Paratekst

Paratekst – termin zaproponowany w 1982 roku^[1]  przez francuskiego teoretyka literatury Gérarda Genette'a na określenie tekstu, który stanowi swoisty „akompaniament”^[2]  do tekstu właściwego (np. utworu w postaci książki). Paratekst to np. tytuł, ilustracja, przypis^[3] [4]. Autorem paratekstu jest zazwyczaj osoba trzecia, nie sam autor (w przeciwnym razie jest to metatekst)^[5]. Jego zadaniem według Iwony Loewe jest: zwiększenie dostępności i liczby odbiorców tekstu bazowego^[6][7] . Można zatem zaliczać paratekst do działań reklamowych i autopromocyjnych^[8].

Rodzaje paratekstów w różnych mediach

Parateksty w książkach

Blurb na okładce książki

Telewizyjny wywiad z autorem

Elementy okładki o charakterze paratekstu to: blurb, nota wydawcy, biogram autora^[9] Elementy tekstu głównego o charakterze paratekstu to: dawny incipit^[10] , dedykacja, motto, przedmowa, wywiad, tytuł, ilustracje, typografia, kompozycja tekstu^[11] (swego rodzaju „interfejs” książki^[12] )

Parateksty w prasie

Elementy o charakterze paratekstu występujące w prasie to: okładka^[7] , spis treści, artykuł wstępny (w odniesieniu do całości czasopisma), zapowiedź, lead (w odniesieniu do poszczególnych tekstów)^[13].

Parateksty w radiu

Wypowiedzi o charakterze paratekstu występujące w radiu to: zajawka, zapowiedź prezentera, zapowiedź autorska, zapowiedź mozaikowa, headline news^[14].

Parateksty w telewizji

Elementy nagrań telewizyjnych o charakterze paratekstu to: zajawka, baner, zapowiedź prezentera, zapowiedź autorska, zapowiedź fabularyzowana, flesz, wywiad^[15].

Parateksty w Internecie

Charakter paratekstowy mają: strony główne portali^[16], wcześniej wymienione gatunki właściwe dla prasy, elementy właściwe dla radia i telewizji^[17].

Przypisy

1. Koenig-Woodyard 1999 ↓.
2. Genette 1991 ↓.
3. Sztorc 2016 ↓.
4. Loewe 2007 ↓, s. 12-13.
5. Loewe 2007 ↓, s. 24.
6. Loewe 2007 ↓, s. 23.
7. Naruszewicz-Duchlińska 2013 ↓.
8. Loewe 2007 ↓, s. 81, 84.
9. Loewe 2007 ↓, s. 86.
10. Miszalska 2006 ↓.
11. Loewe 2007 ↓, s. 14.
12. Maj 2010 ↓.
13. Loewe 2007 ↓, s. 118.
14. Loewe 2007 ↓, s. 154-170.
15. Loewe 2007 ↓, s. 173-206.
16. Loewe 2007 ↓, s. 218.
17. Loewe 2007 ↓, s. 221.

Bibliografia

• Gérard Genette. Introduction to the Paratext. „New Literary History”. 22, s. 261, 1991. The Johns Hopkins University Press. ISSN 1080-661X. (ang.).
• Chris Koenig-Woodyard. Compte rendu. „Romanticism on the Net”, 1999-02-13. Université de Montréal. DOI: 10.7202/005838ar. ISSN 1467-1255. (ang.).
• Iwona Loewe: Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2007, seria: Prace naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 2513. ISBN 978-83-226-1654-3.
• Anna Maj: Paratekstualność, cyborgizacja komunikacji i telefonia mobilna. Konteksty antropologii mediów. W: Parateksty kina i nowych mediów. O dawnych i współczesnych sposobach doświadczania audiowizualności. Andrzej Gwóźdź (red.). Kraków: Universitas, 2010. ISBN 978-83-242-1252-1.
• Jadwiga Miszalska. Kontynuacja i ewolucja formuły incipit w siedemnastowiecznej powieści prozą. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Romanica”, s. 86, 2006. Katedra Filologii Romańskiej Uniwersytetu Łódzkiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. ISSN 2449-8831.
• Alina Naruszewicz-Duchlińska. Analiza językowa okładek tygodników opinii na przykładzie „Polityki”, „Przekroju” i „Wprost”. „Prace Językoznawcze”. XV (1), s. 58, 2013. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. ISSN 1509-5304.
• Weronika Sztorc. Przypisy tłumacza w świetle teorii literatury hipertekstowej. „Między Oryginałem a Przekładem”. 32 (R. XXII) (2), s. 127, 2016. Księgarnia Akademicka. DOI: 10.12797/MOaP.22.2016.32.09. ISSN 1689-9121.

Kontrola autorytatywna (tekst):

• GND: 4221771-4
• NKC: ph581537
• J9U: 987007556607505171