowski |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Ukończenie budowy | |
| Pierwszy właściciel |
Rektyfikacja Warszawska |
| Kolejni właściciele |
Państwowy Monopol Spirytusowy |
| Obecny właściciel | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
 52°15′16″N 21°02′38″E | |
Cały zespół fabryczny zajmował powierzchnię około 50 tys. m² między ulicami Ząbkowską, Nieporęcką, Białostocką i Markowską.
Zabudowania z czerwonej cegły nawiązują do stylu gotyckiego – wąskie okna, charakterystyczne gzymsy, strzeliste wieżyczki i łukowate sklepienia stropów. Szczególną urodą odznacza się brama główna od strony ulicy Ząbkowskiej. Projekt architektoniczny przypisuje się L. Iwanowskiemu oraz K. Loewegowi[1].
Najstarsze zabudowania Warszawskiej Wytwórni Wódek „Koneser” powstały w latach 1895-1897[2]. Teren fabryki zajmowały początkowo dwa oddzielne zakłady: Rektyfikacja Warszawska (prywatny podmiot powołany z inicjatywy polsko-rosyjskiego Warszawskiego Towarzystwa Oczyszczania i Sprzedaży Spirytusu) i Warszawski Skarbowy Skład Win (Warszawskij Kazionnyj Winnyj Skład – rosyjskie przedsiębiorstwo państwowe). Oba przedsiębiorstwa działały w ścisłej symbiozie – pierwsze było odpowiedzialne za oczyszczanie spirytusu, drugie za produkcję z niego trunku[3]. W 1919 roku zwierzchnictwo nad całym kompleksem przejął Państwowy Monopol Spirytusowy (formalnie, dopiero w 1936 roku wykupiono z prywatnych rąk Rektyfikację Warszawską, czyniąc zakład w całości znacjonalizowanym).
Na obszarze wytwórni poza budynkami przemysłowymi znajdowały się również: magazyny, kotłownia, warsztaty, a także obiekty mieszkalne i szkoła. Teren pod zabudowę nowej fabryki został sprzedany przez Emila Bruhla, którego rodzina odkupiła ziemię od potomków Szmula Zbytkowera. Warszawska Wytwórnia Wódek „Koneser” była jedną z pierwszych zelektryfikowanych, stołecznych fabryk i należała do grupy najbardziej zaawansowanych technologicznie zakładów produkcyjnych w Warszawie. Wyposażona była w szereg urządzeń pomocniczych, jak: kotły i maszyny parowe do wody oraz spirytusu, baterie filtracyjne, przyrządy do automatycznego mieszania i rozlewania trunku do butelek, windy hydrauliczne i ręczne, a także wewnętrzny system żelaznych kolejek. Z pobliskiej linii kolejowej od Dworca Wileńskiego (dawniej Dworca Petersburskiego) do zakładu doprowadzono bocznicę. O wysokim stopniu technicznego postępu fabryki może świadczyć fakt zobowiązania się właścicieli Rektyfikacji Warszawskiej do oczyszczania miliona wiader spirytusu rocznie[4].
Lata świetności Wytwórni Wódek „Koneser” przypadają na dwudziestolecie międzywojenne. Wówczas w fabryce zatrudnionych było ponad 400 osób, a jej możliwości produkcyjne osiągnęły ćwierć miliona butelek trunku na dobę. Działający pod nazwą Państwowy Monopol Spirytusowy – Rektyfikacja Spirytusu i Wytwórnia Wódek zakład (stąd przyjęte potocznie określenie fabryki – Monopol) w latach 20. XX wieku wytwarzał powszechnie rozpoznawalne do dziś na rynku spirytusowym marki wódek: Wyborową, Luksusową, Żubrówkę, Żytniówkę, CTAPKA (pisanej cyrylicą)[5] oraz Siwuchę[6]. W procesie produkcyjnym wykorzystywano wodę oligoceńską z jednego z pierwszych w Warszawie ujęć (położonego na terenie fabryki)[7]. Rozwój zakładu przerwał wybuch II wojny światowej, w wyniku którego znacząco ograniczono wytwarzanie alkoholu. W latach okupacji fabryka podlegała Generalnej Dyrekcji Monopoli w Generalnym Gubernatorstwie. Produkcję wstrzymano w 1944 roku.
Po II wojnie światowej dopiero realizacja planów z 1947 roku, zakładających rewitalizację zniszczonej infrastruktury fabryki (głównie naprawę lub wymianę maszyn produkcyjnych) i przejęcie przedsiębiorstwa przez Warszawskie Zakłady Przemysłu Spirytusowego Polmos stworzyły możliwość wznowienia produkcji. W „Koneserze” na Ząbkowskiej opracowano recepturę wielu znanych w kraju i za granicą marek alkoholi, m.in. Koneser Starka, Metropolis, Winiak Klubowy, Targowa, Oleńka, Kniejówka, Zagłoba.[8] Proces produkcyjny trwał nieprzerwanie od lat 50. aż do minionej dekady, kiedy to pogarszająca się sytuacja przedsiębiorstwa – znaczący spadek produkcji oraz kłopoty finansowe – doprowadziły do likwidacji fabryki w 2007 roku, której produkcja jest kontynuowana przez Warszawską Wytwórnię Wódek Koneser - Koneser Warsaw Vodka Factory Jarosława Nowociela w Warce.[9]
Po przejęciu terenu fabryki przez BBI Development w 2006 roku zmienił się pomysł na zagospodarowanie dawnego zakładu[10]. Idea Centrum Praskiego Koneser obejmowała rewitalizację pofabrycznych zabudowań i stworzenie integralnej tkanki miejskiej na obszarze starej fabryki. Zaplanowano aranżację loftów, budowę obiektów mieszkalnych, biurowych i handlowych[11]. W 2018 roku w budynku rektyfikacji zostało otwarte Muzeum Polskiej Wódki.
W 2017 placowi znajdującemu się w centralnej części kompleksu nadano nazwę plac Konesera[12].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
