Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy
obiekt przyrodniczy z listy światowego dziedzictwa UNESCO Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy[1] – obiekt przyrodniczy z listy światowego dziedzictwa UNESCO, obejmujący zespół względnie nienaruszonych europejskich lasów bukowych strefy umiarkowanej[2][3][4].
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 | |
| Państwo |
|
|---|---|
| Typ |
przyrodniczy |
| Spełniane kryterium |
IX |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2007 |
| Dokonane zmiany |
2011, 2017, 2021, 2023 |
Jest to seryjny ponadnarodowy obiekt[2][3][4], obecnie położony na terenie 18 państw: Albanii, Austrii, Belgii, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Francji, Hiszpanii, Macedonii Północnej, Niemiec, Polski, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, Ukrainy i Włoch. Obejmuje 93 części składowe[5][1][6][a] (obszary), w tym 4 na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Polsce[5][9][3].
Po raz pierwszy został wpisany na listę światowego dziedzictwa w 2007 roku, pod nazwą „Pierwotne karpackie lasy bukowe”. Potem był powiększany, zmieniano też jego nazwy[2][4].
W lasach bukowych dominuje buk zwyczajny (Fagus sylvatica), gatunek endemiczny dla Europy i lasy bukowe występują wyłącznie na tym kontynencie[2][4].
Podczas każdego zlodowacenia (epoki lodowcowej) w ciągu ostatniego 1 miliona lat buk przetrwał niekorzystne warunki w refugiach (ostojach) w południowej Europie. Po ostatnim, około 11 tysięcy lat temu, rozpoczął rekolonizację kontynentu z refugiów w Alpach, Karpatach, strefie śródziemnomorskiej i Pirenejach, co wciąż trwa. Podczas tego procesu w różnych środowiskach utworzył różne typy zbiorowisk roślinnych[9][2][3].
W klimacie umiarkowanym w Europie Środkowej buk jest głównym gatunkiem drzewa w stadium klimaksu, czyli równowagi biocenozy[9]. Lasy bukowe powinny być więc tutaj dominującymi lasami klimaksowymi[4]. Działalność człowieka doprowadziła jednak do drastycznej redukcji powierzchni lasów bukowych w ogólności, a pierwotnych i starodrzewi w szczególności[9]. Pierwotne lasy bukowe stanowią tylko 0,7% powierzchni lasów w 32 analizowanych państwach[9], naturalne 2,8% (tutaj podają, że nie licząc Rosji)[4]. 89% wspomnianych lasów pierwotnych jest pod ochroną, ale tylko 46% pod ścisłą[9].
Lasy bukowe znacząco zwiększają bioróżnorodność w Europie i dzięki temu należą do najbardziej wartościowych ekosystemów leśnych. Występuje w nich na przykład do 10 tysięcy gatunków zwierząt. Buki preferują klimat wilgotny i dlatego są najliczniejszymi drzewami liściastymi w Europie Środkowej oraz górach Europy Południowej[4].
Obiekt przyrodniczy „Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy” obejmuje zespół względnie nienaruszonych europejskich lasów bukowych strefy umiarkowanej[2][4].
W dokumentach dotyczących tego obiektu światowego dziedzictwa przyjęto, że las pierwotny (czyli dziewiczy) to rodzaj lasu naturalnego. Oparto się tutaj na definicjach z Protokołu o zrównoważonej gospodarce leśnej do ramowej konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat Konwencji Karpackiej[10][11][2][7]. W tychże dokumentach termin las naturalny obejmuje również pojęcia las pradawny i starodrzew[2][7].
Lasy bukowe omawianego obiektu mają charakter bliski naturalnego, a nawet naturalny. Jego części składowe wpisane w latach 2017 i 2021 to lasy pierwotne (dziewicze) na większości lub znacznej części obszaru, starodrzewy lub starodrzewy z większymi lub mniejszymi fragmentami lasu pierwotnego. Również wysoko oceniono stan naturalności lasów wpisanych wcześniej[2][7][8].
Część lasów bukowych tego obiektu to położone w południowej i południowo-wschodniej Europie plejstoceńskie refugia (ostoje), w których buk przetrwał ostatnie zlodowacenie[2][7].
W lasach omawianego obiektu występują często gatunki endemiczne i reliktowe[2][7][8]. Lasy te stanowią bezcenną populację starych drzew oraz genetyczny rezerwuar buka i wielu innych gatunków[9][3].
Reprezentowanie „wyjątkowej powszechnej wartości” (OUV[b]) omawianego obiektu wymagane do wpisania na listę światowego dziedzictwa UNESCO jest związane z ekspansją polodowcową i kontynentalną lasów bukowych, czyli na spełnianiu kryterium IX:
- przedstawiać szczególny przykład toczących się procesów ekologicznych i biologicznych, istotnych dla ewolucji i rozwoju lądowych, słodkowodnych, przybrzeżnych i morskich ekosystemów lub społeczności roślin i zwierząt.[2][7][8]
Obiekt ten jest bowiem niezbędny dla zrozumienia historii i ewolucji rodzaju Fagus, co ze względu na jego szeroką dystrybucję i znaczenie ekologiczne jest istotne globalnie[9][2][3].
Pierwszą próbę nominacji europejskich lasów bukowych podjęła już w 2003 roku Słowacja. Wycofała się jednak z tego zgodnie z rekomendacją IUCN, sugerującą wspólną nominację z Ukrainą. Nominacja nie była więc rozpatrywana podczas 28. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w 2004 roku[4].
Po raz pierwszy obiekt został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO podczas 31. sesji w 2007 roku, pod nazwą „Pierwotne karpackie lasy bukowe”[12][4]. Na 35. sesji w 2011 roku dodano lasy w Niemczech, a obiekt przemianowano na „Pierwotne karpackie lasy bukowe i pradawne lasy bukowe w Niemczech”[13][4]. Na 41. sesji w 2017 roku dokonano kolejnego rozszerzenia wpisu i obiektowi nadano obecną nazwę, tzn. „Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy”[14][4]. Podczas 44. sesji w 2021 roku ponownie rozszerzono wpis[5].
| Sesja UNESCO WHC | Obiekt światowego dziedzictwa – zmiany | Przypisy | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nr | Rok | Miejsce | Państwa | Cz. skład. | Nazwa | |
| 31 | 2007 | Christchurch | 2 | 10 | Pierwotne karpackie lasy bukowe | [12][4] |
| 35 | 2011 | Paryż | 3 | 15 | Pierwotne karpackie lasy bukowe i pradawne lasy bukowe w Niemczech | [13][4] |
| 41 | 2017 | Kraków | 12 | 78 | Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy | [14][4] |
| 44 | 2021 | Fuzhou | 18 | 94 | [3][5][4] | |
| 45 | 2023 | Rijad | 93 | [5][6] | ||
Zgodnie z pierwotnym zamierzeniem na 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w lipcu 2017 roku nowy wpis miał obejmować także lasy bukowe w Polsce na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego. W maju 2017 roku Polska wycofała jednak taki wniosek po konsultacjach społecznych w gminach Cisna i Lutowiska, w których wyrażono „brak zaufania do parku narodowego”[15].
Dopiero 28 lipca 2021 roku, podczas 44 sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa odbywającej się on-line 16–31 lipca 2021 roku w Fuzhou (Chiny), została dodana grupa składowa[c] (grupa obszarów) o nazwie „Bieszczady”[5]. Położona jest w Bieszczadzkim Parku Narodowym, w jej skład wchodzą cztery fragmenty lasów bukowych obejmujące łącznie 3 471,75 ha (12% jego powierzchni)[2]. Są to[5]:
| ID | Część składowa[a][1] | Powierzchnia | Uwagi |
|---|---|---|---|
| PL-BIES-01 | Pasmo graniczne i dolina Górnej Solinki[d] | 1 506,05 ha | |
| PL-BIES-02 | Połonina Wetlińska i Smerek[e] | 1 178,03 ha | Doliny potoków Tworylczyk i Hylaty |
| PL-BIES-03 | Dolina potoku Terebowiec | 201,00 ha | |
| PL-BIES-04 | Dolina potoku Wołosatka[f] | 586,66 ha |
Pozostałą część głównego kompleksu Bieszczadzkiego Parku Narodowego zajmuje strefa buforowa tego obiektu o powierzchni 24 330,52 ha. Jest ona podzielona na dwie części – podstrefę ochronną (16 931,05 ha) i aktywnie zarządzaną podstrefę ochrony krajobrazu (7 399,47 ha)[5]. Według Ministerstwa Środowiska strefę buforową stanowi granica parku narodowego[1].
Wszystkie 4 części składowe grupy „Bieszczady” charakteryzują się wysokim stopniem naturalności. Występuje w nich karłowata forma buka przyjmującego taką postać z powodu dużej wysokości bezwzględnej i klimatu. Lasy te wykazują strukturalną i dynamiczną charakterystykę zbliżoną do lasów pierwotnych, w tym wysoką miąższość martwego drewna. Cały Bieszczadzki Park Narodowy obejmuje duże, nieprzerwane naturalne obszary o wysokiej różnorodności leśnych zbiorowisk i gatunków, zwłaszcza grzybów i porostów. Występują w nim też duże drapieżniki – niedźwiedź brunatny, wilk, ryś i żbik oraz gatunki stanowiące ich bazę pokarmową. W obrębie części składowych grupy „Bieszczady” nigdy nie prowadzono gospodarki leśnej, natomiast na zewnątrz ostatni raz ponad 70 lat temu, niezbyt intensywną[9].
Grupa „Bieszczady” położona jest w obrębie karpackego regionu lasów bukowych, największego ich skupiska w Europie[9].
Do części składowej „Pasmo graniczne i dolina Górnej Solinki” przylegają obszary Stużyca – Góry Bukowskie (Stužica – Bukovské Vrchy) po stronie słowackiej i Stuzhytsia – Uzhok po stronie ukraińskiej, również będące częściami składowymi tego obiektu światowego dziedzictwa UNESCO. Pierwszy jest położony w Parku Narodowym „Połoniny”, drugi w Użańskim Parku Narodowym. Parki te oraz Bieszczadzki Park Narodowy znajdują się w obrębie Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”[2][8].
„Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy[1]” jest seryjnym ponadnarodowym obiektem[2][3][4].
Poniżej znajduje się lista części składowych[a][1] (obszarów) wpisanych do tego obiektu wg stanu na grudzień 2023 r.[5][4][16][17][18][7][19][2][9][3][6][20]:
| Państwo | Serial ID No. lub ID | Część składowa[a][1] | Grupa składowa[c] | Powierzchnia [ha] | Powierzchnia otuliny [ha] | Rok | Współrzędne geograficzne |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Karpacki region lasów bukowych[g] | |||||||
| Ukraina | 1133quinquies-001 UA_CBR | Czarnohora (Chornohora) | 2 476,80 | 12 925,00 | 2007 | 48°08′25″N 24°23′35″E | |
| 1133quinquies-002 UA_CBR | Kuzij-Trybuszany (Kuziy-Trybushany) | 1 369,60 | 3 163,40 | 2007 | 47°56′21″N 24°08′26″E | ||
| 1133quinquies-003 UA_CBR | Maramarosz (Maramarosh[h] ) | 2 243,60 | 6 230,40 | 2007 | 47°56′12″N 24°19′35″E | ||
| 1133quinquies-004 UA_UNNP | Stużyca-Użok (Stuzhytsia-Uzhok) | 2 532,00 | 3 615,00 | 2007 | 49°04′58″N 22°35′45″E[i] | ||
| 1133quinquies-005 UA_CBR | Świdowiec (Svydovets) | 3 030,50 | 5 639,50 | 2007 | 48°11′21″N 24°13′37″E | ||
| 1133quinquies-006 UA_CBR | Uholka-Szyrokyj Luh (Uholka-Shyrokyi Luh[j]) | 11 860,00 | 3 301,00 | 2007 | 48°18′22″N 23°41′46″E | ||
| 1133quinquies-063 UA_GORG | Gorgany | 753,48 | 4 637,59 | 2017 | 48°28′19″N 24°17′58″E | ||
| 1133quinquies-066 UA_SYNE | Darwajka (Darvaika) | Synewyr (Synevyr) | 1 588,46 | 312,32 | 2017 | 48°29′14″N 23°44′56″E | |
| 1133quinquies-067 UA_SYNE | Kwasowec (Kvasovets) | 561,62 | 333,63 | 2017 | 48°23′06″N 23°42′46″E | ||
| 1133quinquies-068 UA_SYNE | Strymba | 260,65 | 191,14 | 2017 | 48°27′11″N 23°47′48″E | ||
| 1133quinquies-069 UA_SYNE | Wilszany (Vilshany) | 454,31 | 253,85 | 2017 | 48°21′20″N 23°39′36″E | ||
| 1133quinquies-070 UA_ZACH | Irszawka (Irshavka) | Zaczarowany Kraj (Zacharovanyi Krai) | 93,97 | 1 275,44 | 2017 | 48°27′09″N 23°05′23″E | |
| 1133quinquies-071 UA_ZACH | Wełykyi Dił (Velykyi Dil) | 1 164,16 | 2017 | 48°25′21″N 23°09′42″E | |||
| Słowacja | 1133quinquies-089 SK-POLO-01 | Puszcza Haweszowa (Havešová) | Połoniny (Poloniny) | 167,88 | 6 474,84 | 2007 2021* | 49°00′35″N 22°20′14″E |
| 1133quinquies-090 SK-POLO-02 | Rożok (Rožok) | 74,37 | 1 138,89 | 2007 2021* | 48°58′40″N 22°27′52″E | ||
| 1133quinquies-091 SK-POLO-03 | Stużyca – Góry Bukowskie (Stužica – Bukovské Vrchy) | 1 742,47 | 5 694,84 | 2007 2021* | 49°05′03″N 22°29′42″E | ||
| 1133quinquies-092 SK-POLO-04 | Udava | 455,82 | 814,69 | 2007 2021* | 49°10′31″N 22°13′39″E | ||
| 1133quinquies-093 SK-VIHO-02 | Wyhorlat (Vihorlat) | 1 553,06 | 854,08 | 2007 2021* | 48°54′56″N 22°11′13″E | ||
| Rumunia | 1133quinquies-043 RO_NERE | Cheile Nerei-Beușnița | 4 292,27 | 5 959,87 | 2017 | 44°54′19″N 21°48′40″E | |
| 1133quinquies-044 RO_SINC | Wiekowy las Șinca (Codrul secular Șinca) | 338,24 | 445,76 | 2017 | 45°40′00″N 25°10′14″E | ||
| 1133quinquies-045 RO_SLAT | Wiekowy las Slătioara (Codrul secular Slătioara) | 609,12 | 429,43 | 2017 | 47°26′36″N 25°37′39″E | ||
| 1133quinquies-046 RO_COZI | Masyw Cozia (Masivul Cozia) | Cozia | 2 285,86 | 2 408,83 | 2017 | 45°19′54″N 24°19′32″E | |
| 1133quinquies-047 RO_COZI | Lotrisor | 1 103,30 | 2017 | 45°17′43″N 24°15′33″E | |||
| 1133quinquies-048 RO_DOMO | Domogled–Coronini–Bedina | Domogled – Dolina Cernei (Domogled – Valea Cernei) | 5 110,63 | 51 461,28 | 2017 | 44°56′31″N 22°28′07″E | |
| 1133quinquies-049 RO_DOMO | Iauna Craiovei | 3 517,36 | 2017 | 45°06′31″N 22°34′41″E | |||
| 1133quinquies-050 RO_DOMO | Ciucevele Cernei | 1 104,27 | 2017 | 45°14′40″N 22°49′23″E | |||
| 1133quinquies-051 RO_TIBL | Izvorul Șurii | Groșii Țibleșului | 210,55 | 563,57 | 2017 | 47°32′59″N 24°11′09″E | |
| 1133quinquies-052 RO_TIBL | Preluci | 135,82 | 2017 | 47°32′05″N 24°13′13″E | |||
| 1133quinquies-053 RO_IZVO | Izvoarele Nerei | 4 677,21 | 2 494,83 | 2017 | 45°07′21″N 22°03′59″E | ||
| 1133ter-046 RO_STRA | Strâmbu Băiuț[k] | 598,14 | 713,09 | 2017 | 47°37′33″N 24°04′23″E | ||
| Polska | 1133quinquies-085 PL-BIES-01 | Pasmo graniczne i dolina Górnej Solinki[d] | Bieszczady | 1 506,05 | 24 330,52 | 2021 | 49°05′58″N 22°33′24″E |
| 1133quinquies-086 PL-BIES-02 | Połonina Wetlińska i Smerek[e] | 1 178,03 | 2021 | 49°10′51″N 22°30′12″E | |||
| 1133quinquies-087 PL-BIES-03 | Dolina potoku Terebowiec | 201,00 | 2021 | 49°05′37″N 22°43′29″E | |||
| 1133quinquies-088 PL-BIES-04 | Dolina potoku Wołosatka[f] | 586,66 | 2021 | 49°04′01″N 22°44′41″E | |||
| Polońsko-podolsko-mołdawski region lasów bukowych | |||||||
| Ukraina | 1133quinquies-064 UA_ROZT | Roztoczczia (Roztochchya[l]) | 384,81 | 598,21 | 2017 | 49°57′44″N 23°38′58″E | |
| 1133quinquies-065 UA_SATA | Sataniwska Dacza (Satanіvska Dacha) | 212,01 | 559,37 | 2017 | 49°10′26″N 26°14′56″E | ||
| Bałtycki region lasów bukowych | |||||||
| Niemcy | 1133quinquies-007 DE_JASM | Jasmund | 492,50 | 2 510,50 | 2011 | 54°32′53″N 13°38′43″E | |
| 1133quinquies-008 DE_SERR | Serrahn | 268,10 | 2 568,00 | 2011 | 53°20′24″N 13°11′52″E | ||
| 1133quinquies-009 DE_GRUM | Grumsin | 590,10 | 274,30 | 2011 | 52°59′11″N 13°53′44″E | ||
| Subatlantycko-hercyński region lasów bukowych | |||||||
| Niemcy | 1133quinquies-010 DE_HAIN | Hainich | 1 573,40 | 4 085,40 | 2011 | 51°04′43″N 10°26′08″E | |
| 1133quinquies-011 DE_KELL | Kellerwald | 1 467,10 | 4 271,40 | 2011 | 51°08′43″N 8°58′25″E | ||
| Czechy | 1133quinquies-075 CZ-JIZE-01 | Góry Izerskie | 444,81 | 2 279,40 | 2021 | 50°51′30″N 15°09′20″E | |
| Francja | 1133quinquies-077 FR-GRAN-01 | Grand Ventron | 319,00 | 1 328,00 | 2021 | 47°58′20″N 6°56′23″E | |
| Szwajcaria | 1133quinquies-073 CH-BETT-01 | Las Bettlachstock (Forêt de la Bettlachstock) | 195,43 | 1 094,16 | 2021 | 47°13′22″N 7°24′43″E | |
| Alpejski region lasów bukowych | |||||||
| Austria | 1133quinquies-014 AT_DUER | Dürrenstein-Lassingtal | 3 685,27 | 3 089,78 | 2017 2023* | 47°46′12″N 15°02′51″E | |
| 1133quinquies-015 AT_KALK | Hintergebirge | Alpy Wapienne (Kalkalpen) | 2 946,20 | 14 197,24 | 2017 | 47°44′58″N 14°28′56″E | |
| 1133quinquies-016 AT_KALK | Bodinggraben | 890,89 | 2017 | 47°47′14″N 14°21′12″E | |||
| 1133quinquies-017 AT_KALK | Urlach | 264,82 | 2017 | 47°48′15″N 14°14′22″E | |||
| 1133quinquies-018 AT_KALK | Wilder Graben | 1 149,75 | 2017 | 47°50′00″N 14°26′01″E | |||
| Szwajcaria | 1133quinquies-074 CH-LODA-01 | Rezerwaty leśne dolin Lodano, Busai i Soladino | 806,78 | 2 330,74 | 2021 | 46°15′49″N 8°39′11″E | |
| Francja | 1133quinquies-076 FR-CHAP-01 | Chapitre | 371,30 | 41,65 | 2021 | 44°38′04″N 5°59′55″E | |
| Atlantycki region lasów bukowych | |||||||
| Belgia | 1133quinquies-019 BE_SONI | Rezerwat leśny „Joseph Zwaenepoel” | Forêt de Soignes | 187,34 | 4 650,86 | 2017 | 50°45′23″N 4°25′00″E |
| 1133quinquies-020 BE_SONI | Grippensdelle A | 24,11 | 2017 | 50°46′54″N 4°25′36″E | |||
| 1133quinquies-021 BE_SONI | Grippensdelle B | 37,38 | 2017 | 50°47′01″N 4°25′57″E | |||
| 1133quinquies-022 BE_SONI | Rezerwat leśny Ticton A (Réserve forestière du Ticton A) | 13,98 | 2017 | 50°44′03″N 4°26′13″E | |||
| 1133quinquies-023 BE_SONI | Rezerwat leśny Ticton B (Réserve forestière du Ticton B) | 6,50 | 2017 | 50°43′37″N 4°25′51″E | |||
| mezyjsko-Bałkański region lasów bukowych | |||||||
| Albania | 1133quinquies-012 AL_LUMI | Lumi i gashit | 1 261,52 | 8 977,48 | 2017 | 42°28′53″N 20°03′26″E | |
| 1133quinquies-013 AL_RRAJ | Rrajca | 2 129,45 | 2 569,75 | 2017 | 41°12′11″N 20°30′02″E | ||
| Macedonia Północna | 1133quinquies-084 MN-DLAB-01 | Rzeka Dlaboka (Dlaboka Reka) | 193,27 | 234,70 | 2021 | 41°45′47″N 20°35′16″E | |
| Bułgaria | 1133quinquies-024 BG_BALK | Rezerwat Boatin | Bałkany Środkowe | 1 226,88 | 851,22 | 2017 | 42°48′10″N 24°16′09″E |
| 1133quinquies-025 BG_BALK | Rezerwat Cariczina (Tsarichina) | 1 485,81 | 1 945,99 | 2017 | 42°46′32″N 24°24′18″E | ||
| 1133quinquies-026 BG_BALK | Rezerwat Kozja stena (Kozya stena) | 644,43 | 289,82 | 2017 | 42°47′47″N 24°31′02″E | ||
| 1133quinquies-027 BG_BALK | Rezerwat Steneto[m] | 2 466,10 | 1 762,01 | 2017 | 42°44′43″N 24°42′26″E | ||
| 1133quinquies-028 BG_BALK | Rezerwat Stara reka[n] | 591,20 | 1 480,04 | 2017 | 42°42′11″N 24°49′08″E | ||
| 1133quinquies-029 BG_BALK | Rezerwat Dżendema (Dzhendema) | 1 774,12 | 2 576,63 | 2017 | 42°41′44″N 24°58′23″E | ||
| 1133quinquies-030 BG_BALK | Rezerwat Seweren Dżendem (Severen Dzhendem) | 926,37 | 1 066,47 | 2017 | 42°44′44″N 24°56′05″E | ||
| 1133quinquies-031 BG_BALK | Rezerwat Peeszti skali (Peeshti skali[o]) | 1 049,10 | 968,14 | 2017 | 42°45′54″N 25°04′29″E | ||
| 1133quinquies-032 BG_BALK | Rezerwat Sokołna (Sokolna) | 824,90 | 780,55 | 2017 | 42°41′52″N 25°08′18″E | ||
| Iliryjski region lasów bukowych | |||||||
| Chorwacja | 1133quinquies-033 HR_HAJD | Hajdučki i Rožanski kukovi | 1 289,11 | 9 869,25 | 2017 | 44°45′59″N 15°00′39″E | |
| 1133quinquies-034 HR_PAKL-01 | Park Narodowy Paklenica (poprzednio PNP - Suva draga-Klimenta i PNP - Oglavinovac-Javornik) | 2 036,81 | 824,86 | 2017 2023* | 44°20′26″N 15°30′01″E | ||
| Słowenia | 1133quinquies-055 SI_KROK | Krokar | 74,50 | 47,90 | 2017 | 45°32′31″N 14°46′08″E | |
| 1133quinquies-056 SI_SNEZ | Snežnik-Ždrocle | 720,24 | 128,80 | 2017 | 45°35′05″N 14°27′19″E | ||
| Bośnia i Hercegowina | 1133quinquies-072 BH-JANJ-01 | Prašuma Janj | 295,04 | 380,74 | 2021 | 44°08′48″N 17°16′52″E | |
| Środkowośródziemnomorski region lasów bukowych | |||||||
| Włochy | 1133quinquies-035 IT_ABRU | Dolina Cervara (Valle Cervara) | Park Narodowy Abruzji, Lacjum i Molise | 119,70 | 751,61 | 2017 | 41°49′56″N 13°43′43″E |
| 1133quinquies-036 IT_ABRU | Selva Moricento | 192,70 | 2017 | 41°50′49″N 13°42′20″E | |||
| 1133quinquies-037 IT_ABRU | Coppo del Morto | 104,71 | 415,51 | 2017 | 41°51′37″N 13°50′48″E | ||
| 1133quinquies-038 IT_ABRU | Coppo del Principe | 194,49 | 446,62 | 2017 | 41°47′15″N 13°44′39″E | ||
| 1133quinquies-039 IT_ABRU | Dolina Fondillo (Val Fondillo) | 325,03 | 700,95 | 2017 | 41°45′15″N 13°53′09″E | ||
| 1133quinquies-081 IT-POLL-01 | Cozzo Ferriero | Park Narodowy Pollino | 95,75 | 2 851,83 | 2017 2021* | 39°54′19″N 16°06′04″E | |
| 1133quinquies-082 IT-POLL-02 | Pollinello | 477,94 | 2021 | 39°53′43″N 16°11′54″E | |||
| 1133quinquies-083 IT-VALL-01 | Dolina Infernale (Valle Infernale) | 320,79 | 2 191,36 | 2021 | 38°07′55″N 15°57′41″E | ||
| 1133quinquies-079 IT-FUMB-01 | Falascone | Las Umbra (Foresta Umbra) | 254,30 | 3 486,29 | 2017 2021* | 41°48′21″N 15°58′41″E | |
| 1133quinquies-080 IT-FUMB-02 | Pavari-Sfilzi | 667,13 | 2021 | 41°50′20″N 16°01′25″E | |||
| 1133quinquies-040 IT_CIMI | Monte Cimino | 57,54 | 87,96 | 2017 | 42°24′31″N 12°12′11″E | ||
| 1133quinquies-041 IT_RASC | Monte Raschio | 73,73 | 54,75 | 2017 | 42°10′25″N 12°09′40″E | ||
| 1133quinquies-042 IT_SASS | Sasso Fratino | 781,43 | 6 936,64 | 2017 | 43°50′40″N 11°48′11″E | ||
| Pirenejsko-iberyjski region lasów bukowych | |||||||
| Hiszpania | 1133quinquies-057 ES_AYLL | Tejera Negra | Lasy bukowe Ayllón (Hayedos de Ayllón) | 255,52 | 13 880,86 | 2017 | 41°14′43″N 3°23′19″W[p] |
| 1133quinquies-058 ES_AYLL | Montejo | 71,79 | 2017 | 41°06′44″N 3°29′58″W | |||
| 1133quinquies-059 ES_NAVA | Lizardoia | Lasy bukowe Navarry (Hayedos de Navarra) | 63,97 | 24 494,52 | 2017 | 43°00′23″N 1°06′46″W | |
| 1133quinquies-060 ES_NAVA | Aztaparreta | 171,06 | 2017 | 42°54′39″N 0°48′58″W | |||
| 1133quinquies-061 ES_PICO | Cuesta Fría[q] | Lasy bukowe Picos de Europa (Hayedos de Picos de Europa) | 213,65 | 14 253,00 | 2017 | 43°10′21″N 4°59′16″W | |
| 1133quinquies-062 ES_PICO | Canal de Asotin | 109,58 | 2017 | 43°10′16″N 4°53′21″W | |||
| Francja | 1133quinquies-078 FR-MASS-01 | Massane | 239,50 | 1 432,30 | 2021 | 42°28′58″N 3°01′45″E | |
* Części składowe wpisane na listę wcześniej, w przypadku których w 2021 lub 2023 roku zmieniono tylko granice[4][19][9][3][6].
Kursywą w nawasach podane są oryginalne nazwy z dokumentów UNESCO, o ile różnią się od polskiego tłumaczenia lub transkrypcji.
Na 44 sesję Komitetu Światowego Dziedzictwa odbywającej się on-line 16–31 lipca 2021 roku w Fuzhou (Chiny) nominowano 36 nowych części składowych[19]. Obiekt powiększono o 15 spośród nich, a w przypadku 6-u wpisanych w latach poprzednich zmieniono granice[9][3]. Zmiana granic części składowej Stużyca – Góry Bukowskie (Stužica – Bukovské vrchy) połączona była z odłączeniem części składowej Udava[2][9][3]. Liczba obszarów powiększyła się więc o 16 (15 nowych + Udava)[9][3].
W 2017 roku było łącznie 78 części składowych z 12 państw[4], w 2021 roku są już 94 obszary z 18 państw: Albanii, Austrii, Belgii, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Francji, Hiszpanii, Macedonii Północnej, Niemiec, Polski, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, Ukrainy i Włoch[5][9][3]. Po raz pierwszy pojawiły się Bośnia i Hercegowina, Czechy, Francja, Macedonia Północna, Polska i Szwajcaria. Nie ma z kolei Czarnogóry i Serbii wymienionych na liście nominacji[5][19].
Część składowa Falascone wcześniej wpisana była jako Las Umbra (Foresta Umbra)[19].
Łączna powierzchnia części składowych obiektu wynosi 98 125,15 ha, otulin 294 720,87 ha (razem 392 846,02 ha). Największa powierzchnia części składowych jest na Ukrainie i w Rumunii – łącznie 54% (41% ze strefami buforowymi).
Obszary części składowych pokrywają się w większym lub mniejszym stopniu z różnymi obszarami chronionymi, takimi jak rezerwaty przyrody, parki narodowe, sieć Natura 2000 i in.[4][2][7][8]
Wyróżnia się 12 regionów lasów bukowych (ang. Beech Forest Region, BFR)[4][7][2][21]:
- alpejski
- atlantycki
- bałtycki
- euksyński
- iliryjski
- karpacki
- mezyjsko-bałkański
- pannoński
- pirenejsko-iberyjski
- polońsko-podolsko-mołdawski
- subatlantycko-hercyński
- środkowośródziemnomorski
Części składowe omawianego obiektu reprezentują 10 spośród nich (dwa niereprezentowane obecnie obszary to region pannoński i euksyński)[5]. Najwięcej lasów bukowych występuje w regionie karpackim. Z tego powodu nazywany jest on często ojczyzną buka. Z kolei plejstoceńskie refugia w regionie iliryjskim były najważniejszymi ostojami dla ekspansji postglacjalnej tego gatunku[2][21][22].
Buczyny izerskogórskie (Czechy)
Puszcza Haweszowa (Słowacja)
Stużyca (Słowacja)
Obszarze Chronionego Krajobrazu Wyhorlat (Słowacja)
Uholka-Szyrokyj Luh (Ukraina)
Świdowiec (Ukraina)
Las Grumsin (Niemcy)
Jasmundzki Park Narodowy (Niemcy)
Puszcza Krokar (Słowenia)
_valley_42.jpg)
- Poprawione z „Gorna Solinka” na „Górna Solinka”.
- Poprawione z „Polonina Wetlinska” na „Połonina Wetlińska”.
- Poprawione z „Wolosatka” na „Wołosatka”.
- Zmienione z „Maramorosh” na „Maramarosh”.
- Poprawione współrzędne geograficzne z „N49 4 14 E22 3 1" na N49°4′58″ E22°35′45″.
- Poprawione z „Uholka-Shyrikyi Luh” na „Uholka-Shyrokyi Luh”.
- Zmienione ze „Strimbu Băiuț” na „Strâmbu Băiuț”.
- Poprawione z „Roztochya” na „Roztochchya”.
- Poprawione z „Peesh skali” na „Peeshti skali”.
- Poprawiona szerokość geograficzna z „N41 143” na N41°14′43″.
- Zmienione z „Cuesta Fria” na „Cuesta Fría”.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
