Przeobrażenie
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Przeobrażenie, metamorfoza, metabolia albo rozwój pośredni – proces morfogenetyczny charakteryzujący się znacznymi zmianami w formie lub strukturze organizmu przechodzącego z jednego stadium rozwojowego do następnego[1]. Terminy te są najczęściej używane dla określenia procesu zachodzącego w rozwoju postembrionalnym, podczas którego zwierzę przechodzi przez jedno lub kilka stadiów młodocianych zanim przeobrazi się w ostateczną, zdolną do reprodukcji postać dorosłą[2]. Zachodzi u tych zwierząt, u których ostatnim etapem rozwoju zarodkowego jest wytworzenie wolno żyjącej formy młodocianej – larwy[3][4]. Formy larwalne są charakterystyczne dla poszczególnych grup systematycznych.
- Osobny artykuł: Larwa.
Ten artykuł dotyczy procesu biologicznego. Zobacz też: inne znaczenia. |
Nazwa metamorfoza pochodzi od greckiego μεταμόρφωσις (metamorphosis), które powstało z połączenia μετα- (meta) oznaczającego „po” i μορφή (morfe) – „kształt”.
Jedną z pierwszych osób, które znacząco przyczyniły się do poznania procesu metamorfozy wielu gatunków zwierząt była niemiecka przyrodniczka Maria Sibylla Merian (1647–1717).
Metamorfoza zachodzi przede wszystkim u zwierząt bezkręgowych oraz u niektórych kręgowców – kręgouste, niektóre ryby i płazy. Procesy metamorfozy są regulowane hormonalnie.
W procesie przeobrażenia zmienia się budowa zewnętrzna organizmu (forma, postać ciała) oraz budowa wewnętrzna (struktura). Zwykle następuje wielokrotny wzrost masy ciała oraz przebudowa tkanek. U większości taksonów zanikają narządy charakterystyczne dla larw (tzw. narządy larwalne, cenogenetyczne) i pojawiają się narządy definitywne, nieobecne u larw, a funkcjonujące u osobników dorosłych. Narządy występujące zarówno u larw, jak i u form dorosłych rozwijają się stopniowo[5].
W różnych grupach zwierząt przebieg przeobrażenia przyjmuje różne formy: od prostego (u prostoskrzydłych), przez obejmujące kilka stadiów, po bardzo skomplikowane przez występowanie kilku form (u pasożytów)[3].
Metamorfoza owadów następuje za sprawą ekdyzonu – hormonu wywołującego linienie – oraz hormonu juwenilnego[4][6]. W cyklu rozwojowym owadów, w zależności od charakteru zmian, jakim ulega larwa przekształcająca się w imago, wyróżniane są[6][7]:
- ametabolia – przeobrażenie proste (rozwój prosty, bez przeobrażenia),
- hemimetabolia – przeobrażenie niezupełne owadów,
- prometabolia – szczególny przypadek hemimetabolii, w którym występuje liniejące stadium uskrzydlone – subimago,
- holometabolia – przeobrażenie zupełne owadów,
- hipermetabolia – nadprzeobrażenie, szczególny przypadek holometabolii.
U niektórych owadów następuje przeobrażenie regresywne – wtórny zanik narządów[8].
U skorupiaków najczęściej wyróżniane są 3 formy przeobrażenia[2]:
- epimorfoza – rozwój prosty, postać wylęgająca się z osłon jajowych jest podobna do postaci dorosłych,
- anamorfoza – osłony jajowe opuszcza nauplius lub metanauplius, w trakcie kolejnych linień pojawiają się kolejne segmenty ciała i ich przydatki, aż do osiągnięcia postaci dorosłej,
- metamorfoza – o różnym stopniu skomplikowania, ze zróżnicowanymi stadiami larwalnymi.
Przeobrażenie płazów zachodzi pod wpływem hormonów tarczycy[4].