Pseudopałanka wędrowna

Pseudopałanka wędrowna^[25], pałanka wędrowna^[26] (Pseudocheirus peregrinus) – gatunek ssaka z podrodziny pseudopałanek (Pseudocheirinae) w obrębie rodziny pseudopałankowatych (Pseudocheiridae).

Pseudopałanka wędrowna

Pseudocheirus peregrinus[1]
(Boddaert, 1785)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Rodzina	pseudopałankowate
Podrodzina	pseudopałanki
Rodzaj	pseudopałanka
Gatunek	pseudopałanka wędrowna
Synonimy Didelphis peregrinus Boddaert, 1785[2] Didelphis caudivolvula Kerr, 1792[3] Didelphis Novae Hollanidiae Bechstein, 1800[4] Didelphys australis Goldfuss, 1809[5] Didelphys caudivolvola Goldfuss, 1809[6] Balantia Convolutor[uwaga 1] Oken, 1816[8] Balantia Banksii[uwaga 1] Oken, 1816[8] Phalangista cookii Desmarest, 1818[9] Phalangista Cookii Schinz, 1821[10] Phalangista convolutor Schinz, 1821[10] Phalangista Banksii J.E. Gray, 1838[11] Phalangista Viverrina Ogilby, 1838[12] Phalangista incana Schinz, 1844[13] Phalangista cookii Gould, 1856[14] Phalangista laniginosa Gould, 1858[15] Pseudochirus pulcher Matschie, 1915[16] Pseudochirus victoriae Matschie, 1915[16] Pseudochirus laniginosus incanens O. Thomas, 1923[17] Pseudochirus laniginosus notialis O. Thomas, 1923[18] Pseudochirus laniginosus oralis O. Thomas, 1926[19] Pseudochirus laniginosus modestus O. Thomas, 1926[20] Pseudochirus rubidus Troughton & Le Souef, 1929[21] Pseudochirus cookii bassianus Le Souef, 1929[22]
Podgatunki[23]
P. p. peregrinus Boddaert, 1785[2] P. p. convolutor Schinz, 1821[10] P. p. cookii (Desmarest, 1818)[9] P. p. pulcher Matschie, 1915[16]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[24]
najmniejszej troski

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1785 roku holenderski przyrodnik Pieter Boddaert nadając mu nazwę Didelphis peregrinus^[2]. Miejsce typowe to obszar rzeki Endeavour, Queensland, Australia^[27][28][29]. Opis oparty na „New Holland opossum” Thomasa Pennanta z 1781 roku^[2][30].

Różnorodność w obrębie P. peregrinus sugeruje, że może stanowić kompleks gatunkowy i prawdopodobnie wymaga rewizji taksonomicznej^[28].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunków^[28]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek	Oryginalna nazwa	Autor i rok opisu	Miejsce typowe	Holotyp
P. p. convolutor	Phalangista convolutor	Schinz, 1821	Adventure Bay, Tasmania, Australia[31].	Holotyp niezany[31].
P. p. cookii	Phalangista cookii	Desmarest, 1818	Tasmania, Australia[32].	Oprawiona skóra i czaszka dorosłego osobnika (syntyp, sygn. MNHN-ZM-MO-1990-411, Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu)[32].
P. p. pulcher	Pseudochirus pulcher	Matschie, 1915	Prawdopodobnie północny obszar rzek Nowej Południowej Walii, Australia[31].	Skóra i czaszka dorosłej samicy (sygn. ZMB 5534, Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie)[16].

Etymologia

• Pseudocheirus: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; χειρ kheir, χειρος kheiros ‘dłoń’^[33].
• peregrinus: łac. peregrinus ‘obcy, wędrowiec’, od peregre ‘zagraniczny’, od per ‘przez’; ager ‘ląd’, od gr. αγρος agros ‘kraj’^[34].
• convolutor: łac. convolutor ‘razem toczyć, obracać’^[35], od przedrostka con- ‘z, razem’^[36]; voluta ‘turlać się razem’, od volvo ‘turlać się’^[37].
• cookii: kpt. James Cook (1728–1779) oficer Royal Navy, hydrograf, odkrywca, opłynął cały świat w latach 1768–1771, 1772–1775, 1776–1779^[9][38].
• pulcher: łac. pulcher, pulchra ‘piękny, przystojny, jasny, lśniący’^[39].

Zasięg występowania

Pseudopałanka wędrowna występuje w zależności od podgatunku^[23][28]:

• P. peregrinus peregrinus – północno-wschodnia i wschodnia Australia, od półwyspu Jork do południowo-wschodniego Queensland.
• P. peregrinus convolutor – Tasmania, w tym King, Wyspy Furneaux (Wyspa Flindersa i Cape Barren) i Maria.
• P. peregrinus cookii – południowo-wschodnia Australia, od centralnej Nowej Południowej Walii do skrajnie południowo-wschodniej części Australii Południowej.
• P. peregrinus pulcher – wschodnia Australia, od południowo-wschodniego Queensland do środkowej Nowej Południowej Walii.

Nieznany podgatunek introdukowano na Wyspę Kangura^[23].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 29–35 cm, długość ogona 29–36 cm, masa ciała 0,8–1,1 kg^[23][40]. Mały torbacz o brązowym futrze (na brzuchu szare). Głowa o dużych oczach i małych uszach z białą plamką z tyłu. Chwytny ogon z białym końcem (jest równy długości ciała). Dwa palce przednich łap są przeciwstawne trzem pozostałym.

Tryb życia

Pałanka wędrowna jest zwierzęciem aktywnym nocą i prowadzącym nadrzewny tryb życia. Żyje w małych grupkach składających się z samca, kilku samic i młodych. Jest zwierzęciem terytorialnymi. W zależności od rejonu występowania buduje gniazda (wielkości piłki futbolowej) lub zamieszkuje dziuple w pniach i konarach. Rzadko schodzi na ziemię. Okres rozrodczy trwa od kwietnia do grudnia (najczęściej od maja do lipca). Zwykle samica wydaje na świat dwoje młodych (rzadko cztery), które wpełzają do torby i spędzają tam około 4 miesięcy (chociaż okres laktacji trwa 6 miesięcy). Dojrzałość płciową osiągają po ukończeniu pierwszego roku życia.

Pałanka wędrowna odżywia się liśćmi (głównie eukaliptusa), choć urozmaica to owocami i kwiatami. Pokarm trawiony jest w jelicie ślepym przez bakterie i wydalany w postaci papki, która jest ponownie zjadana (cekotrofia).

Pałanki żyją od 4 do 6 lat, w zależności od twardości spożywanego pokarmu powodującego starcie zębów.

Znaczenie

Jest uważana za szkodnika, z powodu okradania ogródków przydomowych. W Australii nazywana jest złodziejem róż.

Zagrożenie i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów została zaliczona do kategorii niskiego ryzyka LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[24]. Zagrożeniem dla pałanek są domowe psy i koty.

Uwagi

1. Nazwa odrzucona ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego^[7].

Przypisy

1. Pseudocheirus peregrinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 78. (łac.).
3. R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. Class I. Mammalia: containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young; being a translation of that part of the Systema Naturæ, as lately published, with great improvements, By Professor Gmelin of Goettingen. Edinburgh: Printed for A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 196. (ang.).
4. J.M. Bechstein: Thomas Pennant’s Allgemeine Uebersicht der vierfüssigen Thiere. Cz. 2. Weimar: Im Verlage des Industrie-Comptoir’s, 1800, s. 348, 685. (niem.).
5. Goldfuss 1809 ↓, s. 219.
6. Goldfuss 1809 ↓, s. 220.
7. Anonim. Opinion 417. Rejection for nomenclatural purposes of volume 3 (Zoologie) of the work by Lorenz Oken entitled Okens Lehrbuch der Naturgeschichte published in 1815–1816. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 14 (1), s. 1–42, 1956. (ang.).
8. L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 1126. (niem.).
9. A.G. Desmarest: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Wyd. 2. Cz. 25. Paris: Chez Deterville, 1817, s. 476. (fr.).
10. H.R. Schinz: Das Thierreich, eingetheilt nach dem Bau der Thiere als Grundlage ihrer Naturgeschichte und der vergleichenden Anatomie von den Herrn Ritter von Cuvier. Cz. 1: Säugethiere und Vögel. Stuttgart und Tübingen: in der J.G. Cotta’schen Buchhandlung, 1821, s. 258. (niem.).
11. J.E. Gray. With Notes and Descriptions of the new Species. „Annals of Natural History”. 1, s. 107, 1838. (ang.).
12. W. Ogilby. On a New Phalanger (Phalangista viverrina), from Van Diemen’s Land. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 5, s. 131, 1837. (ang.).
13. H.R. Schinz: Systematisches Verzeichniss aller bis jetzt bekannten Säugethiere oder Synopsis Mammalium nach dem Cuvier’schen System. Cz. 1. Solothurn: Verlag von Jent und Bakmann, 1845, s. 530. (niem.).
14. Gould 1863 ↓, s. ryc. [18] i tekst.
15. Gould 1863 ↓, s. ryc. [20] i tekst.
16. P. Matschie. Einige Beiträge zur Kenntnis der Gattung Pseudochirus Ogilb. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1915, s. 85, 1915. (niem.).
17. O. Thomas. A new Pseudochirus from N. Queensland. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 11, s. 249, 1923. (ang.).
18. O. Thomas. On the ring-tailed Phalanger of South Australia, and a new rat from North Queensland. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 12, s. 158, 1923. DOI: 10.1080/00222932308632926. (ang.).
19. Thomas 1926 ↓, s. 631.
20. Thomas 1926 ↓, s. 632.
21. E.L.G. Troughton & A.S. Le Souef. A New species of ring-tailed phalanger (ps. Laniginosus group) from the Bunya Mountains, S.E. Queensland. „Records of the Australian Museum”. 17, s. 294, 1929. (ang.).
22. A.S. Le Souef. Notes on some Mammals from Bass Strait Islands, including a new subspecies of Pseudochirus. „The Australian zoologist”. 5, s. 330, 1929. (ang.).
23. S. Jackson: Family Pseudocheiridae (Ring-tailed Possums and Greater Gliders). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 527–528. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
24. J.J. Winter J.J. i inni, Pseudocheirus peregrinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-10] (ang.).
25. W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 13. ISBN 978-83-88147-15-9. (ang.).
26. K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 249, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
27. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pseudocheirus peregrinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-05].
28. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 86. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
29. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Pseudocheirus peregrinus (Boddaert, 1785). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-05]. (ang.).
30. T. Pennant: History of Quadrupeds. Cz. 2. London: B. White, 1781, s. 311. (ang.).
31. S.M. Jackson & C.P. Groves: Taxonomy of Australian Mammals. Clayton South: CSIRO Publishing, 2015, s. 118. ISBN 978-1-486-30012-9. (ang.).
32. S.M. Jackson, J.J. Jansen, G. Baglione & C. Callou. Mammals collected and illustrated by the Baudin Expedition to Australia and Timor (1800-1804): A review of the current taxonomy of specimens in the Muséum national d’Histoire naturelle de Paris and the illustrations in the Muséum d’Histoire naturelle du Havre. „Zoosystema”. 43 (21), s. 408, 2021. DOI: 10.5252/zoosystema2021v43a21. (ang.).
33. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 590, 1904. (ang.).
34. The Key to Scientific Names ↓, peregrinus [dostęp 2023-08-05].
35. K. Kumaniecki: Słownik łaciński polsko. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 1986, s. 128. (pol. • łac.).
36. Jaeger 1944 ↓, s. .
37. Jaeger 1944 ↓, s. 252.
38. The Key to Scientific Names ↓, cookii [dostęp 2023-08-05].
39. The Key to Scientific Names ↓, pulcher [dostęp 2023-08-05].
40. Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 58. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

• G.A. Goldfuss: Vergleichende Naturbeschreibung der Säugethiere. Erlangen: altherschen Kunst- und Buchhandlung, 1809, s. i–xix; 1–314; ryc. i–xxxvi. (niem.).
• J. Gould: The mammals of Australia. Cz. 1. London: Printed by Taylor and Francis, pub. by the author, 1863, s. ryc. [1–60] i tekst. (ang.).
• O. Thomas. On various mammals obtained during Capt. Wilkins's Expedition in Australia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 17, s. 625–635, 1926. DOI: 10.1080/00222932608633458. (ang.).
• Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).
• D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species Pseudocheirus peregrinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-08-09].
• P. Welsh: Pseudocheirus peregrinus. University of Michigan Museum of Zoology. [dostęp 2008-05-28]. (ang.).
• E. Keller, J.H. Reiccholf, G. Steinbach (red.) & K. Zub (tłum. z niem.): Ssaki. Cz. 1. Warszawa: Bertelsmann Media Sp. z.o.o., 2001, s. 33, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7227-610-2.
• The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Kontrola autorytatywna (takson):

• J9U: 987007537550105171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/common-ringtail

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 323831
• GBIF: 2440062
• identyfikator iNaturalist: 42775
• ITIS: 609828
• NCBI: 9333
• identyfikator taksonu Fossilworks: 234643
• CoL: 6WDJX