Towarzystwo Surinamu

Towarzystwo Surinamu (hol. Geoctroyeerde Sociëteit van Suriname) – spółka zarządzająca kolonią Surinam w latach 1683–1795, w skład spółki wchodzili trzej równorzędni udziałowcy: miasto Amsterdam, rodzina Van Aerssen van Sommelsdijck oraz Holenderska Kompania Zachodnioindyjska (hol. West-Indische Compagnie, WIC).

Siedziba kierownictwa Towarzystwa Surinamu w gmachu Voetboogdoelen, trzecim z lewej

Historia

W 1682 roku Surinam został sprzedany przez Zelandię nowo powstałej spółce Holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej (hol. West-Indische Compagnie, WIC) przemianowanej na Towarzystwo Surinamu^[1]. Surinam został sprzedany za 260 tys. guldenów^[2]. Stany Generalne zaaprobowały transakcję i nadały Kompanii wyłączność na handel z Surinamem i import niewolników przez dziesięć lat^[2].

20 września 1682 roku Stany Generalne uchwaliły Kartę Towarzystwa Surinamu^[1], która była zarazem pierwszą konstytucją Surinamu^[3]. Karta wprowadzała system władzy lokalnej – stanowisko gubernatora oraz Radę Polityki i Sprawiedliwości Kryminalnej, natomiast prawo kolonii stanowiły Stany Generalne^[1].

Karta nie regulowała jednak spraw własności^[1]. Towarzystwo Surinamu mogło zakupić prawa własności nabyte przez Zelandię – nabyło prywatne prawa własności do wszystkich ziem nabytych od Anglików oraz ziem, do których prawo Zelandia nadała plantatorom^[1]. Ponadto jako przedstawiciel Stanów Generalnych Towarzystwo uzyskało tytuł (nie prawo własności) do wszystkich innych ziem Surinamu, w tym do ziem „dzikich i leżących odłogiem” oraz do ziem ludów tubylczych, które na mocy Ordre van Regieringe zachowały prawo własności^[1].

W 1682 roku Towarzystwo zaczęło porządkować strukturę relacji własności ziemi w celu maksymalizacji produkcji rolnej^[1]. Wprowadzono system podobny do feudalnego – ziemia Towarzystwa Surinamu wypuszczana była w dzierżawę^[1].

Wobec rosnących wydatków na administrację i obronę Kompania zmuszona była przyjąć wspólników^[2]. Od 1683 roku Towarzystwo miało trzech równorzędnych udziałowców: obok Holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej, miasto Amsterdam i Cornelisa van Aerssena van Sommelsdijcka (1637–1688)^[4]. W tym samym roku Cornelis van Aerssen van Sommelsdijck został gubernatorem Surinamu^[5] i zaczął zakładać liczne plantacje trzciny cukrowej^[4]. Na plantacjach pracowali niewolnicy, których dostarczała WIC^[4]. WIC miała monopol na sprowadzanie niewolników do Surinamu^[6], a miasto Amsterdam i van Aerssen van Sommelsdijck współfinansowali wyposażenie ich statków^[6]. Towarzystwo zarabiało na każdym sprowadzonym niewolniku 15 guldenów^[6].

W 1770 roku rodzina van Aerssen van Sommelsdijck sprzedała swoje udziały a Kompania i miasto Amsterdam pozostali w spółce z 50% udziałami^[2]. Towarzystwo Surinamu zostało rozwiązane w 1795 roku niedługo po proklamowaniu Republiki Batawskiej^[4].

Archiwum Towarzystwa Surinamu

Działalność Towarzystwa Surinamu (1683–1795) dokumentują liczne i dobrze zachowane dokumenty administracji, uchwały, protokoły, mapy i rysunki, listy itd.^[4] Tworzą one archiwum Towarzystwa, które znajduje się w holenderskim archiwum narodowym w Hadze^[7].

Przypisy

1. The Rights of Indigenous Peoples and Maroons in Suriname. Fergus MacKay (red.). IWGIA, 1999, s. 36–38. ISBN 978-87-90730-17-8. [dostęp 2019-07-27]. (ang.).
2. Cornelis C. Goslinga: A Short History of the Netherlands Antilles and Surinam. Springer Science & Business Media, 2012, s. 96. ISBN 978-94-009-9289-4. [dostęp 2019-07-29].
3. The Rights of Indigenous Peoples and Maroons in Suriname. Fergus MacKay (red.). IWGIA, 1999, s. 134. ISBN 978-87-90730-17-8. [dostęp 2019-07-27]. (ang.).
4. Sociëteit van Suriname. Overgekomen brieven en papieren. [w:] www.nationaalarchief.nl [on-line]. [dostęp 2019-07-27]. (niderl.).
5. The Rights of Indigenous Peoples and Maroons in Suriname. Fergus MacKay (red.). IWGIA, 1999, s. 52. ISBN 978-87-90730-17-8. [dostęp 2019-07-27]. (ang.).
6. 1683 Amsterdam koopt Suriname. [w:] Stadsarchief Amsterdam: Amsterdam en Slavernij [on-line]. [dostęp 2019-07-27]. (niderl.).
7. M.E. van Opstall: Inventaris van het archief van de Sociëteit vanSuriname, (1650) 1682-1795 (1796). [w:] Nationaal Archief, Den Haag [on-line]. 1976. [dostęp 2019-07-27]. (niderl.).

Kontrola autorytatywna (przedsiębiorstwo):

• VIAF: 131447430
• LCCN: n87921669