![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Stolperstein_Franzstr_32_%2528Willst%2529_Emmy_Zehden.jpg/640px-Stolperstein_Franzstr_32_%2528Willst%2529_Emmy_Zehden.jpg&w=640&q=50)
Stolperstein
Projekt artysty Guntera Demniga upamiętniający ofiary narodowego socjalizmu / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Stolperstein (wym. MAF: [ˈʃtɔlpɐˌʃtaɪ̯n], posłuchajⓘposłuchaj; z niem. kamień, o który się potykamy, po polsku – kamień pamięci) – określenie pomników poszczególnych ofiar nazizmu, mających postać osadzonych w bruku betonowych kostek brukowych z mosiężną tabliczką, z wyrytym na niej nazwiskiem upamiętnionej osoby, datami jej urodzin i śmierci oraz informacją o losie, jaki ją spotkał. Stolpersteiny montowane są w chodniku, zazwyczaj w pobliżu ostatniego miejsca zamieszkania upamiętnionej ofiary nazizmu. W ten sposób upamiętniono męczeńską śmierć nie tylko Żydów, ale i Romów, ludzi niepełnosprawnych, Świadków Jehowy, homoseksualistów i członków partii politycznych. Co jakiś czas kamienie pamięci są niszczone przez neonazistów, lecz są uzupełniane[1].
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Stolperstein_Franzstr_32_%28Willst%29_Emmy_Zehden.jpg/640px-Stolperstein_Franzstr_32_%28Willst%29_Emmy_Zehden.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Stolperstein_f%C3%BCr_Chaim_Zylberberg_%28Bia%C5%82a_Podlaska%29.jpg/640px-Stolperstein_f%C3%BCr_Chaim_Zylberberg_%28Bia%C5%82a_Podlaska%29.jpg)
Pomniki tego typu zaczął tworzyć w latach 90. XX w. niemiecki artysta Gunter Demnig, który nadał im również nazwę[2].
Pierwsze kamienie pamięci pojawiły się na ulicach Kolonii w 1995 roku. Do 29 grudnia 2019 roku zainstalowano 75 000 kamieni pamięci na ulicach europejskich miast[3]. Znajdują się one na terenie ponad 20 krajów, w tym Niemiec, a także Austrii, Belgii, Czech, Węgier, Włoch, Polski, Norwegii, Ukrainy czy Holandii. W samym Berlinie jest ich np. 6000, w Hamburgu 5000, a w Kolonii 2000. W Polsce zainstalowano ponad 30 sztuk, m.in. w Oświęcimiu, Wrocławiu, Słubicach[4] czy Zamościu[5].
Według Charlotte Knobloch, prezeski Centralnej Rady Żydów w Niemczech, pomysł nie jest do końca trafiony, gdyż może przywodzić na myśl deptanie pamięci ofiar Holocaustu[6]. Także w Polsce pojawiły się głosy, kwestionujące ideę projektu Demniga[7].