Skarbiec Atreusza

Skarbiec Atreusza, także: grób Agamemnona^[1] – gigantyczny grobowiec (tolos) sklepiony pozorną kopułą, zbudowany w epoce mykeńskiej ok. 1250 roku p.n.e. na wzgórzu Panagitsa w pobliżu Myken.

Ten artykuł dotyczy budowli. Zobacz też: Grób Agamemnona, wiersz Juliusza Słowackiego.

Skarbiec Atreusza

Dromos i wejście do komory grobowej
Państwo	Grecja
Miejscowość	Mykeny
Typ budynku	grobowiec
Styl architektoniczny	kultura mykeńska
Ukończenie budowy	ok. 1250 p.n.e.
Położenie na mapie Grecji Skarbiec Atreusza
37°43′36,5″N 22°45′14,0″E

Grobowiec jest częścią stanowiska archeologicznego w Mykenach, które wraz ze stanowiskiem archeologicznym w Tyrynsie, zostało wpisane w 1999 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Nazwa

Nazwa „skarbiec Atreusza” została użyta przez greckiego geografa Pauzaniasza, który opisał grobowiec w swoim dziele Wędrówki po Helladzie^[2] . Odzwierciedla ona błędną interpretację przeznaczenia budowli^[3].

Historia

Grobowiec został wzniesiony w epoce mykeńskiej ok. 1250 roku p.n.e. na wzgórzu Panagitsa w pobliżu Myken^[4][2] [a]. Nie wiadomo kto rzeczywiście został pochowany w tym grobowcu. Grobowiec został splądrowany jeszcze w okresie antycznym^[2] . Przez jakiś czas był używany przez pasterzy – ich ogniska osmaliły wnętrze budowli^[2] . W 1878 roku grecki archeolog Panagiotis Stamatakis odsłonił dromos i oczyścił komnatę^[2] .

Grobowiec jest częścią stanowiska archeologicznego w Mykenach, które wraz ze stanowiskiem archeologicznym w Tyrynsie, zostało wpisane w 1999 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[6] .

Architektura

Do grobowca wchodzi się od wschodu prostym i niezadaszonym korytarzem (dromos) długości 36 m i szerokości 6 m, którego ściany pokrywają gładko ciosane, w miarę równej wielkości, kamienne bloki, ułożone w systemie opus pseudoisodomum^[7]. Monumentalna fasada grobowca (wysoka na 10,5 m) wykonana jest z podobnych materiałów^[7].

Wejście ma 5,4 m wysokości, 2,7 m szerokości na dole i 2,5 m przy nadprożu^[7]. 120-tonowa belka nadproża ma długość 9 m, szerokość 5 m i grubość 1,2 m^[8][b]. Nad wejściem umieszczono otwór – tzw. trójkąt odciążający^[7]. Według Spathari (2001) po obydwu stronach wejścia znajdowały się ozdobne półkolumny z zielonkawego marmuru, po których zachowały się bazy – fragmenty półkolumn znajdują się w British Museum i w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach^[4]. Na półkolumnach umieszczone były mniejsze półkolumny, które wspierały tympanon trójkąta odciążającego, ozdobiony rzeźbionymi płytami polichromowanego marmuru z motywami linii poziomych, spirali i rozet^[8]. Bury (2015) pisze, że fasada była obłożona płytami z kolorowego marmuru, a po obydwu stronach wejścia znajdowały się zdobione kolumny z ciemno-szarego alabastru a trójkąt odciążający wypełniał czerwony porfir^[9] . Wejście zamykały drewniane podwójne drzwi^[8]. Psychogiou (2012) podaje, że trójkąt odciążający przykrywały dwie ogromne płyty granitowe^[2] .

Komnata główna grobowca została wzniesiona na planie koła o średnicy 14,6 m^[8]. Całość przykrywa pozorna kopuła o wysokości 13,5 m^[c], którą uzyskano dzięki układaniu kolejnych warstw kamiennych bloków (w sumie 33) ze stopniowym przybliżaniem ich do siebie – sklepienie pozorne^[8]. Wnętrza komnaty zdobiły dekoracje z brązu^[8].

W komnacie głównej, po północnej stronie, znajduje się przejście do wykutego w skale niewielkiego pomieszczenia (ossuarium) o formie sześcianu o boku 6 m^[8], prawdopodobnie miejsca wcześniejszych pochówków^[5] .

Po pogrzebie cały tolos wraz z dromosem zasypano ziemią, tworząc kurhan^[8]. Ściany zewnętrzne grobowca chroniła warstwa gliny, by zapewnić izolację od wilgoci i wody^[8].

Wyposażenie grobowca nie zachowało się, gdyż tolos został splądrowany jeszcze w okresie antycznym^[8].

W literaturze

Skarbiec Atreusza był inspiracją dla Juliusza Słowackiego do napisania wiersza Grób Agamemnona – poeta zwiedził grób w 1836 roku^[10].

Galeria

• 
  Wejście do grobowca widziane od zewnątrz ...
• 
  ...i od wewnątrz
• 
  We wnętrzu grobowca
• 
  Sklepienie grobowca
• 
  Wejście do ossuarium

Zobacz też

• Grobowce mykeńskie

Uwagi

1. Encyklopedia Britannica datuje budowę grobowca na lata pomiędzy ok. 1350 a 1250 rokiem p.n.e.^[5] 
2. Encyklopedia Britannica podaje, że nadproże ma wysokość 0,9 m^[5] .
3. Psychogiou podaje, że wysokość wynosiła 13,2 m, a średnica tolosu 14,2 m^[2] .

Przypisy

1. Polskie egzonimy wprowadzone na 108. posiedzeniu KSNG.
2. Psychogiou 2012 ↓.
3. Bury 2015 ↓, s. 17.
4. Spathari 2001 ↓, s. 69–70.
5. Encyclopædia Britannica 2018 ↓.
6. UNESCO ↓.
7. Spathari 2001 ↓, s. 69.
8. Spathari 2001 ↓, s. 70.
9. Bury 2015 ↓.
10. Atreusza Skarbiec, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-04-23].

Bibliografia

• John Bagnell Bury: A History of Greece. Cambridge University Press, 2015. ISBN 978-1-108-08220-4. [dostęp 2019-04-23]. (ang.).
• Treasury of Atreus, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-04-23] (ang.).
• Atreusza Skarbiec, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-04-23].
• Olga Psychogiou: Treasure of Atreus. [w:] Ministry of Culture and Sports [on-line]. 2012. [dostęp 2019-04-23]. (ang.).
• Elsie Spathari: Mycenae: A guide to the history and archeology. Athens: HESPEROS Editions, 2001. ISBN 960-8103-05-03. (ang.).
• UNESCO: Archaeological Sites of Mycenae and Tiryns. [dostęp 2019-04-23]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• The Treasury of Atreus. [w:] The British Museum – Collection on-line [on-line]. [dostęp 2019-04-23]. (ang.).

Encyklopedie internetowe (Tolos):

• PWN: 3872196
• Britannica: topic/Treasury-of-Atreus
• Catalana: 0222283
• DSDE: Atreus'_skatkammer