SM Tb III

SM Tb III, później SM Tb 3 – austro-węgierski torpedowiec z początku XX wieku, jedna z sześciu jednostek typu Tb I. Okręt został zwodowany 8 listopada 1909 roku w stoczni STT(inne języki) w Trieście, po czym wszedł do służby w Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine 31 grudnia 1909 roku. W 1910 roku oznaczenie numeryczne jednostki zmieniono z cyfry rzymskiej na arabską (Tb 3). Okręt wziął czynny udział w I wojnie światowej, a w wyniku podziału floty po upadku Austro-Węgier został w 1920 roku przyznany Włochom i pływał we włoskiej służbie celnej do 1925 roku.

SM Tb III

Jednostka siostrzana SM Tb III, SM Tb I
Klasa	torpedowiec
Typ	Tb I
Historia
Stocznia	STT(inne języki), Triest
Położenie stępki	5 maja 1909
Wodowanie	8 listopada 1909
K.u.K. Kriegsmarine
Nazwa	SM Tb III → SM Tb 3
Wejście do służby	31 grudnia 1909
Wycofanie ze służby	1 listopada 1918
Włochy
Wejście do służby	1920
Wycofanie ze służby	1925
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	normalna: 116 ton
Długość	44,2 metra na wodnicy
Szerokość	4,4 metra
Zanurzenie	1,45 metra
Napęd
1 maszyna parowa potrójnego rozprężania, 2 kotły, moc 2500 KM, 1 śruba
Prędkość	28 węzłów
Uzbrojenie
2 działa kal. 47 mm (2 x I)
Wyrzutnie torpedowe	2 × 450 mm (2 x I)
Załoga	20

Projekt i budowa

Prace nad projektem nowoczesnych przybrzeżnych torpedowców rozpoczęły się w Austro-Węgrzech w 1905 roku^[1]. Komitet Techniczny Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine przedstawił trzy różne projekty jednostek o wyporności 110 ton, różniące się głównie układem napędowym (maszyny parowe lub turbiny)^[2] [3]. Nie mając wystarczających doświadczeń z eksploatacją napędu turbinowego, w 1907 roku Komitet Techniczny zaprezentował ostateczny projekt napędzany maszynami parowymi z kotłami opalanymi ropą naftową^[2] [3]. W celach porównawczych wysłano zapytania ofertowe do zagranicznych stoczni Germania, Schichau i Yarrow(inne języki), ale po analizie najlepszy okazał się projekt rodzimy^[2] [3]. Początkowo w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino(inne języki) (STT) w Trieście złożono zamówienie na osiem okrętów tego typu, ale liczbę tę zmniejszono wkrótce do sześciu, gdyż zdecydowano się wybudować w stoczni Danubius(inne języki) we Fiume kolejnych sześć jednostek lekko zmodyfikowanego typu Tb VII^[2] [3]. Torpedowce charakteryzowały się dwukominową sylwetką z wypukłym pokładem dziobowym („skorupa żółwia”), niewielką nadbudówką i pojedynczym masztem ustawionym w części rufowej^[1]. Mimo niewielkiej wyporności okręty typu Tb I mogły operować przy stanie morza 5–6^[2] [3]. Jednostki te były pierwszymi okrętami we flocie austro-węgierskiej wyposażonymi w kotły opalane wyłącznie paliwem płynnym, przez co nazywane były „okrętami naftowymi”^[1][4].

Okręt zbudowany został w stoczni STT w Trieście (pod numerem stoczniowym 395)^[2] [4]. Stępkę torpedowca położono 5 maja 1909 roku, a zwodowany został 8 listopada 1909 roku^[2] [4].

Dane taktyczno-techniczne

SM Tb III był przybrzeżnym torpedowcem o długości na wodnicy 44,2 metra (43,3 metra między pionami), szerokości 4,4 metra i zanurzeniu 1,45 metra^{[2] [4][uwaga 1]}. Wyporność normalna wynosiła 116 ton^[2] [3]. Okręt napędzany był przez trzycylindrową pionową maszynę parową potrójnego rozprężania o mocy 2500 KM, do której parę dostarczały dwa opalane paliwem płynnym kotły wodnorurkowe typu Yarrow^{[2] [3][uwaga 2]}. Jednośrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć maksymalną prędkość 28 węzłów^{[2] [3][uwaga 3]}.

Okręt wyposażony był w dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 450 mm, po jednej w części dziobowej i rufowej^[1][3]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiły dwa pojedyncze działa kalibru 47 mm SFK L/44^[1][2] . Jednostka wyposażona była w reflektor, umieszczony na platformie przed pierwszym kominem^[5].

Załoga okrętu składała się z 20 oficerów i marynarzy^[1][4].

Służba

SM Tb III został wcielony do służby w Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine 31 grudnia 1909 roku^[4][6]. W 1910 roku oznaczenie torpedowca zmieniono z cyfry rzymskiej na arabską (SM Tb 3)^[1][2] . Przed wybuchem I wojny światowej torpedowiec brał udział w manewrach i ćwiczeniach floty austro-węgierskiej^[1]. W momencie wybuchu działań wojennych SM Tb 3 wraz z siostrzanymi jednostkami SM Tb 4, SM Tb 5 i SM Tb 6 wchodził w skład 17. i 18. Grupy Torpedowców Sił Obrony Lokalnej w Lussin^[1][7]. Jednostka pełniła głównie służbę patrolową wokół baz, eskortowała zespoły okrętów i używana była do trałowania^[1][5].

Z powodu rozpadu monarchii habsburskiej 1 listopada 1918 roku na okręcie opuszczono po raz ostatni banderę KuKK^[8]. W wyniku przeprowadzonego w styczniu 1920 roku podziału floty austro-węgierskiej Tb 3 został przyznany Włochom^[4][9]. Jednostka używana była we włoskiej służbie celnej do 1925 roku^[1][2] .

Uwagi

1. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 340, Koszela 2019 ↓, s. 175 i Csonkaréti 2004 ↓, s. 311 podają, że szerokość wynosiła 4,3 metra, a zanurzenie 1,2 metra
2. Greger 1976 ↓, s. 56 podaje, że nominalna moc siłowni wynosiła 2300 KM, a maksymalna 2600 KM.
3. Greger 1976 ↓, s. 56 podaje, że prędkość maksymalna wynosiła 26 węzłów.

Przypisy

1. Koszela 2019 ↓, s. 175.
2. Gogin 2024 ↓.
3. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 340.
4. Greger 1976 ↓, s. 56.
5. Samek 2012 ↓, s. 139.
6. Csonkaréti 2004 ↓, s. 310.
7. Csonkaréti 2004 ↓, s. 274.
8. Rochowicz 2003 ↓, s. 43.
9. Rochowicz 2003 ↓, s. 46–47.

Bibliografia

• Károly Csonkaréti: Marynarka wojenna Austro-Węgier w pierwszej wojnie światowej 1914-1918. Kraków: Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, 2004. ISBN 83-918940-3-7.
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Ivan Gogin: TB.I torpedo boats (1909-1910). Navypedia. [dostęp 2024-05-18]. (ang.).
• René Greger: Austro-Hungarian Warships of World War I. London: Ian Allan Ltd., 1976. ISBN 0-7110-0623-7. (ang.).
• Witold Koszela: Zapomniana flota. Okręty Austro-Węgier w I wojnie światowej. Oświęcim: Napoleon V, 2019. ISBN 978-83-8178-199-2.
• Robert Rochowicz. Losy okrętów floty Austro-Węgier po 30 października 1918 roku. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4-5 (41), 2003. ISSN 1426-529X.
• Andrzej Samek: Flota, której już nie ma. Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2012. ISBN 978-83-7242-678-9.