Stopnica (gmina w województwie kieleckim)

Stopnica – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 191?-1954 w woj. kieleckim. Siedzibą władz gminy była Stopnica (do 1870 odrębna gmina miejska)^[3].

Ten artykuł dotyczy dawnej gminy wiejskiej w woj. kieleckim. Zobacz też: współczesna gmina wiejska.

Stopnica

gmina wiejska
1919–1954[1]
Herb
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: kieleckie (II RP) 1945–54: kieleckie (PRL)
Powiat	1919–48: stopnicki 1948-54: buski
Data powstania	1919
Data likwidacji	1954
Siedziba	Stopnica
Populacja (1921) • liczba ludności	4402[2]
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad 0
brak współrzędnych

Za Królestwa Polskiego gmina Stopnica – o obszarze zbliżonym do współczesnej gminy Stopnica – należała do powiatu stopnickiego w guberni kieleckiej. 13 stycznia 1870^[4] do gminy przyłączono pozbawioną praw miejskich Stopnicę, która przekształcono w osadę miejską^[5].

W 1915 roku austriackie władze okupacyjne wprowadziły administrację cywilną i wypdrębniły Stopnicę z wiejskiej gminy Stopnica, nadając jej status miasta, liczącego w 1916 roku 4544 mieszkańców; z pozostałej części gminy Stopnica utworzono nową gminę Wolica (5805 mieszkańców w 1916 roku)^[6]. Władze polskie nie uznały jednak Stopnicy za miasto w 1919 roku^[7], a ponieważ Stopnica nie wróciła do kategorii osad, nadal rządząc się ustawą okupacyjną, stała jednostką o nieuregulowanym statusie^[8][9]. Np. w wykazie podziału administracyjnego GUS-u z 1923 roku (stan na 1 stycznia) Stopnica nie jest zaliczona do miast, tworząc formalnie gminę wiejską w granicach dawnego miasta^[10].

Za II RP gmina Stopnica należała do powiatu stopnickiego w woj. kieleckim. 1 kwietnia 1939 gmina otrzymała status gminy wiejskiej o miejskich uprawnieniach finansowych^[11].

Po wojnie jednostka zachowała przynależność administracyjną. 12 marca 1948 roku zmieniono nazwę powiatu stopnickiego na buski^[12]. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 gmina składała się nadal z samej siedziby i przez to nie była podzielona na gromady^[13]. Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[14]. Po reaktywowaniu gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku utworzono gminę Stopnica w powiecie buskim w tymże województwie z obszaru dawnych gmin Stopnica i Wolica^[15].

Przypisy

1. Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. kieleckiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
2. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom III - Województwo Kieleckie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
3. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
4. 1 stycznia 1870 wg kalendarza juliańskiego
5. Postanowienie z 7 (19) listopada 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, str. 425)
6. Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego
7. Dz.U. z 1919 r. nr 13, poz. 140
8. Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej: Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej, R. 1, cz. 1 (1920/1921)
9. W Polsce istniało po 1919 roku więcej takich jednostek. Część z nich w kolejnych latach podniesiono do rzędu miast (gmin miejskich): Biała Rawska (do 1925), Chodecz (do 1921), Głowno (do 1925), Golina (do 1921), Kłodawa (do 1925), Nowogród (do 1927), Proszowice (do 1923), Rajgród (do 1923), Rychwał (do 1921), Sejny (do 1923), Stryków (do 1923), Suraż (do 1923) i Ślesin (do 1921); natomiast część została włączona do gmin wiejskich: Burzenin, Jedwabne, Osięciny, Piotrków, Skulsk, Śniadowo (do 1923); lub utworzono z nich odrębne gminy wiejskie: Stopnica i Wizna (do 1923)
10. Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej: Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej, R. 1, cz. 2 (1920/1922)
11. Dz.U. z 1939 r. nr 3, poz. 10
12. Dz.U. z 1948 r. nr 12, poz. 97
13. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
14. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
15. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312