Loading AI tools
gatunek grzyba Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pieniążkówka dębowa (Xerula pudens (Pers.) Singer) – gatunek grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Xerula, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1801 Christiaan H. Persoon nadając mu nazwę Agaricus radicatus ß pudens. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu w 1951 Rolf Singer[2]. Gatunek typowy dla rodzaju pieniążkówka (Xerula)[3].
Nazwa polska według Władysława Wojewody[4] wcześniej nazywany był monetką długotrzonową[5][6].
Synonimów nazwy naukowej ma ponad 20. Niektóre z nich[7]:
U młodych owocników wypukły z zakrzywionym brzegiem, później dzwonkowaty z szerokim wypukłym garbem, a następnie rozpostarty, czasem lekko wklęsły w środku, średnica 1,5–11 cm, brązowy, jasnobrązowy, żółtobrązowy, kremowo-rudy do szaro-brązowego czasem z oliwkowym odcieniem, pokryty aksamitnymi włoskami złoto-rudymi do 1 mm długości[8][9]. Brzeg jest nieco żłobkowany[6].
Blaszki białe do kremowych, woskowate, umiarkowanie grube, odległe, wąsko przyrośnięte, szerokie, z krawędziami[8].
Żółto-brązowy do szaro-brązowego, cylindryczny do lekko maczugowatego, podłużnie rowkowany (ryflowany), często skręcony, o wymiarach 12–15 × 0,4–1 cm, z korzeniem do 7 cm długości, u młodych osobników, pokryty złotymi włoskami[8][9].
Gęsty, białawy do kremowego, zapach słaby, przypominający orzechy laskowe, smak łagodny lub lekko gorzkawy[8][10].
Wysyp zarodników biały. Skórka hymeniderma, składa się z maczugowatych do pęcherzykowatych komórek o wymiarach 25–70 × 15–30 μm z brązowym pigmentem wewnątrzkomórkowym. Włosy ostre, grubościenne, około 1000 × 10–20 μm, ściany o grubości 2–5 μm. Basidium 4–zarodnikowe, mierzy 50–70 × 10–12 μm. Zarodniki szeroko elipsoidalne, wydłużone, gładkie, o rozmiarach 8,5–12,5 × 8–10,5 µm i są nieamyloidalne. Cheilocystydy liczne, o rozmiarach 100–120 × 13–25 μm, maczugowate, grubościenne, ściany czasem żółtawe, z kryształkami (nierozpuszczalnymi w 5% KOH) na górze. Pleurocystydy liczne, podobne do cheilocystyd o rozmiarach 105–135 × 25–37 μm[8][10].
Jest znany z większości krajów Europy Środkowej i Wschodniej, a także z Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwecji, Danii i Estonii[11][12]. W strefie umiarkowanej Europy owocniki pojawiają się od lipca do października[9].
Saprotrof, rośnie na zakopanym drewnie lub żywych korzeniach na glebach wapiennych, bogatych w glinę w termofilnych, starych lasach liściastych[9]. Ponieważ gatunek jest związany w Europie z dębami (Quercus sp.), jego rozmieszczenie w Polsce może teoretycznie obejmować cały obszar kraju oprócz wyższych partii gór, gdzie dąb nie występuje. Jednak na podstawie dostępnych danych grzyb wydaje się być rzadki w Polsce, odnotowany na rozproszonych miejscach, tylko lokalnie bardziej powszechny[8]. Kategoria zagrożenia R (Rzadkie - potencjalnie zagrożone)[13].
W opracowaniach można się spotkać z różnymi ocenami wartości pokarmowej tego grzyba: od jadalnego do niejadalnego[6].
Badacze wyizolowali poprzez ekstrakcje kultur powierzchniowych grzybni Xerula longipes (= Xerula pudens) dwa nowe, przeciwgrzybicze antybiotyki z grupy (E)-beta-metoksyakrylanu: strobilurin C i oudemansin B. Ich budowę rozszyfrowano za pomocą metod spektroskopowych. Oba antybiotyki hamują wzrost szerokiej gamy grzybów saprofitycznych i fitopatogennych w bardzo niskich stężeniach[14].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.