Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Konsensusowe podejmowanie decyzji – proces podejmowania decyzji w grupie, w którym jej członkowie dyskutują i zgadzają się wspierać decyzję w najlepszym interesie całej grupy lub wspólnego celu. Konsensus można profesjonalnie zdefiniować jako akceptowalne rozwiązanie, które można poprzeć, nawet jeśli nie jest to w pełni odpowiednie dla każdej osoby. Wywodzi się z łacińskiego słowa cōnsēnsus (zgoda), które pochodzi od cōnsentiō, co oznacza dosłownie czuć się razem[1]. Służy ono do opisu zarówno decyzji, jak i procesu jej podjęcia. Proces podejmowania decyzji na zasadzie konsensusu dotyczy zatem procesu obrad i finalizacji decyzji społecznych, gospodarczych, prawnych, środowiskowych i politycznych.
Charakterystyka podejmowania decyzji w drodze konsensusu obejmuje:
Podejmowanie decyzji w drodze konsensusu jest alternatywą dla powszechnie praktykowanych procesów podejmowania decyzji w grupie[4]. Książka Robert’s Rules of Order to przewodnik używany przez wiele organizacji. Ta książka pozwala na uporządkowanie debaty i przedstawienie propozycji, które mogą zostać zatwierdzone większością głosów. Nie ma na celu pełnego porozumienia między stronami. Krytycy takiego procesu podejmowana decyzji uważają, że może on wiązać się z kontrowersyjną debatą i tworzeniem konkurujących ze sobą frakcji. Ta dynamika może zaszkodzić relacjom członków grupy i osłabić zdolność grupy do wspólnego wdrażania spornej decyzji. Podejmowanie decyzji w drodze konsensusu ma na celu odniesienie się do przekonań dotyczących takich problemów. Zwolennicy twierdzą, że wyniki procesu konsensusu obejmują[2][5]:
Konsensus nie jest synonimem „jednomyślności” – choć może to być zasada uzgodniona w procesie decyzyjnym. Poziom porozumienia niezbędny do sfinalizowania decyzji jest znany jako „reguła decyzyjna”[2][6].
Aby upewnić się, że zgoda lub zdanie wszystkich uczestników jest ważne, wiele grup wybiera jednomyślność lub prawie jednomyślność jako zasadę niezbędną do podjęcia decyzji. Grupy wymagające jednomyślności dają poszczególnym uczestnikom możliwość zablokowania decyzji. Przepis ten motywuje grupę do upewnienia się, że wszyscy członkowie grupy wyrażają zgodę na każdą nową propozycję przed jej przyjęciem. Ważne są jednak właściwe wytyczne dotyczące korzystania z tej opcji. Etyka podejmowania decyzji opartych na konsensusie zachęca uczestników do przedkładania dobra całej grupy ponad własne, indywidualne preferencje. Kiedy istnieje możliwość zablokowania decyzji grupowej, zarówno grupę, jak i osoby o odmiennym zdaniu zachęca się do negocjacji aż do czasu osiągnięcia porozumienia. Samo zawetowanie decyzji nie jest uważane za odpowiedzialne stosowanie blokowania konsensusu. Niektóre typowe wytyczne dotyczące stosowania blokowania konsensusu obejmują[2][7]:
Uczestnik, który nie popiera propozycji, może mieć inne możliwości niż po prostu ją zablokować. Niektóre typowe opcje mogą obejmować:
Podstawowy model osiągania konsensusu określony przez jakąkolwiek regułę decyzyjną obejmuje:
Wszelkie próby osiągnięcia konsensusu rozpoczynają się od próby uzyskania pełnej zgody, niezależnie od progu reguły decyzyjnej.
W modelu „kolegium rzeczników”, wspólnoty interesów podejmują wspólne decyzje, wyznaczając mówców. Chociaż prawa do przemawiania mogą być ograniczone do osoby wyznaczonej przez każdą z grup, na spotkaniu można wyznaczyć czas na przerwę, podczas której można omówić problem i powrócić znowu do dyskusji za pośrednictwem rzecznika. W przypadku kolegium rzeczników przygotowującego się do protestów w Waszyngtonie w 2000, wspólnoty interesów oskarżyły swoich rzeczników o nakłanianie do użycia siły. Grupom zezwolono na samoorganizację swoich protestów, ponieważ zostały podzielona one na różne miasta. Wielu uczestników poznało model rady w praktyce, uczestnicząc w nim bezpośrednio, słysząc obawy innych oraz wyrażając własne, co przełożyło się na lepsze planowanie[13].
Grupa najpierw wybiera, przykładowo, trzech sędziów lub konsensorów. Debata na temat wybranego problemu jest inicjowana zaproszeniem do składania wniosków przez moderatora. Każda proponowana opcja jest akceptowana, jeśli sędziowie uznają ją za stosowną i zgodną z Kartą Praw Człowieka ONZ. Sędziowie tworzą i pokazują listę tych opcji. Debata toczy się dalej, z pytaniami, komentarzami, krytyką i/lub nawet nowymi opcjami. Jeśli debata nie doprowadzi do ustnego konsensusu, sędziowie sporządzają ostateczną listę opcji – zwykle od 4 do 6 – reprezentujących debatę. Kiedy wszyscy się zgodzą, przewodniczący wzywa do głosowania preferencyjnego, zgodnie z zasadami dla zmodyfikowanej Metody Bordy. Sędziowie decydują, która opcja lub która kombinacja dwóch wiodących opcji będzie wynikiem. Jeżeli poziom wsparcia przekroczy minimalny konsensus, może zostać przyjęty[14][15].
Grupy, które wymagają jednomyślności, zwykle używają podstawowego zestawu procedur przedstawionych na tym schemacie blokowym[16][17][18].
Po ustaleniu porządku obrad i, opcjonalnie, ustaleniu podstawowych zasad posiedzenia, każdy punkt porządku obrad jest kolejno rozpatrywany. Zazwyczaj każda decyzja wynikająca z punktu porządku obrad ma prostą strukturę:
Uważa się, że konsensus oparty na kwakrze[19] jest skuteczny, ponieważ wprowadza prostą, sprawdzoną w czasie strukturę, która prowadzi grupę do jedności. Model oparty na kwakrze ma uwzględnianie wszystkich indywidualnych głosów, zapewniając jednocześnie mechanizm radzenia sobie z nieporozumieniami[20][21][5].
Model kwakrów został dostosowany przez Earlham College do zastosowania w świeckich środowiskach i może być skutecznie używany w każdym procesie podejmowania decyzji w drodze konsensusu.
Jego proces obejmuje:
Kluczowe elementy konsensusu opartego na kwakrach obejmują wiarę we wspólne człowieczeństwo i zdolność do wspólnego podejmowania decyzji. Celem jest „jedność, a nie jednomyślność”. Zapewnienie, że członkowie grupy mówią tylko raz, dopóki inni nie zostaną wysłuchani, zachęca do różnorodności myśli. Facylitator jest rozumiany jako służący grupie, a nie jako osoba nadzorująca[22]. W modelu kwakierskim, podobnie jak w innych procesach podejmowania decyzji opartych na konsensusie, artykułowanie wyłaniającego się konsensusu pozwala członkom na jasne ustalenie decyzji, która przed nimi stoi. Ponieważ opinie wszystkich członków są brane pod uwagę, prawdopodobnie wszyscy je poprą[23].
Proces podejmowania decyzji w drodze konsensusu często ma kilka ról zaprojektowanych w celu usprawnienia procesu. Chociaż nazwy i charakter tych ról różnią się w zależności od grupy, najczęściej są to: moderator, konsensor, chronometrażysta, osoba obserwująca atmosferę, sekretarz lub osoba sporządzająca notatki. Nie wszystkie organy decyzyjne wykorzystują wszystkie te role, chociaż stanowisko moderatora jest prawie zawsze obsadzone, a niektóre grupy stosują role uzupełniające, takie jak adwokat diabła. Niektóre organy decyzyjne zmieniają te role między członkami grupy, aby budować doświadczenie i umiejętności uczestników oraz zapobiegać postrzeganej koncentracji władzy[24].
Wspólne role na spotkaniu konsensualnym to:
Krytycy blokowania konsensusu często zauważają, że ta opcja, choć potencjalnie skuteczna dla małych grup zmotywowanych lub przeszkolonych osób o wystarczająco wysokim stopniu podobieństwa, ma szereg możliwych niedociągnięć, w szczególności:
Konsensus ma na celu poprawę solidarności w dłuższej perspektywie. W związku z tym nie należy go mylić z jednomyślnością w bezpośredniej sytuacji, która często jest objawem grupowego myślenia. Badania nad skutecznym procesem konsensusu zwykle wskazują na unikanie jednomyślności lub „złudzenie jednomyślności”[37] która nie wytrzyma, gdy grupa znajduje się pod presją świata rzeczywistego (gdy pojawia się ponownie sprzeciw). Cory Doctorow, Ralph Nader i inni zwolennicy demokracji deliberatywnej lub metod podobnych do sądownictwa postrzegają wyraźny sprzeciw jako symbol siły.
W swojej książce o Wikipedii Joseph Reagle rozważa zalety i wyzwania konsensusu w społecznościach otwartych i internetowych[38]. Randy Schutt[39], Starhawk[40] i inni praktycy akcji bezpośredniej koncentrują się na niebezpieczeństwach pozornej zgody, po której następuje akcja, w której rozłam grupowy staje się niebezpiecznie oczywisty.
Jednogłośne lub pozornie jednomyślne decyzje mogą mieć wady[41]. Mogą to być objawy systemowego uprzedzenia, sfałszowanego procesu (gdy agenda nie jest publikowana z wyprzedzeniem lub jest zmieniana, gdy staje się jasne, kto jest obecny), strach przed wypowiadaniem się, brak kreatywności (sugerowanie alternatyw) lub nawet brak odwagi (pójść dalej tą samą drogą do bardziej skrajnego rozwiązania, które nie przyniosłoby jednomyślnej zgody).
Jednomyślność osiąga się, gdy cała grupa zgadza się na decyzję. Ma to swoje wady, dalsze spory, usprawnienia lub lepsze pomysły pozostają ukryte, ale skutecznie kończy to debatę, przenosząc ją do fazy wdrażania. Niektórzy uważają, że jednomyślność jest formą grupowego myślenia, a niektórzy eksperci proponują „systemy kodowania… do wykrywania iluzji symptomu jednomyślności”[37]. W Konsens to nie jednomyślność, praktykująca konsensus i liderka aktywistów Starhawk napisała:
Innymi słowy, pomieszanie jednomyślności i konsensusu zazwyczaj powoduje niepowodzenie procesu podejmowania decyzji w ramach konsensusu, a następnie grupa albo powraca do rządów większości albo się rozpada.
Większość solidnych modeli konsensusu wyklucza jednakowo jednomyślne decyzje i wymaga przynajmniej udokumentowania obaw mniejszości. Niektórzy wyraźnie stwierdzają, że jednomyślność nie jest konsensusem, ale raczej dowodem zastraszenia, braku wyobraźni, braku odwagi, nieuwzględnienia wszystkich głosów lub celowego wykluczenia przeciwnych poglądów.
Niektórzy zwolennicy podejmowania decyzji na zasadzie konsensusu uważają, że procedury, w których stosuje się zasadę większości, są niepożądane z kilku powodów. Głosowanie większościowe jest uważane za konkurencyjne, a nie oparte na współpracy, zakładające podejmowanie decyzji w ramach dychotomii wygrana / przegrana, która ignoruje możliwość kompromisu lub innych korzystnych dla obu stron rozwiązań[43]. Z drugiej strony Carlos Santiago Nino argumentował, że zasada większości prowadzi do lepszej praktyki deliberacji niż alternatywy, ponieważ wymaga od każdego członka grupy przedstawienia argumentów przemawiających do co najmniej połowy uczestników[44]. A. Lijphart doszedł do tego samego wniosku w sprawie rządów większości, zauważając, że rządy większości zachęcają do budowania koalicji. Ponadto przeciwnicy rządów większości twierdzą, że może to prowadzić do „tyranii większości”, czyli scenariusza, w którym większość stawia swoje interesy daleko ponad interesami jednostki lub grupy mniejszościowej, tworząc czynny ucisk. Niektórzy teoretycy głosowań argumentują jednak, że rządy większości mogą w rzeczywistości zapobiegać tyranii większości, po części dlatego, że maksymalizują potencjał mniejszości w tworzeniu koalicji, która może obalić niezadowalającą decyzję[45].
Niektórzy zwolennicy konsensusu twierdzą, że decyzja większości ogranicza zaangażowanie poszczególnych decydentów w podejmowanie decyzji. Członkowie mniejszości mogą czuć się mniej przywiązani do decyzji większości, a nawet wyborcy większościowi, którzy mogli zająć stanowisko w ramach partii lub bloku, mogą mieć poczucie mniejszej odpowiedzialności za ostateczną decyzję. Według wielu zwolenników konsensusu rezultatem tego ograniczonego zaangażowania jest potencjalnie mniejsza skłonność do obrony lub podjęcia decyzji.
Głosowanie większościowe nie może mierzyć konsensusu. W istocie – tak wielu „za” i tak wielu „przeciw” – mierzy coś wręcz przeciwnego, stopień sprzeciwu. W przeciwieństwie do tego, głosowanie konsensusowe, w zmodyfikowanej metodzie Borda, może zidentyfikować konsensus dowolnego elektoratu, jeśli taki konsensus istnieje. Ponadto zasady ustanowione dla tej procedury mogą być samym katalizatorem konsensusu.
Poza kulturą zachodnią wiele innych kultur podejmowało decyzje na zasadzie konsensusu. Być może najstarszym przykładem jest Wielka Rada Konfederacji Haudenosaunee (Irokezów), która posługiwała się konsensusem przy podejmowaniu decyzji, wykorzystując 75% większości do finalizowania decyzji[46] potencjalnie już w 1142[47] u Zulu i Xhosa (RPA) podczas procesu Indaba, liderzy społeczności zbierają się, aby wysłuchać opinii publicznej i negocjować figuratywne progi wobec akceptowalnego kompromisu. Technika ta została również wykorzystana podczas konferencji ONZ w sprawie zmian klimatu w 2015[48] W kulturach Aceh i Nias (indonezyjska) spory rodzinne i regionalne, od walk na placu zabaw po dziedziczenie majątku, są rozwiązywane w procesie budowania konsensusu musyawarah, w którym strony pośredniczą w znalezieniu pokoju i uniknięciu przyszłej wrogości i zemsty. Oczekuje się, że wynikające z nich porozumienia będą przestrzegane i będą obejmować porady i ostrzeżenia, odszkodowania i wygnanie[49][50].
Budowanie konsensusu i eksperymenty z demokracją bezpośrednią były cechą projektów rejestracji wyborców realizowanych przez Studencki Komitet Koordynacyjny ds. Pokoju(SNCC) na południu Ameryki ; Projekt Badań i Działań Ekonomicznych (ERAP) studentów na rzecz społeczeństwa demokratycznego (połowa lat 60.), niektóre grupy wyzwolenia kobiet (późne lata 60. do początku 70.) oraz ruchy antynuklearne i pokojowe (późne lata 70. i wczesne 80.)[51]. Na przykład ruch antynuklearny Clamshell Alliance i Movement for a New Society były zaangażowane w proces podejmowania decyzji w drodze konsensusu[52]. Początków formalnego konsensusu można doszukiwać się znacznie wcześniej, od Religijnego Towarzystwa Przyjaciół (kwakrów), którzy przyjęli tę technikę już w XVII wieku[53]. Anabaptyści, w tym niektórzy mennonici, w przeszłości stosowali podejmowanie decyzji w drodze konsensusu[54] a niektórzy uważają, że anabaptyści praktykowali konsensus już na Synodzie Męczenników w 1527. Niektórzy chrześcijanie twierdzą, że podejmowanie decyzji w drodze konsensusu wywodzą się z Biblii. Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia odwołuje się w szczególności do Dz 15 jako przykładu konsensusu w Nowym Testamencie. Brak uzasadnionego procesu konsensusu w jednogłośnym przekonaniu Jezusa przez skorumpowanych księży[55] w nielegalnie sprawowanym sądzie Sanhedrynu (który miał zasady uniemożliwiające jednomyślne przekonanie w pośpiesznym procesie) silnie wpłynął na poglądy pacyfistycznych protestantów, w tym anabaptystów (menonitów / Amisze), kwakrów i shakerów. W szczególności wpłynęło to na ich nieufność do sal sądowych prowadzonych przez ekspertów oraz na „jasne podejście do procesu” oraz zebranie się w sposób zapewniający, że „każdy musi zostać wysłuchany”[56].
Głosowanie konsensusu po raz pierwszy poparł (a) Ramón Llull w 1199 następnie (b) Nicholas Cusanus w 1435, Następnie (c) Jean-Charles de Borda w 1784 roku. Później przez (d) Hother Hage w 1860 i (e) Charles Dodgson (Lewis Carroll) w 1884 i wreszcie przez (f) Petera Emersona w 1986 roku. Z możliwym wyjątkiem (e), żaden z tych „wynalazców” nie wiedział nic o sposobach podejmowania decyzji któregokolwiek z ich poprzedników.
Oxford English Dictionary przypisuje Mollie Hunter (1922–2012) następujący cytat dotyczący konsensusu: „Żadna pojedyncza grupa nie ma prawa zignorować konsensusu przemyślanej opinii”[57].
Japońskie firmy zwykle podejmują decyzje na zasadzie konsensusu, co oznacza, że każda decyzja wymaga jednomyślnego poparcia w radzie dyrektorów[58]. Ringi-sho to dokument obiegowy służący do uzyskania zgody. Musi być najpierw podpisany przez menedżera najniższego szczebla, a następnie w górę. Może on wymagać korekty i rozpoczęcia procesu od nowa[59].
Zakłada się, że w Internet Engineering Task Force (IETF) decyzje są podejmowane na zasadzie przybliżonego konsensusu[60]. IETF pilnie powstrzymał się od zdefiniowania mechanicznej metody weryfikacji takiego konsensusu, najwyraźniej w przekonaniu, że każda taka kodyfikacja prowadzi do prób „oszukania systemu”. Zamiast tego przewodniczący grupy roboczej (WG) lub przewodniczący BoF ma wyrażać „poczucie grupy”.
Jedną z tradycji popierających zgrubny konsensus jest tradycja brzęczenia, a nie (policzalnego) podnoszenia ręki; pozwala to grupie szybko określić różnicę między „jednym lub dwoma przeciwnikami” a „mocno podzieloną społecznością”, bez łatwego wślizgnięcia się w „rządy większości”[61].
Znaczna część działalności IETF jest prowadzona na listach mailingowych, na których wszystkie strony mogą w każdej chwili wyrazić swoje zdanie.
W 2001 Robert Rocco Cottone opublikował oparty na konsensusie model podejmowania decyzji zawodowych dla doradców i psychologów[62]. Oparty na filozofii konstruktywizmu społecznego, model działa jako model budowania konsensusu, ponieważ rozwiązuje to konflikty etyczne w procesie negocjacji w celu osiągnięcia konsensusu. Konflikty są rozwiązywane przez wspólnie uzgodnionych arbitrów, którzy są określani na wczesnym etapie procesu negocjacji.
Polityka Biura Zarządzania Gruntami Stanów Zjednoczonych polega na staraniu się, aby wspólne zaangażowanie interesariuszy było standardową praktyką operacyjną dla projektów, planów i decyzji dotyczących zasobów naturalnych, z wyjątkiem nietypowych warunków, takich jak ograniczenia wynikające z prawa, regulacji lub kiedy konwencjonalne procesy są ważne dla ustanowienia nowego lub ponownego potwierdzenia istniejącego precedensu[63].
Jako znaczący przykład niepowodzenia jednomyślności w kanonie zachodnim, historyczka Nowego Testamentu Elaine Pagels przytacza jednomyślny głos Sanhedrynu w sprawie skazania Jezusa z Nazaretu. Żydowskiej publiczności znającej wymóg tego sądu, aby uwolnić każdą osobę jednogłośnie skazaną za brak właściwej obrony, Pagels uważa, że historia ta ma na celu zasygnalizowanie niesprawiedliwości jednomyślnego pośpiechu do zgody i braku obrońcy Jezusa. Przytacza odejście od tego poglądu i preferowanie widocznej jednomyślności jako czynnik późniejszej „demonizacji” Żydów, pogan, heretyków (zwłaszcza gnostyków) i innych, którzy nie zgadzali się z ortodoksyjnymi poglądami w późniejszym chrześcijaństwie. Innymi słowy, jednomyślność stała się priorytetem tam, gdzie była anatemą[55].
Niektóre modele formalne oparte na teorii grafów próbują zbadać konsekwencje stłumienia sprzeciwu i późniejszego sabotażu grupy w trakcie podejmowania działań[64].
Podejmowanie decyzji o wysokiej stawce, takie jak orzeczenia sądów apelacyjnych, zawsze wymaga wyraźnej dokumentacji. Jednak nadal obserwuje się zgodę, która przeczy wytłumaczeniom frakcyjnym. Na przykład prawie 40% orzeczeń Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych jest jednomyślnych, choć często z bardzo różnych powodów. „Konsensus w głosowaniu w Sądzie Najwyższym, a zwłaszcza skrajna zgoda co do jednomyślności, często intrygował obserwatorów Trybunału, którzy trzymają się ideologicznych opisów procesu podejmowania decyzji przez sąd”[65]. Dowody historyczne nie mówią jasno, czy poglądy poszczególnych sędziów zostały stłumione na rzecz jedności publicznej[66].
Inną metodą na osiągnięcie większego porozumienia jest proces głosowania, w ramach którego wszyscy członkowie grupy mają strategiczną motywację do wyrażania zgody, a nie blokowania[67]. Jednak to sprawia, że bardzo trudno jest odróżnić tych, którzy popierają decyzję, od tych, którzy jedynie taktycznie ją tolerują dla zachęty. Po otrzymaniu takiej zachęty mogą podważyć lub odmówić realizacji porozumienia na różne i nieoczywiste sposoby. Ogólnie rzecz biorąc, systemy głosowania unikają oferowania zachęt (lub „łapówek”) w celu zmiany szczerego głosowania.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.