Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Strzelcy celni – formacje piechoty polskiej sformowane w Wojsku Polskim przez Tadeusza Kościuszkę[1]. Oddziały te brały udział w działaniach wojennych w czasie wojny polsko-rosyjskiej (1792) w obronie Konstytucji 3 maja, insurekcji kościuszkowskiej (1794)[2][3], a także w trakcie powstania listopadowego (1830–1831).
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | |
Rozformowanie | |
Działania zbrojne | |
Wojna polsko-rosyjska (1792) Insurekcja kościuszkowska (1794) Powstanie listopadowe (1830–1831) | |
Organizacja | |
Rodzaj wojsk | |
Skład |
1792: 7 regimentów |
Ideę utworzenia oddziałów strzelców celnych w Wojsku Polskim historycy wojskowości przypisują Tadeuszowi Kościuszce[1]. Podczas amerykańskiej wojny o niepodległość w latach 1775–1783 widział on skuteczność ochotniczych oddziałów myśliwych oraz farmerów uzbrojonych w broń myśliwską tak zwaną kentucky rifles, którzy zadawali nią duże straty wojskom brytyjskim. Strzelcy ci, ze względu na większą skuteczność broni myśliwskiej od ówczesnej broni wojskowej, mogli razić żołnierzy brytyjskich z dużej odległości jednocześnie sami pozostając poza zasięgiem ognia.
Decyzja stworzenia takich oddziałów w Wojsku Polskim zapadła według ustaleń sejmu 8 października 1789[4]. Projekt ich utworzenia opracował Tadeusz Kościuszko wzorując się amerykańskimi oddziałami Rangers[4]. Podobnie jak w Ameryce rekrutowano do nich myśliwych oraz leśniczych, a szczególnie Kurpiów, którzy słynęli w Rzeczypospolitej z umiejętności strzeleckich. Kościuszko napisał dla nich instrukcję ćwiczenia strzelców celnych wydaną przez Komisję Wojskową dnia 20 kwietnia 1791[5]. Według projektu naczelnika w skład każdej kompanii wchodziło 15 strzelców i jeden podoficer. Każdy regiment składał się natomiast z dwóch batalionów i liczył 120 strzelców i 8 podoficerów[5]. Do czerwca 1792 zostało wyszkolonych i uzbrojonych 7. regimentów piechoty, w sumie 896 strzelców.
Koncepcja nowych oddziałów wymusiła również stworzenie nowej broni strzeleckiej opartej na konstrukcji sztucera myśliwskiego. Na mocy ustawy sejmowej zapoczątkowano w I Rzeczypospolitej produkcję sztucerów z gwintowaną lufą tak zwanych sztucerów kozienickich. Aby uzbroić nowe jednostki strzelców celnych 400 sztucerów sprowadzono z Prus, a pozostałe 500 sztuk były krajowej produkcji sztucerami kozienickimi. Jednostki te wzięły udział podczas wojny polsko-rosyjskiej (1792) w obronie Konstytucji 3 maja oraz w insurekcji kościuszkowskiej w 1794[2][3].
Podobne jednostki piechoty utworzono podczas powstania listopadowego. Wielkością odpowiadały batalionom piechoty regularnej. Ich uzbrojenie stanowiła broń palna różnego pochodzenia, często myśliwska[6].
Formowały je w grudniu 1830 i styczniu 1831 poszczególne ziemie, województwa lub osoby prywatne. Dowódcami strzelców mianowano zazwyczaj starych oficerów, a szeregowi rekrutowali się z ochotników.
Oddziały te broniły przepraw na Wiśle (bataliony sandomierskie), prowadziły działania partyzanckie, a nawet uczestniczyły w dużych bitwach u boku regularnej armii (strzelcy podlascy pod Wawrem i Grochowem, Kurpie zaś pod Białołęką).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.