Powstanie w Brunei

Powstanie w Brunei^[1] – powstanie mieszkańców Brunei przeciwko rządom kolonialnym Wielkiej Brytanii i próbie włączenia kraju w skład Malezji. Walki wybuchły 8 grudnia 1962 roku i były prowadzone przez Azahariego, przywódcę Partii Ludowej Brunei. W trakcie powstania Azhari schronił się na Filipinach – wybrał ten kraj ze względu na pretensje Filipin do północnej części Borneo oraz opór kraju względem integracji tego obszaru do Malezji^[2].

Powstanie w Brunei

zimna wojna
Żołnierze brytyjskiego Pułku Queen's Own Highlanders na patrolu niedaleko pól naftowych w Seria
Czas	8–17 grudnia 1962
Miejsce	Brunei
Przyczyna	sprzeciw wobec pomysłu włączenia kraju do Malezji, postawa antykolonialna mieszkańców Brunei
Wynik	zwycięstwo sił rządowych, przekonanie o braku poparcia dla włączenia kraju do Malezji, powstanie w Sarawaku
Strony konfliktu
Wielka Brytania  Brunei  Federacja Malajska Federacja Północnego Borneo  Indonezja
Dowódcy
Omar Ali Saifuddien III A.M. Azahari
brak współrzędnych

W przeprowadzonych w Brunei w sierpniu 1962 roku wyborach do Rady Legislacyjnej zdecydowane zwycięstwo odniosła lewicowa Partia Ludowa (PRB) pod wodzą A.M. Azahari, który sprzeciwiał się wstąpieniu Brunei do Federacji i postulował utworzenie niezależnego państwa skupiającego trzy brytyjskie kolonie znajdujące się w północnej części Borneo, tj. Brunei, Sarawak i Sabah^[3]. Postulaty Partii Ludowej zostały odrzucone przez sułtana Brunei, którym pozostawał Omar Ali Saifuddien III znajdujący się pod faktyczną protekcją Wielkiej Brytanii. W rezultacie Partia Ludowa rozpoczęła przygotowania do zbrojnej próby odsunięcia od władzy Omara, a w tym zadaniu poparły ją antykolonialne rządy Singapuru i Indonezji (według części historyków to Indonezja sprowokowała przewrót^[4], są też tacy, którzy uważają, że przewrót był brytyjską intrygą^[5]).

W grudniu 1962 roku Azahari stanął na czele Narodowej Armii Północnego Borneo (która miała prawdopodobnie wsparcie materialne Indonezji) i 8 grudnia przeprowadził pucz w celu obalenia sułtana – zwolennika przystąpienia do Federacji. Pucz nie udał się, a Narodowa Armia Północnego Borneo kontynuowała zbrojny opór względem rządu do 17 grudnia. Choć powstanie zostało z pomocą Wielkiej Brytanii stłumione to monarcha zrozumiał sprzeciw społeczny względem przystąpienia do Federacji i w rezultacie zrezygnował z tego pomysłu^[6].

Osobny artykuł: konfrontacja indonezyjsko-malezyjska.

Wsparcie indonezyjskiego prezydenta Sukarno dla rebeliantów było jedną z przyczyn wybuchu sporu indonezyjsko-malezyjskiego^[7].

Osobny artykuł: powstanie w Sarawaku.

Rebelia na Brunei była też sygnałem dla rozpoczęcia antymalezyjskiego i antykolonialnego powstania w Sarawaku^[8].

Przypisy

1. Sprawy międzynarodowe, tom 17, wydania 7-12, s.86
2. W.S. Southmayd (1962). Revista Visión. Vol. 24.
3. Michael Leifer: Dictionary of the modern politics of South-East Asia. Taylor & Francis, 2001. ISBN 978-0-415-23875-5. Brak numerów stron w książce
4. Richard James Aldrich, Gary D. Rawnsley, Ming-Yeh T. Rawnsley: The clandestine Cold War in Asia, 1945-65: Western intelligence, propaganda and special operations. Taylor & Francis, 2000. ISBN 978-0-7146-8096-5.
5. Greg Poulgrain: The genesis of konfrontasi: Malaysia, Brunei, Indonesia, 1945-1965. C. Hurst & Co. Publishers, 1998. ISBN 978-1-85065-513-8. Brak numerów stron w książce
6. Instituto del tercer Mundo (2008). Guía del mundo 2009. IEPALA. s. 141–142. ISBN 978-84-675-3225-8.
7. Calvocoressi, Peter; y Seoane Sueiro, Susana (1999). Historia política del mundo contemporáneo. Akal. s. 474. ISBN 84-460-1008-9.
8. Cheah Boon Kheng (2009). „The Communist Insurgency in Malaysia, 1948–90: Contesting the Nation-State and Social Change” (PDF). New Zealand Journal of Asian Studies (University of Auckland) 11 (1): 132–52