Rożniawa
miasto na Słowacji Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rożniawa (słow. Rožňava, niem. Rosenau, węg. Rozsnyó, łac. Rosnavia) – miasto powiatowe we wschodniej Słowacji, w kraju koszyckim. Gospodarcze i turystyczne centrum historycznego regionu Gemer.
 Rynek | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Burmistrz |
Pavol Burdiga[1] | ||||
| Powierzchnia |
45,62[2] km² | ||||
| Wysokość |
306[3] m n.p.m. | ||||
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Nr kierunkowy |
+421 58[3] | ||||
| Kod pocztowy |
048 01[3] | ||||
| Tablice rejestracyjne |
RV | ||||
Położenie na mapie Słowacji  | |||||
Położenie na mapie kraju koszyckiego  | |||||
 48°39′23″N 20°31′59″E | |||||
| Strona internetowa | |||||
.svg)
Położenie
Rożniawa leży na wysokości 318 m n.p.m. w centrum Kotliny Rożniawskiej, na pograniczu Rudaw Spiskich (od północy) i Krasu Słowacko-Węgierskiego (od południa), w dolinie rzeki Slaná. Liczy 19 706 mieszkańców (2011), powierzchnia miasta wynosi 45,62 km². Miasto dzieli się na dzielnice:
- Nadabula
- Rožňava (centrum)
- Rožňavská baňa.
Rożniawa leży przy drodze krajowej nr 16 (R2, międzynarodowej E571) z Koszyc do Zwolenia. W mieście łączy się z nią droga krajowa nr 67 z Popradu. Równolegle do drogi 16 biegnie linia kolejowa z Koszyc do Łuczeńca. W Rożniawie odbija od niej na północ odnoga do miasta Dobszyna.
Historia
Okolice miasta były gęsto zasiedlone przez górników już około 1200. Pierwsza pisemna wzmianka o Rożniawie znajduje się w dokumencie z 1291 r., wystawionym przez króla Andrzeja III biskupowi ostrzyhomskiemu Ladomérowi. Nazwa miejscowości wywodzi się od nazwy wyjątkowo bogatej w surowce kopalni, zwanej Rosnoubana (węg. Rozsnyóbánya, niem. Rosenau). W 1304 r. istniał tu już kościół parafialny w miejscu, w którym stoi dzisiejsza katedra. Około 1340 r. osada nabrała charakteru miejskiego. W 1382 r. Rożniawa otrzymała od króla Ludwika I prawa miejskie, a w 1410 – uprzywilejowany status wolnego królewskiego miasta górniczego. Od 1487 r. miasto było członkiem związku wschodniosłowackich miast górniczych – Heptapolitany. W 1776 w Rożniawie erygowano biskupstwo rzymskokatolickie.
W średniowieczu Rożniawa była miastem górniczym. W Rożniawie i jej okolicach wydobywano złoto, srebro i miedź. W XVI i XVII wieku wydobycie metali załamało się na skutek podbicia przez imperium osmańskie terenów na południe od miasta oraz wskutek wojen religijnych (w 1522 r. miasto przeszło na ewangelicyzm). Wydobycie, tym razem głównie rudy żelaza, ruszyło ponownie na początku XVIII wieku i trwało do drugiej połowy XX wieku. Obecnie w mieście istnieją zakłady przemysłu spożywczego, odzieżowego i szczątkowe wydobycie surowców mineralnych.
W 1910 miasto liczyło 6,6 tys. mieszkańców, z czego 5,9 tys. Węgrów, 0,4 tys. Słowaków i 0,2 tys. Niemców. W 1991 z 18,6 tys. mieszkańców 12,3 tys. stanowili Słowacy, 5,8 tys. Węgrzy, 0,2 tys. Cyganie, 0,2 tys. Czesi.
W wyniku tzw. pierwszego arbitrażu wiedeńskiego 2 listopada 1938 r. Słowacja została zmuszona przekazać Węgrom blisko 12 tys. km2 terenów na południowym pograniczu i na wschodzie (Ruś Zakarpacka), w tym i Rożniawę. Nową granicę (formalnie obowiązywała ona aż do tzw. pokoju paryskiego z lutego 1947 r.) wytyczono nieco na północ od miasta[6].
W końcu października 1941 r. przez Rożniawę powrócił potajemnie do kraju pod opieką słynnego kuriera Stanisława Frączystego marszałek Edward Śmigły-Rydz. Do Rożniawy przyjechali pociągiem z Budapesztu. Granicę przekroczyli pieszo, a dalej podróżowali samochodem okrężną drogą przez Twardoszyn na Orawie[6].
Zabytki Rożniawy
- zachowany w całości średniowieczny rynek miejski z otaczającymi go kamienicami;
- gotycka katedra pw. Wniebowzięcia Panny Marii z końca XIII w.;
- renesansowa wieża strażnicza z 1654 r.;
- barokowy kościół pw. św. Franciszka Ksawerego (tzw. jezuicki lub szkolny) z II poł. XVII w.;
- barokowy kościół pw. św. Anny;
- barokowo-klasycystyczna rezydencja biskupia z l. 1776-1778, powstała przez przebudowę dawnego klasztoru jezuitów i przyległego domu mieszczańskiego;
- pierwotnie barokowa budowla ratusza z 1711, powstała w wyniku przebudowy dwóch starszych domów mieszczańskich, w XIX w. przebudowana w stylu klasycystycznym;
- klasycystyczny kościół luterański z 1786 r.;
- neogotycki kościół reformowany z 1905 r.;
- budynki, w których od 1902 r. działa muzeum górnictwa z ekspozycjami poświęconymi geologii i przyrodzie regionu oraz historii miejscowego górnictwa i hutnictwa.
Postacie związane z Rożniawą
W latach 1805–1808 do tutejszego gimnazjum uczęszczał Pavol Jozef Šafárik (1795–1861) – słowacki poeta, historyk, etnograf i słynny slawista. W latach 1824–1827 uczył się tu Samo Chalupka (1812-1883), późniejszy wybitny słowacki poeta romantyczny, a w l. 1828-1829 późniejszy duchowny ewangelicki i wybitny działacz narodowy Michal Miloslav Hodža (1811-1870). W Rożniawie spędził swą młodość urodzony w Budapeszcie Ján Kadár (1918-1979), później znany reżyser filmowy. Na budynku przy Šafárikovej ulicy nr 2, w którym Kadár mieszkał od 1921 r., zamontowano w 2005 r. dwujęzyczną (słowacko-węgierską) tablicę pamiątkową[6].
Wieża z 1654 r.
Bank
Zabytkowa zabudowa
Katedra
Centrum kultury
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
