Plac Uniwersytecki we Wrocławiu
plac we Wrocławiu Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
plac we Wrocławiu Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Plac Uniwersytecki (Sperlingberg, Universitäts Platz/Uniwersiatplätz) – plac położony we Wrocławiu w obrębie Starego Miasta[1][2]. Przy placu położony jest między innymi Gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego[1][3].
Stare Miasto | |||||||||||||||||||||||||||||||
Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||
Poprzednie nazwy |
Sperlingberg, Universitäts Platz/Uniwersiatplätz | ||||||||||||||||||||||||||||||
Plan | |||||||||||||||||||||||||||||||
Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |||||||||||||||||||||||||||||||
51°06′49,975″N 17°02′03,627″E |
W rejonie dzisiejszego placu przebiegał północny odcinek murów miejskich. Tu wzdłuż murów zbudowany został w średniowieczu tzw. Zamek Cesarski[1][4][5] (w drugiej poł. XIII wieku[4][5]), oraz przebudowano tzw. Bramę Cesarską[4][6]. W najbliższej okolicy w kierunku południowym znajdowała się także dzielnica (osada) żydowska, co miało swoje odzwierciedlenie w nazwie ulicy biegnącej równolegle do placu, nazywanej do 1824 r. Judenstrasse (obecnie ulica Uniwersytecka), oraz ulicy położonej po wschodniej stronie gmachu głównego Uniwersytetu Wrocławskiego (zbudowanego w miejscu dawnego zamku) – Rabinergasse. W przekazach istnieją także informacje o znajdujących się tu synagogach i szkołach żydowskich[1][4][5][7].
W 1659 roku decyzją cesarza Leopolda I zamek wraz z obiektami i terenami przyległymi przekazane zostały jezuitom. Zamek sukcesywnie od 1670 roku był rozbierany, a w jego miejsce powstawały nowe budynki. W roku 1686 wyburzono także kościół. W jego miejsce zbudowano w latach 1689–1698[1][3][4][8] (1689–1700[9]) w miejscu rozebranego południowego skrzydła zamku nowy kościół. W 1728 roku po północnej stronie placu, wzdłuż murów miejskich, zbudowano gmach kolegium jezuickiego później przekształconego w akademię, a na początku XVIII wieku w uniwersytet[1][8][10] (1702 r.[10]). Naprzeciwko kościoła w XVIII wieku (lata 1734–1755) powstał tu nowy, 3-kondygnacyjny budynek dla potrzeb konwiktu jezuickiego[uwaga 1][11][12].
W XIX wieku miała miejsce budowa wysokich kamienic czynszowych. W 1904 roku odsłonięto na placu fontannę Szermierz[1][13]. Od 1947 roku prowadzono roboty w zakresie obudowy zniszczonych podczas II wojny światowej części kościoła, później także prowadzono prace remontowe i renowacyjne[14] . W latach 1973–1980 odbudowano zniszczone podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku kamienice nr 9-13, odtwarzając historyczne i przestrzenne walory placu[1]. Do placu w rejonie skrzyżowania z ulicą Kuźniczą przylega także północna część budynku A Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii wybudowanego w latach 2001–2003, projektu Maćków Pracownia Projektowa[uwaga 2][15] . W latach 2010–2012 dokonano przebudowy ulicy Kuźniczej i placu Uniwersyteckiego[16] .
Do placu przypisane są ulice o długości ok. 257 m od ulicy Więziennej do ulicy Szewskiej[18], przy czym ustalono jako dominujący ruch pieszy[16][19].
Ulice:
W kierunku północnym, za gmachem głównym Uniwersytetu Wrocławskiego, w kierunku zbliżonym do równoległego z placem, przebiega ulica Grodzka[24][25], stanowiąca nabrzeże wzdłuż biegu rzeki Odry, jej ramienia – Odry Głównej, Odry Południowej w ramach Śródmiejskiego Węzła Wodnego[25][26]. W obrębie budynku Uniwersytetu zbudowano przejście łączące plac z ulicą Grodzką i Mostami Uniwersyteckimi (tzw. Brama Cesarska), stanowiące jedno z dojść do Starego Miasta[6][27][28][29][30]. Dawniej stanowiło ono ulicę, w ramach której biegły także tory tramwajowe[31] (obecnie zlikwidowane, pozostały jednakże fragmenty torowiska).
Natomiast na południe przebiega ulica Uniwersytecka podobnie jak plac biegnąca od ulicy Więziennej do ulicy Szewskiej[7][32], dalej położony jest Rynek[11].
Od strony zachodniej obiektem dominującym przy placu jest monumentalny, barokowy gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego z dominantą Wieży Matematycznej[3][5]. Na południu znajduje się zieleniec między placem a ulicą Uniwersytecką, Więzienną i zabudową wschodnią, obejmującą kamieniczki i współczesny budynek Uniwersytetu Wrocławskiego. Dalej znajduje się Fontanna Szermierz oddzielająca ruchliwą część wschodnią placu od spokojnej części zachodniej[13], Brama Cesarska[6] i wczesnobarokowy Kościół Najświętszego Imienia Jezus, nazywany także Uniwersyteckim[9][14] . Na południu położony jest barkowy Konwikt Świętego Józefa (Josephskonvikt)[uwaga 1][11][12], a dalej kamienice[1]. Natomiast na północy za ulicą Aleksandra Fredry pusty plac ograniczony od północy zabudową przy ul. Grodzkiej i Szewskiej. Za skrzyżowaniem placu z ulicą Szewską po wschodniej jej stronie położone są obiekty należące do Zakładu Narodowego im. Ossolińskich[uwaga 3][22][25][33][34].
Sam plac ma kształt nieregularny, lejkowato zwęża się w kierunku zachodnim. Dominujący nad tą częścią placu gmach uniwersytetu kontrastuje z niską i zwartą zabudową pierzei południowej obejmującą niewysokie kamienice. Przyspieszenie skrótu perspektywicznego dla widoku w kierunku zachodnim, uzyskane zwężającą się przestrzenią placu sprzyjało monumentalizacji wysokich obiektów położonych na północ od placu. Natomiast późniejsza budowa wysokich kamienic czynszowych z XIX wieku, na południe od placu zatarła walory tej kompozycji przestrzennej. Dzięki odbudowie zniszczonych podczas II wojny światowej kamienic nr 9-13 odtworzono i dzięki temu zachowano walory historyczne oraz przestrzenne tej części palcu[1].
Z obiektów małej architektury placu należy wymienić:
Z nieistniejących obecnie obiektów placu wymienić można:
Plac, jak i obiekty tu położone podlegają różnym formą ochrony, m.in. w ramach ochrony zabytków[40][41][42], czy w ramach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego[43]. Sam plac położony jest obrębie Starego Miasta podlegającego ochronie jako obszar, co zostało usankcjonowane wpisem do ewidencji zabytków jako zespół urbanistyczny Starego Miasta, XIII – XIX wiek, nr rej.: 196 z 15.02.1962 r. oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[44][45]
Obiekty zabytkowe zlokalizowane przy placu i w bezpośrednim otoczeniu:
Gminna ewidencja zabytków wymienia także kamienicę przy placu Uniwersyteckim 15a[49]
Także w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zapewniono ochronę placu jako miejsca cennego kulturowo, m.in.[43]:
ustala się plac Uniwersytecki i plac Biskupa Nankiera z wyznacznikami kulturowymi, które stanowią dominanty kompozycyjne obszaru jako tereny o najwyższych wartościach krajobrazowych,
oraz[33]
Ustala się punkty widokowe wraz ze strefami ekspozycji wyznaczonymi na rysunku planu, widoku i wglądu na: ..., fontannę z szermierzem i portal z głównym wejściem do gmachu Uniwersytetu oraz widoku Kościoła Uniwersyteckiego od ul. Szewskiej w ciągu placu Uniwersyteckiego i widoku Ossolineum od placu Uniwersyteckiego.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.