Unia Afrykańska

Unia Afrykańska (UA) – organizacja międzynarodowa o charakterze politycznym, wojskowym i gospodarczym, zrzeszająca 55 państw afrykańskich. Powołana w miejsce Organizacji Jedności Afrykańskiej 9 lipca 2002 na szczycie w Durbanie. Jej siedzibą jest Addis Abeba.

Unia Afrykańska

‏الاتحاد الأفريقي‎ (arab.)
African Union (ang.)
Union africaine (fr.)
Unión Africana (hiszp.)
União Africana (port.)
Umoja wa Afrika (suahili)

Język roboczy	angielski, arabski, francuski, portugalski, hiszpański, suahili, hausa
Siedziba	Addis Abeba Komisja Johannesburg Parlament Arusha Trybunał
Członkowie	55
Przewodniczący	Muhammad wuld al-Ghazwani
Utworzenie	9 lipca 2002
Strona internetowa

Historia

Powołanie nowej organizacji

Powstanie UA wiąże się z dążeniami części afrykańskich przywódców do pogłębienia integracji celem głębszej realizacji idei panafrykanizmu. Podczas szczytu OJA w Algierze w dniach 12–14 lipca 1999 Mu’ammar al-Kaddafi oświadczył, że w jego opinii OJA wyczerpała swą przydatność i należy w jej miejsce powołać organizację zdolną zapewnić przyspieszenie integracji. Przypomniał też ideę budowy Stanów Zjednoczonych Afryki, jednak przez większość przywódców została ona uznana za zbyt daleko idącą. Zaakceptowano jednak potrzebę ustanowienia współpracy na nowych zasadach. 11 lipca 2000 roku w Lomé odbyło się posiedzenie Zgromadzenia Szefów Państw i Rządów OJA, w czasie którego podpisano statut nowej organizacji. 26 maja 2001 roku Akt Ustanawiający Unię Afrykańską wszedł w życie. 4 lipca 2002 był ostatnim dniem funkcjonowania OJA – od 9 lipca jej zadania przejęła Unia Afrykańska^[1].

Powołanie Rady Pokoju i Bezpieczeństwa

Rada Pokoju i Bezpieczeństwa (RPiB) składa się z 15 przedstawicieli wybranych spośród członków UA wybieranych przez Zgromadzenie. Rada jest organem pracującym stale, co zapewnia szybkie reagowanie w sytuacjach kryzysowych na Kontynencie. Do podstawowych kompetencji Rady należy przeciwdziałanie sporom i konfliktom, oraz polityce która może dążyć do popełniania zbrodni przeciwko ludzkości, a także realizowanie zadań z zakresu budowania i utrwalania pokoju w Afryce. Spośród wielu funkcji jakie zostały przydzielone Radzie na największą uwagę zasługuje fakt, iż ma ona prawo do wysyłania misji pokojowych, obserwacyjnych oraz określanie momentów konfliktów zbrojnych. Poza tym utworzono stałe afrykańskie siły stabilizacyjne oraz Wojskowy Komitet Sztabowy, pomimo początkowych obaw co do funkcjonowania i finansowania tego organu^[2].

Cele i zadania

Plan rozwoju Unii Afrykańskiej został zawarty w dokumencie Agenda 2063. Przewiduje on:

• promować zasady i instytucje demokratyczne (w odróżnieniu od OJA, nazywaną potocznie klubem dyktatorów);
• w większym stopniu chronić prawa człowieka na kontynencie afrykańskim;
• wprowadzić mechanizmy wywierania wzajemnego wpływu, mające zakończyć konflikty zbrojne, a w przyszłości im zapobiegać;
• stworzyć i podtrzymywać ogólnokontynentalny rynek zbytu (wzorem ogólnoświatowego trendu do formowania dużych bloków gospodarczych);
• ograniczyć wymianę handlową z byłymi potęgami kolonialnymi na rzecz wymiany wewnątrz kontynentu (wyjście z uzależnienia);
• walka z nędzą i korupcją;
• dalsza integracja polityczno-gospodarcza kontynentu

W państwach członkowskich trwają procesy legislacyjne w celu ustanowienia Afrykańskiego Banku Inwestycyjnego, panafrykańskiej giełdy papierów wartościowych, wspólnego banku centralnego i funduszu walutowego^[3]. Planowane jest utworzenie jednolitego rynku usług cyfrowych^[4]. Zwieńczeniem integracji kontynentu ma być utworzenie Armii Afrykańskiej^[5].

Organy

• Zgromadzenie Unii
• Rada Wykonawcza
• Parlament Panafrykański
• Trybunał Sprawiedliwości
• Afrykański Trybunał Praw Człowieka i Ludów
• Komisja Unii Afrykańskiej
• Komitet Stałych Przedstawicieli
• Rada Ekonomiczna, Społeczna i Kulturalna
• Rada Pokoju i Bezpieczeństwa
• wyspecjalizowane komitety techniczne
• instytucje finansowe

Osiągnięcia

Rozwój ekonomiczny

W 2018 roku kraje unii podpisały umowę o Afrykańskiej Kontynentalnej Strefie Wolnego Handlu. Umowa obowiązuje od stycznia 2021 roku. Następnym planowanym krokiem na drodze do wspólnego rynku jest utworzenie unii celnej.

Trwa łagodzenie reżimu wizowego. Część państw wprowadziła możliwość nabycia wizy już po przybyciu do kraju (np. Nigeria). Ruch bezwizowy na kontynencie ma być możliwy dla posiadaczy paszportu afrykańskiego^[6].

Współpraca technologiczna

W 2018 ustanowiono Afrykańską Agencję Kosmiczną^[7]. Działalność rozpoczęła w 2023 roku^[8].

Polityka bezpieczeństwa

Afrykańskie siły stabilizacyjne (ang. African Standby Forces, ASF) zostały utworzone w 2011 roku. Jest to formacja złożona z kontyngentów wojskowych, policyjnych i cywilnych. Składa się z 5 stałych brygad wielonarodowych, liczących razem 15 tysięcy żołnierzy^[9]. Brygada Ecowas stanowi jednocześnie siły pokojowe Wspólnoty Afryki Zachodniej. Artykuł 4 Aktu Założycielskiego UA pozwala na dokonanie interwencji w państwie unii, w przypadku popełnienia zbrodni wojennej, ludobójstwa lub zbrodni przeciwko ludzkości. ASF pełnią obecnie misje w Mali, Ugandzie, Sudanie Południowym i Republice Środkowoafrykańskiej.

22 państwa są powiązane sojuszem wojskowym^[10]. Kraje członkowskie zobowiązały się, indywidualnie bądź zbiorowo, przeciwstawić agresji na państwo unii używając wszelkich dostępnych środków^[5].

Ekologia

W 2007 organizacja zainicjowała powstanie Wielkiego Zielonego Muru, pasa zieleni odgraniczającego sawanny Sahelu od piasków Sahary^[11].

Relacje z państwami trzecimi

Unia Afrykańska ma swoich przedstawicieli w Narodach Zjednoczonych^[12], Światowej Organizacji Handlu, Unii Europejskiej, Stanach Zjednoczonych oraz w Lidze Państw Arabskich^[13]. Należy do G20.^[14] W szczytach unii zazwyczaj bierze udział prezydent Palestyny^[15]. Instytucje Unii Europejskiej współpracują z ich odpowiednikami z Unii Afrykańskiej^[16]. UE wspiera finansowo projekty zwiazane z osiągnięciem przez kontynent celów zawartych w Agendzie 2030 na rzecz celów zrównoważonego rozwoju. Trwają rozmowy w celu pogłębienia relacji handlowych z Mercosur^[17]. UA ma zamiar dostać stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ONZ^[18].

Przewodnictwo

Sala plenarna w budynku Organizacji Narodów Zjednoczonych w Addis Abebie, gdzie odbywają się szczyty UA

Prezydent Sudanu Umar al-Baszir podczas 12. szczytu UA, 31 stycznia 2009

Przewodniczący	Początek	Koniec	Państwo
Thabo Mbeki	9 lipca 2002	10 lipca 2003	Południowa Afryka
Joaquim Chissano	10 lipca 2003	6 lipca 2004	Mozambik
Olusẹgun Ọbasanjọ	6 lipca 2004	24 stycznia 2006	Nigeria
Denis Sassou-Nguesso	24 stycznia 2006	29 stycznia 2007	Kongo
John Kufuor	29 stycznia 2007	31 stycznia 2008	Ghana
Jakaya Kikwete	31 stycznia 2008	2 lutego 2009	Tanzania
Muammar al-Kaddafi[19]	2 lutego 2009	31 stycznia 2010	Libia
Bingu wa Mutharika[19]	31 stycznia 2010	31 stycznia 2011	Malawi
Teodoro Obiang Nguema Mbasogo	31 stycznia 2011	29 stycznia 2012	Gwinea Równikowa
Yayi Boni	29 stycznia 2012	27 stycznia 2013	Benin
Hajle Marjam Desalegne	27 stycznia 2013	30 stycznia 2014	Etiopia
Muhammad uld Abd al-Aziz[20][21][22]	30 stycznia 2014	30 stycznia 2015	Mauretania
Robert Mugabe	30 stycznia 2015	30 stycznia 2016	Zimbabwe
Idriss Déby	30 stycznia 2016	30 stycznia 2017	Czad
Alpha Condé	30 stycznia 2017	28 stycznia 2018	Gwinea
Paul Kagame	28 stycznia 2018	10 lutego 2019	Rwanda
Abd al-Fattah as-Sisi	10 lutego 2019	10 lutego 2020	Egipt
Cyril Ramaphosa[23]	10 lutego 2020	6 lutego 2021	Południowa Afryka
Félix Tshisekedi	6 lutego 2021	5 lutego 2022	Demokratyczna Republika Konga
Macky Sall	5 lutego 2022	18 lutego 2023	Senegal
Azali Assoumani	18 lutego 2023	17 lutego 2024	Komory
Muhammad wuld al-Ghazwani	17 lutego 2024	nadal urzęduje	Mauretania

Członkowie

Państwa członkowskie

•  Algieria
•  Angola
•  Benin
•  Botswana
•  Burkina Faso
•  Burundi
•  Czad
•  Demokratyczna Republika Konga
•  Dżibuti
•  Egipt
•  Erytrea
•  Eswatini
•  Etiopia
•  Gabon
•  Gambia
•  Ghana
•  Gwinea
•  Gwinea Bissau
•  Gwinea Równikowa
•  Kamerun
•  Kenia
•  Komory
•  Kongo
•  Lesotho
•  Liberia
•  Libia
•  Madagaskar
•  Malawi
•  Mali
•  Maroko^[24]
•  Mauretania
•  Mauritius
•  Mozambik
•  Namibia
•  Niger zawieszony od 22 sierpnia 2023 w wyniku zamachu stanu
•  Nigeria
•  Południowa Afryka
•  Republika Środkowoafrykańska
•  Republika Zielonego Przylądka
•  Rwanda
•  Sahara Zachodnia
•  Senegal
•  Seszele
•  Sierra Leone
•  Somalia
•  Sudan
•  Sudan Południowy
•  Tanzania
•  Togo
•  Tunezja
•  Uganda
•  Wybrzeże Kości Słoniowej
•  Wyspy Świętego Tomasza i Książęca
•  Zambia
•  Zimbabwe

Kultura i symbole

• Flaga - przedstawia mapę Afryki otoczoną przez 55 gwiazd odpowiadającym 55 krajom unii^[25]
• Godło - Afryka otoczona liśćmi palmowymi, występuje w dokumentach i paszporcie afrykańskim
• Hymn - "Zjednoczmy się wszyscy i świętujmy razem"
• Dewiza - "Zjednoczona i Silna Afryka"^[26]
• Dzień Afryki - obchodzony 25 maja w rocznicę powstania Organizacji Jedności Afrykańskiej
• Dzień Integracji Afryki - przypada 7 lipca^[27]
• Igrzyska afrykańskie - organizowane co 4 lata od 1965 roku^[28]

Przypisy

1. Wiesław Lizak: Problemy bezpieczeństwa Afryki. W: Ryszard Zięba: Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, s. 471. ISBN 978-83-60501-92-4.
2. Haliżak E., Kuźniar R., Michałowska G., Parzymies S., Simonides J., Zięba R.: Stosunki międzynarodowe w XXI wieku. Warszawa: Scholar, 2006, s. 796.
3. About Economic Development, Integration and Trade [online], Unia Afrykańska strona oficjalna.
4. BaidyB. Sy BaidyB., Building a Connected Africa: The Path to a Single Digital Market and a Prosperous Future [online], blogs.worldbank.org [dostęp 2023-03-09].
5. African Union non-agression and common defense pact [pdf], Artykuł 4, au.int.
6. ClausC. Stäcker ClausC., Africa’s New Year Resolutions Unrealistic [online], allAfrica, 29 grudnia 2019.
7. Plans for African Space Agency jeopardized by lack of progress [online], physicsworld, 24 lutego 2019.
8. African Space Agency Formally Inaugurated [online], spacewatch africa (ang.).
9. African Union, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05] (ang.).
10. List of countries which have signed, ratified/acceded to the Africn Union non-agression and common defence Pact [pdf], au.int.
11. The Great Green Wall Initiative [online], strona Narodów Zjednoczonych. Brak numerów stron w książce
12. New Permanent Observer for African Union Presents Letter of Appointment [online], oficjalna strona Narodów Zjednoczonych, 23 marca 2020. Brak numerów stron w książce
13. Permanent Representational and Specialised Offices [online], Strona oficjalna Unii Affrykańskiej. Brak numerów stron w książce
14. Unia Afrykańska stałym członkiem G20 [online], trojka.polskieradio.pl, 9 września 2023.
15. Liderzy Unii Afrykańskiej potępiają plan Trumpa. [online], eurokurier24.pl, 9 lutego 2020 [zarchiwizowane z adresu 2023-04-17].
16. Współpraca i porozumienia między Unią Afrykańską a UE w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich [online], Oficjalna strona internetowa Unii Europejskiej. Brak numerów stron w książce
17. Mercosur and African Union initiate trade and cooperation talks [online], cancilleria.gob.ar [dostęp 2021-06-25].
18. Agenda 2063 Tha Africa we want [pdf], punkt 62, au.int, wrzesień 2015.
19. Gaddafi chides African Union after leadership change. Reuters, 31 stycznia 2010. [dostęp 2010-02-01]. (ang.).
20. President Abdel Aziz of the Islamic Republic of Mauritania elected African Union Chairperson. au.int, 2014-01-30. [dostęp 2014-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-26)]. (ang.).
21. Abdel Fattah al-Sissi: L’élection du président mauritanien à la tête de l’UA fait polémique. rfi.fr, 2014-01-31. [dostęp 2014-08-25]. (fr.).
22. محمد ولد عبد العزيز رئيسا للاتحاد الإفريقي. ma-chahid.com, 2014-01-30. [dostęp 2014-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-26)]. (arab.).
23. Acceptance Statement by South African President H.E. Cyril Ramaphosa on assuming the Chair of the African Union for 2020 | African Union [online], au.int [dostęp 2020-05-22].
24. Morocco rejoins African Union. worldbulletin.net, 2017-01-30. [dostęp 2017-01-31]. (ang.).
25. AU Symbols and Anthem [online], au.int.
26. AFRICA DAY 2020 [online], parliament.gov.za.
27. African Integration Day [online], au.int.
28. History of African Games [online], sportscouncil.au.int.

Bibliografia

• Ewa Łaźniewska, Przemysław Deszczyński (red.): Kompendium wiedzy o organizacjach międzynarodowych. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 373–377. ISBN 978-83-01-16562-8.
• Konrad Czernichowski: Integracja afrykańska – uwarunkowania, formy współpracy, instytucje. Wyd. 1. Warszawa: CeDeWu.pl, 2010, s. 111–133. ISBN 978-83-7556-353-5.
• Wiesław Lizak: Problemy bezpieczeństwa Afryki. W: Ryszard Zięba: Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, s. 471–475. ISBN 978-83-60501-92-4.

Kontrola autorytatywna (organizacja regionalna):

• ISNI: 0000000121899463
• VIAF: 155382974
• LCCN: no2001048790
• GND: 10042911-7
• LIBRIS: khw04hq30jrww20
• BnF: 144997429
• SUDOC: 086197134
• NLA: 41330576
• NKC: kn20070619020
• BNE: XX268038
• BIBSYS: 5006595
• Open Library: OL1533990A
• PLWABN: 9810605534505606
• NUKAT: n2008065671
• J9U: 987007583367805171
• LNB: 000262639
• BLBNB: 000456031
• LIH: LNB:BDlX;=Bg

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3991296
• Britannica: topic/African-Union
• Treccani: unione-africana
• Universalis: union-africaine
• БРЭ: 3456257
• SNL: Den_afrikanske_union
• VLE: afrikos-sajunga
• DSDE: AU