Pałecznica (województwo małopolskie)

Pałecznica – wieś w południowej Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, siedziba gminy Pałecznica.

Pałecznica

wieś
Centrum wsi
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	proszowicki
Gmina	Pałecznica
Liczba ludności (2022)	517[1]
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	32-109[2]
Tablice rejestracyjne	KPR
SIMC	0259614
Położenie na mapie Polski Pałecznica
Położenie na mapie województwa małopolskiego Pałecznica
Położenie na mapie powiatu proszowickiego Pałecznica
Położenie na mapie gminy Pałecznica Pałecznica
50°17′24″N 20°18′10″E[3]

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie kieleckim.
Integralne części miejscowości: Besek, Organy, Piwniczyska, Wnuków, Wysiołek^[4].
Przez wieś przebiega szlak Małopolska Droga św. Jakuba.

Historia

Pierwszy raz Pałecznica pojawia się w przekazach historycznych w 1325 jako wieś królewska. Na dwór odprowadzano z niej artykuły spożywcze. W XV wieku na potrzeby wojska rozwinęło się rzemiosło i kowalstwo. Wzmianka historyczna o Pałecznicy pojawia się też w „Liber Beneficjum” Jana Długosza. W okresie rozwoju reformacji na ziemiach polskich podkomorzy łęczycki Stanisław Lasocki w 1551 r. przekształcił kościół w zbór kalwiński. W 1584 r. kościół przekształcony na zbór braci polskich stał się jednym z najważniejszych ośrodków tego ruchu w Polsce. Został on zwrócony katolikom 33 lata później w okresie kontrreformacji^[5]. Pod koniec XVI wieku – parafia znajdowała się w dekanacie wrocimowicki, wieś w powiecie proszowickim województwa krakowskiego^[6]. Opis miejscowości z 1887 r. wymienia: Wieś, folwark i dobra nad rzeką Łoszówką, powiat miechowski, gmina i parafia Pałecznica, w pobliżu drogi bitej ze Skalbmierza do Proszowic posiada kościół parafialny murowany i szkołę gminną. W końcu XIX w. Pałecznica stała się siedzibą gminy.

"W nieokreślonym bliżej czasie, w każdym razie w pierwszej ćwierci XIX w., nabył Ludwik Morstin od Dobińskich dobra Pałecznica w powiecie proszowskim, a wraz z majątkiem dostał mu się zbiór archiwalno-biblioteczny" (K. Muszyńska, Katalog Rękopisów BN, t. VII, Warszawa 1969, s. IX). Obecnie zbiory te znajdują się w Bibliotece Narodowej w Warszawie.

Zabytki

• Kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła – został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[7].

• Pałecznica - kościół
• 
  Widok od strony kruchty
• 
  Widok od strony prezbiterium

Znane osoby związane z Pałecznicą

• Ireneusz Raś – historyk i polityk.
• Dariusz Raś – prałat archidiecezji krakowskiej, archiprezbiter kościoła Mariackiego.

Geografia

Pałecznica stanowi część Płaskowyżu Proszowickiego, będącego fragmentem Wyżyny Małopolskiej. Wysoka bonitacja gleb predestynuje ten obszar do produkcji rolnej. Odległość od Proszowic 12 km na północ, od Krakowa 38 km na północny wschód.

Zobacz też

• Gmina Pałecznica
• Gmina Racławice-Pałecznica

Przypisy

1. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 916 [zarchiwizowane 2022-10-26].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 96594
4. GUS. Rejestr TERYT
5. Pałecznica. Turystyka
6. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 53.
7. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.

Bibliografia

• Słownik Geograficzny Królestwa Polski, tom IX, 1887 r.