U-39 (1938)

U-39 – niemiecki okręt podwodny typu IX, pierwszy U-Boot zatopiony podczas II wojny światowej. Okręt został zamówiony przez Kriegsmarine 29 lipca 1936 roku w ramach niemieckiego planu rozbudowy floty. Stępkę jednostki położono w stoczni AG Weser w Bremie 2 czerwca 1937 roku. Zwodowano go 22 września a wcielono do służby 10 grudnia 1938 roku, dowódcą został mianowany Kapitänleutnant Gerhard Glattes.

Ten artykuł dotyczy okrętu podwodnego U-39 z 1938 roku. Zobacz też: inne okręty o tej samej lub podobnej nazwie.

U-39

U-37 (okręt tego samego typu co U-39) w porcie w Lorient w 1940 r.
Klasa	okręt podwodny
Typ	IX
Historia
Stocznia	AG Weser, Brema
Położenie stępki	2 czerwca 1937
Wodowanie	22 września 1938
Kriegsmarine
Wejście do służby	10 grudnia 1938
Zatopiony	14 września 1939
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	1032 ton 1153 ton
Długość	76,5 metra
Szerokość	6,51 metra
Zanurzenie maksymalne	200 metrów
Napęd
2 silniki wysokoprężne MAN, 4400 KM 2 silniki elektryczne SSW, 1000 KM
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	18,2 węzła 7,7 węzła
Zasięg	na powierzchni 10 500 Mm przy 10 w. w zanurzeniu 65 Mm przy 4 w.
Uzbrojenie
1 działo kal. 105 mm 1 działo plot. kal. 37 mm 1 działo plot. kal. 20 mm
Wyrzutnie torpedowe	6 (4 dziobowe, 2 rufowe) kal. 533 mm
Załoga	48 oficerów i marynarzy

14 września 1939 roku, podczas pierwszego wojennego patrolu, dowódca U-39 podjął próbę ataku na brytyjski lotniskowiec „Ark Royal”. Wystrzelone torpedy eksplodowały jednak przedwcześnie, co spowodowało kontratak niszczycieli eskorty. Ciężko uszkodzony niemiecki U-39 został zmuszony do wynurzenia; cała 44-osobowa załoga zdołała się ewakuować i została wzięta do niewoli, a sam okręt zatonął.

Zamówienie i budowa

16 listopada 1935 roku dowództwo Kriegsmarine zatwierdziło plan rozbudowy floty, przewidujący między innymi rozpoczęcie prac nad ośmioma jednostkami oceanicznego typu IX. Sytuacja polityczna, związana z remilitaryzacją Nadrenii spowodowała jednak chwilowe wstrzymanie ich budowy^[1]. Zamówienie na przyszły U-39 złożono w należącej do koncernu Deschimag stoczni AG Weser w Bremie 29 lipca 1936 roku, zaś budowę rozpoczęto 2 czerwca 1937 roku^[2]. Otrzymała ona numer stoczniowy 944^[3].

U-39 został zwodowany 22 września 1938 roku, a do służby w Kriegsmarine przekazano go 10 grudnia tegoż roku^[3]. Pierwszym (i jedynym w historii okrętu) dowódcą został Kapitänleutnant Gerhard Glattes^[2].

Charakterystyka taktyczno-techniczna

Osobny artykuł: Okręty podwodne typu IX.

U-39 należał do oceanicznego typu IX. Jego wyporność na powierzchni wynosiła 1032 ton metrycznych, w zanurzeniu 1153 ton (maksymalna bojowa 1408 ton)^[3]. Miał długość całkowitą 76,5 m, szerokość maksymalną 6,51 m, długość i szerokość kadłuba sztywnego odpowiednio 58,75 oraz 4,4 m^[4]. Wyliczeniowa maksymalna głębokość zanurzenia wynosiła 200 m, czas zanurzenia do głębokości peryskopowej około 35 sekund^[3]. Okręt posiadał trzy peryskopy^[4].

Napęd stanowiły dwa czterosuwowe, dziewięciocylindrowe silniki wysokoprężne M 9 V 40/46 firmy MAN, o stałej mocy maksymalnej po 2200 KM przy 470 obrotach na minutę (z doładowaniem po 2500 KM przy 490 obrotach przez maksymalnie 30 minut) oraz dwa silniki elektryczne SSW G U 345/34, o mocy maksymalnej po 500 KM przy 275 obrotach na minutę^[3]. Poruszały one dwie trójłopatowe śruby, wykonane ze stopu mosiądzu, o średnicy 1,92 m. Prędkość maksymalna na powierzchni wynosiła 18,2 węzła, w zanurzeniu 7,7 węzła^[4], zasięg maksymalny odpowiednio 10 500 mil morskich przy 10 węzłach i 154 tonach zapasu paliwa oraz 64 mile morskie przy 4 węzłach^[3].

Uzbrojenie torpedowe okrętu stanowiły 22 torpedy G7a i G7e wystrzeliwane z sześciu wyrzutni torpedowych kalibru 533 mm – czterech na dziobie oraz dwóch na rufie. Zamiast torped okręt mógł zabrać 44 miny morskie typu TMA bądź 66 typu TMB^[3]. Uzbrojenie artyleryjskie składało się z działa 10.5 cm SK L/45 kal. 105 mm z zapasem 180 pocisków, działa przeciwlotniczego kal. 37 mm z zapasem 2625 pocisków oraz działa przeciwlotniczego kal. 20 mm z zapasem 4250 pocisków^[4]. Etatowa załoga składała się z czterech oficerów oraz 44 podoficerów i marynarzy^[3], w rejsie bojowym we wrześniu 1939 roku składała się z 43^[5] lub 44 osób^[2].

Służba operacyjna

Po wejściu do służby okręt włączono w skład 6. Flotylli U-Bootów stacjonującej w Kilonii^[6]. Na swój pierwszy wojenny patrol wypłynął 19 sierpnia 1939 roku z Wilhelmshaven. Jego trasa wiodła przez Morze Północne na Ocean Atlantycki, na północny zachód od wybrzeży Irlandii^[7]. 10 września był atakowany bombami głębinowymi przez niezidentyfikowany okręt przeciwnika, ale w zanurzeniu uszedł pościgowi^[8].

14 września U-39 natknął się na brytyjski lotniskowiec „Ark Royal”, odbywający w eskorcie niszczycieli patrol przeciwko okrętom podwodnym. Opuścił on swoją eskortę, aby umożliwić start samolotom pokładowym, wysyłanym w pościg za innym U-Bootem, U-30, atakującym właśnie odległy o około 200 mil morskich frachtowiec^[9]. Po zajęciu dogodnej pozycji Glattes wystrzelił w kierunku lotniskowca trzy torpedy typu G7e z zapalnikami magnetycznymi^[10]. Na skutek wady zapalników wszystkie eksplodowały przedwcześnie, zwracając uwagę obserwatorów na lotniskowcu oraz alarmując niszczyciele eskorty^[9] (według innego źródła wystrzelone zostały dwie torpedy, ich ślady zostały zauważone na „Ark Royal”, który zdołał wykonać zwrot a torpedy eksplodowały w jego śladzie torowym^[5]).

Niszczyciele „Foxhound”(inne języki), „Firedrake” oraz „Faulknor” natychmiast zawróciły w stronę lotniskowca, przeszukując głębiny przy pomocy azdyku. Po uchwyceniu kontaktu sonarowego najpierw „Foxhound”, a później kolejno „Faulknor” i „Firedrake” wykonały ataki bombami głębinowymi^[5], które spowodowały ciężkie uszkodzenie U-39. W obliczu licznych przecieków oraz rozbitych akumulatorów jego dowódca został zmuszony do wynurzenia i wydał rozkaz samozatopienia jednostki^[9]. Niszczyciele ostrzelały przeciwnika, przerwały jednak ogień, gdy załoga zaczęła opuszczać pokład U-Boota. „Foxhound” zawrócił w celu staranowania okrętu podwodnego, lecz ostatecznie zrezygnował z tego. U-39 zatonął rufą naprzód, o 16.07 – godzinę po wykonaniu niefortunnego ataku – na przybliżonej pozycji 58°32′N 11°49′W^[5]. Cała załoga (44^[2] lub 43^[5] marynarzy) została wyratowana przez Brytyjczyków i dostała się do niewoli^[10].

Przypisy

1. Waldemar Trojca: U-Bootwaffe 1939–1945. Cz. 1. Gdańsk: 1998, s. 3–4. ISBN 83-86208-86-4.
2. U-39. Guðmundur Helgason: uboat.net. [dostęp 2010-09-03].
3. Erich Gröner, Dieter Jung, Martin Maass: Die deutschen Kriegsschiffe 1815−1945. Band 3: U-Boote, Hilfskreuzer, Minenschiffe, Netzleger, Sperrbrecher. Koblenz: 1985, s. 105–106. ISBN 3-7637-4802-4.
4. Waldemar Trojca: U-Bootwaffe 1939–1945. Cz. 3. Gdańsk: 1999, s. 5–7. ISBN 83-86208-88-0.
5. Peter C. Smith: Destroyer Leader: The Story of HMS Faulknor 1935–46. Barnsley: 2004, s. 21–24. ISBN 1-84415-121-2.
6. Waldemar Trojca: U-Bootwaffe 1939–1945. Cz. 3. Gdańsk: 1999, s. 55–56. ISBN 83-86208-88-0.
7. Patrols by U-39. Guðmundur Helgason: uboat.net. [dostęp 2020-10-02].
8. HMS Firedrake. [dostęp 2010-09-03].
9. Anthony Newpower: Iron men and tin fish: the race to build a better torpedo during World War II. Vastport, CT: 2006, s. 41–42. ISBN 0-275-99032-X.
10. Waldemar Trojca: U-Bootwaffe 1939–1945. Cz. 1. Gdańsk: 1998, s. 18. ISBN 83-86208-86-4.