Loading AI tools
grupa etniczna w Estonii Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Võro – grupa etniczna zamieszkująca głównie Estonię (zwłaszcza prowincję Võrumaa), posługująca się językiem võro[1].
Võro zamieszkują głównie południowo-wschodnią Estonię[2], zwłaszcza prowincję Võrumaa, a także Põlvamaa i Valgamaa[3] i są zaliczani do ludów ugrofińskich[2] (bałtycko-fińskich)[3]. Dwujęzyczność Võro została odnotowana przez Ferdinanda Johanna Wiedemanna w połowie XIX wieku[4]. Stopniowo język võro ustępował językowi estońskiemu, zwłaszcza w czasach sowieckich, co doprowadziło do znaczącego spadku liczby mówiących tym językiem[4].
Ruch dążący do zachowania kultury Võro ukształtował się głównie w latach 80. XX wieku[5]. Od 2008 roku odbywa się festiwal pieśni i tańca Uma Pido[4]. W 2013 roku uchwalono nową flagę võro[6][7]. 22 kwietnia 2023 roku odbył się pierwszy Kongres Võro w Võru, podczas którego m.in. protestowano przeciwko rozszerzeniu obszaru poligonu wojskowego Nursipalu[2].
Język võro bywa klasyfikowany jako dialekt języka estońskiego[4], mimo iż różni się od niego zasadniczo[1] (stąd postulaty Võro za prawnym uznaniem go za odrębny język[4]). Posługuje się nim około 50 000–70 000 osób[1][8]; niemal wszyscy są dwujęzyczni i znają także język estoński[8]. Aby zachować język võro, 15 przedszkoli w prowincji Võrumaa uczestniczy w projekcie, który polega na mówieniu do dzieci wyłącznie w języku võro[1], język jest nauczany opcjonalnie w 26 szkołach[8]. Język ten w najbardziej pierwotnej formie zachował się na Syberii, dokąd dawniej Võro emigrowali[8].
W języku võro ukazuje się tylko jedno czasopismo „Uma Leht” od 2000 roku[4], które ma około 30 000 czytelników[8]. Literatura piękna Võro była spisywana przeważnie po estońsku, lecz wzrasta liczba publikacji w võro; przeciętnie w tym języku ukazuje się 5 książek beletrystycznych rocznie[8]. Powstała także Wikipedia w języku võro[3].
Podobnym do niego językiem jest język seto używany przez odrębną grupę etniczną Setu, również zamieszkującą miasto Võru[1].
Centrum kulturowym społeczności Võro jest miasto Võru[1]. Zachowaniem dziedzictwa kulturalnego, a zwłaszcza językowego zajmuje się Instytut Võro założony w 1995 roku[3].
Popularną aktywnością jest korzystanie z sauny dymnej, niegdyś takie sauny znajdowały się przy niemal każdym wiejskim domu[9]; ta tradycja została wpisana na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO[1].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.