Rozejm w Żurawnie

Rozejm w Żurawnie – rozejm zawarty 17 października 1676 roku w Żurawnie pomiędzy Rzecząpospolitą a Imperium Osmańskim, dzięki któremu Korona odzyskała część utraconych ziem Podola i Ukrainy (bez Kamieńca Podolskiego); była to mniej więcej jedna trzecia stanu sprzed 1672 roku.

Rozejm w Żurawnie

Obraz Romana Postempskiego pt. „Jan III podpisuje traktat z Turkami w Żurawnie”
Data	17 października 1676
Miejsce	Żurawno
Wynik	odzyskanie części Podola i Ukrainy przez Rzeczpospolitą
Przyczyna	bitwa pod Żurawnem
Strony traktatu
I Rzeczpospolita  Imperium Osmańskie

Postanowienia rozejmu:

• rezygnacja Turcji z pobierania corocznego haraczu w wysokości 22 000 złotych, ustalonego w pokoju buczackim w 1672 roku, nieratyfikowanym przez Sejm
• Część Naddnieprza z Białą Cerkwią i Pawołoczą powracała formalnie do Rzeczypospolitej. Bar, Kalnik, Międzybóż i Niemirów na Podolu pozostały do czerwca 1678 de facto w rękach polskich^[1][2].
• Tatarzy litewscy (Lipkowie) mieli wrócić pod panowanie tureckie, w wyniku tego postanowienia osiedli w pobliżu Kamieńca Podolskiego, posiłkując załogę turecką przeciw Polsce^[3].

Układ rozejmowy był następstwem zwycięstwa hetmana koronnego Jana Sobieskiego pod Chocimiem i pod Żurawnem (wojna polsko-turecka 1672–1676), które nie zostało w pełni wykorzystane, m.in. na skutek bierności wojsk moskiewskich w wojnie przeciwko Turcji.

Zakończenie wojny tureckiej na zasadach zaproponowanych pod Żurawnem zostało zaakceptowane przez posłów podczas sejmu nadzwyczajnego obradującego w Warszawie od 14 stycznia do 27 kwietnia 1677 roku^[2].

W celu negocjacji mających doprowadzić do zawarcia traktatu pokojowego między Rzecząpospolitą a Turcją do Stambułu udało się poselstwo na czele z wojewodą chełmińskim Janem Krzysztofem Gnińskim, które przebywało tam w latach 1677–1678. Negocjacje ostatecznie zakończyły się fiaskiem, wobec odmowy strony tureckiej przywrócenia granicy przedwojennej i zwrotu Rzeczypospolitej Kamieńca.

Po zawarciu sojuszu z Austrią w 1683 roku rozejm został zerwany. Rozpoczęta w 1683 druga faza wojny polsko-tureckiej, toczonej od 1684 w koalicji Ligi Świętej zakończyła się w 1699 pokojem karłowickim, który formalnie przywrócił granicę polsko-turecką z 1672 roku.

Przypisy

1. Białą Cerkiew i Pawołocz pozostawiono w rękach polskich, Kamieniec w tureckich. Bar, Międzybóż, Niemirów i Kalnik formalnie przyznane Turkom umyślił Sobieski mimo wszystko zatrzymać przy sobie. Jasyru nie dano, haracz poszedł w zapomnienie, a cały spór o Podole i Ukrainę został odesłany do załatwienia w drodze dyplomatycznej przez wielkie poselstwo polskie w Konstantynopolu, a przy dalszym pośrednictwie Francji. Władysław Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej, wyd. IV krajowe, Warszawa 1999, Wyd. Instytut Wydawniczy „Pax” ISBN 83-211-0730-3, s. 465.
2. ZbigniewZ. Hundert ZbigniewZ., Dyslokacja partii wojska koronnego w 1677 roku. Przyczynek do badań pogranicza polsko-tureckiego oraz organizacji armii w dobie pokoju 1677–1683, „Klio - Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym”, 36 (1), 2016, s. 41–68, DOI: 10.12775/KLIO.2016.003, ISSN 1643-8191 [dostęp 2019-05-28] (pol.).
3. Kazimierz Jarochowski, Dzieje panowania Augusta II od śmierci Jana III do chwili wstąpienia króla Karola XII na ziemię polską, Poznań 1856, s. 197.

Bibliografia, literatura

• Władysław Konopczyński: Dzieje Polski nowożytnej, wyd. IV krajowe, Warszawa 1999, Instytut Wydawniczy „Pax”, ISBN 83-211-0730-3.
• Janusz Woliński. Żórawno. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. t. II z. 1. Warszawa 1930, s. 45–62.
• M. Wagner, Wojna polsko-turecka 1672–1676, t. 2, Zabrze 2009, s. 281–287.
• D. Kołodziejczyk, Podole pod panowaniem tureckim. Ejalet kamieniecki 1672–1699, Warszawa 1994, s. 83–85