Strojnogłowik szarogrzbiety

Strojnogłowik szarogrzbiety^[4] (Arremon flavirostris) – gatunek małego ptaka z rodziny pasówek (Passerellidae). Opisany po raz pierwszy w 1838. Występuje na dużych obszarach lasów liścisatych zarówno suchych jak i wilgotnych w środkowej części Ameryki Południowej. Razem ze strojnogłowikiem oliwkowogrzbietym należy do gatunków rodzaju Arremon najbardziej wysuniętych na południe. Jest gatunkiem najmniejszej troski.

Strojnogłowik szarogrzbiety

Arremon flavirostris[1]
Swainson, 1838
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	pasówki
Rodzaj	Arremon
Gatunek	strojnogłowik szarogrzbiety
Podgatunki
A. f. flavirostris Swainson, 1838 A. f. polionotus Bonaparte, 1850[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał William Swainson. Opis ukazał się w 1838 roku w 98. tomie The cabinet cyclopedia „Animals in menageries”. Jako miejsce typowe autor wskazał Brazylię^[5]; w 1938 roku Hellmayr uściślił, że chodziło o stan Bahia^[6]. Obecnie wyróżnia się dwa podgatunki:

• A. f. flavirostris Swainson, 1838 – strojnogłowik szaroszyi^[4]
• A. f. polionotus Bonaparte, 1850 – strojnogłowik szarogrzbiety^[4][7][8].

Do 2020 roku wyróżniano jeszcze jeden podgatunek strojnogłowika szarogrzbietego – A. f. dorbignii, kiedy to South American Classification Committee przegłosowała wyodrębnienie go do osobnego gatunku strojnogłowika oliwkowogrzbietego Arremon dorbignii^[9].

Etymologia

• Arremon: gr. αρρημων arrhēmōn, αρρημονος arrhēmonos „cichy, bez mowy”, od negatywnego przedrostka α- a-; ῥημων rhēmōn, ῥημονος rhēmonos „mówca”, od ερω erō „będę mówić”, od λεγω legō „mówić”^[10].
• flavirostris: łac. flavus – żółty, złoto-żółty; łac. -rostris -dzioby^[11].

Morfologia

Nieduży ptak ze średniej wielkości, charakterystycznym pomarańczowo-żółtym dziobem z czarną górną częścią szczęki górnej. Tęczówki czarne lub ciemnobrązowe. Nogi od różowych do szarych. Głowa czarna z kończącymi się na szarym karku białymi pasemkami. Głowa kontrastuje z białym gardłem i podgardlem. Poniżej nich czarna półopaska. Występuje niewielki dymorfizm płciowy. Dolna część ciała jasna, u samców biała lub białawoszara, u samic kremowa. Górne części ciała zielone, przechodzące w żółty w okolicach zagięcia skrzydeł. Ogon stosunkowo krótki, zielony. Podgatunek A. f. polionotus ma górne części ciała i skrzydła, szare oprócz zielonych pokryw. Młode osobniki są ciemniej ubarwione. Brak żółtego odcienia na bokach skrzydeł^[12][13].

Długość ciała z ogonem 15–16,5 cm. Szczegółowe wymiary ciała na podstawie pracy Taxonomic revision of Saffron-billed Sparrow Arremon flavirostris Swainson, 1838 (Aves: Passerellidae) with comments on its holotype and type locality^[14]:

• A. f. flavirostris - długość skrzydła: samiec 77,43 mm ± 4,57 (zakres 67,19–81,22 mm, n = 8); samica 73,09 mm ± 2,49 (70,72–75,68 mm, n = 3); długość ogona: samiec 68,10 mm ± 4,15 (60,87–72,68 mm, n = 8); samica 61,37 mm ± 7,55 ( 53,29–68,24 mm, n = 3); długość dzioba: samiec 17,37 mm ± 0,61 (16,27–18,19 mm, n = 8); samica 17,74 mm ± 0,22 (17,61–17,99 mm, n = 3).
• A. f. polionotus - długość skrzydła: samiec 70,95 mm ± 3,79 (64,11–79,70 mm, n = 32); samica 76,22 mm ± 3,81 (67,90–88,15 mm, n = 46), długość ogona: samiec 60,52 mm ± 3,83 (54,22–68,68 mm, n = 32); samica 65,32 mm ± 3,85 (58,07–74,72 mm, n = 46); długość dzioba: samiec 16,72 mm ± 0,81 (15,16–18,68 mm, n = 32); samica 16,87 mm ± 0,86 (14,98–18,97 mm, n = 46)^[13][14].

Zasięg występowania

Strojnogłowik szarogrzbiety jest endemitem Ameryki Południowej, występującym zazwyczaj w przedziale wysokości od poziomu morza do 1400 m n.p.m.^[15] (w Boliwii był obserwowany do 2673 m n.p.m.)^[13] Jest gatunkiem osiadłym. Jego zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje 2,5 mln km²^[15]. Poszczególne podgatunki występują:

• A. f. flavirostris – we wschodniej i środkowej Brazylii (od najbardziej na wschód wysuniętych części stanu Mato Grosso do Sul do południowej części stanu Goiás, Bahia, zachodniego Minas Gerais i północnej oraz środkowej części stanu São Paulo).
• A. f. polionotus – we wschodniej Boliwii (wschodnie część departamentu Santa Cruz), w środkowej i południowej Brazylii (środkowa i południowa część Mato Grosso, Mato Grosso do Sul na wschód po zachodnią część stanu Goiás, zachodnie São Paulo oraz północną i zachodnią część stanu Parana), w Paragwaju i północno-wschodniej Argentynie (prowincje Misiones, Corrientes, wschodnia Formosa i wschodnie Chaco)^[13].

Ekologia

Głównym habitatem strojnogłowika szarogrzbietego jest podszyt lasu atlantyckiego, lasów galeriowych i obrzeży wilgotnych lasów równikowych, występuje także w lasach wtórnego wzrostu^[13]. Informacje o diecie tego gatunku są skąpe. Wszystkie dostępne źródła wskazują na to, że zjada on owoce, ziarna i stawonogi. Występuje zazwyczaj pojedynczo lub w parach, ale może też łączyć się w stada z innymi gatunkami^[13]. Długość pokolenia jest określana na 3,8 lat^[15].

Rozmnażanie

Niewiele jest danych o rozmnażaniu tego gatunku, pochodzą one z jednego zbadanego gniazda A. f. polionotus z 1909 roku. Gniazdo było dobrze ukryte w zbutwiałym pniu powalonego drzewa, zbudowane było z liści mimozy i cienkich traw. W lęgu dwa jaja o wymiarach 24 na 17 mm z licznymi czerwonawymi plamkami^[16][13].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN strojnogłowik szarogrzbiety jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten jest opisywany jako dosyć pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku, BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za stabilny^[15].

Przypisy

1. Arremon flavirostris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-11-01]. (ang.).
3. Arremon flavirostris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
4. Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M.P.M.& M. Kuziemko P. Mielczarek & M.P.M.& M., Rodzina: Passerellidae Cabanis & Heine, 1850-51 – pasówki – New World Sparrows and allies (wersja: 2022-05-16), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2022-11-01].
5. William Swainson: Animals in Menageries. T. 98. Londyn: Longman, Orme, Brown, Green, & Longmans, and John Taylor, 1838, s. 347, seria: The cabinet cyclopedia. (ang.).
6. Denis Lepage: Saffron-billed Sparrow [flavirostris] Arremon flavirostris Swainson, WJ 1838. Avibase. [dostęp 2022-11-01]. (ang.).
7. HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6b [online], grudzień 2021 [dostęp 2022-11-05].
8. Alan P. Peterson: PASSERIFORMES, PASSERELLIDAE Barker 2013, New World Sparrows. Zoonomen Nomenclatural data, 2022. [dostęp 2022-11-01]. (ang.).
9. Juan I. Areta and MarkJ.I.A.M. Pearman Juan I. Areta and MarkJ.I.A.M., Split Arremon flavirostris into two or three species and add English name(s). Proposal (83) to South American Classification Committee [online], 2020 (ang.).
10. Arremon, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-10-22] (ang.).
11. flavirostris, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-11-01] (ang.).
12. Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott & David Christie (red.). T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 573. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
13. Natalia C. García, Hailey R. Gunningham, and David L. Slager: Saffron-billed Sparrow Arremon flavirostris, version 1.1. [w:] Birds of the World (red. T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. [dostęp 2022-11-01]. (ang.).
14. Buainain i inni, Taxonomic revision of Saffron-billed Sparrow Arremon flavirostris Swainson, 1838 (Aves: Passerellidae) with comments on its holotype and type locality, „Zootaxa”, 4178 (4), 2016, s. 547–567 (ang.).
15. Saffron-billed Sparrow Arremon flavirostris, Data table and detailed info. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-11-01]. (ang.).
16. Hartert, E., S.S. Venturi S.S., Notes sur les oiseaux de la République Argentine, „Novitates Zoologicae”, 16, 1909, s. 172 (fr.).

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

Encyklopedie internetowe (takson):

• SNL: safrannebbspurv

Identyfikatory zewnętrzne:

• GBIF: 2491618
• identyfikator iNaturalist: 10064
• ITIS: 558749
• NCBI: 555222
• CoL: 6857V