Ornitomim

Ornitomim
	Ornithomimus
	Marsh, 1890
	; szkielet Ornithomimus edmontonicus (Royal Ontario Museum, Toronto)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury
Nadrodzina	ornitomimozaury
Rodzina	ornitomimy
Rodzaj	Ornitomim
Gatunki
	O. velox Marsh, 1890 ; O. sedens Marsh, 1892 ; O. edmontonicus Sternberg, 1933;
	O. velox Marsh, 1890 ; O. sedens Marsh, 1892 ; O. edmontonicus Sternberg, 1933;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ornitomim (Ornithomimus) – roślinożerny dinozaur z grupy ornitomimozaurów (Ornithomimosauria); jego nazwa znaczy "naśladowca ptaka". Żył w późnej kredzie (ok. 71-65 mln lat temu) na terenach Ameryki Północnej.

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Długość ciała ok. 3,5 m, wysokość ok. 2 m, masa ok. 100-150 kg. Bezzębna czaszka ornitomima okryta była rogowym dziobem, co upodabniało go do ptaka, czemu zawdzięcza swą nazwę^[1]. W czaszce mieścił się stosunkowo duży mózg, co w połączeniu z dużymi oczami, co umożliwiało ornitomimowi wypatrywanie zarówno pożywienia, jak i zagrożeń. Długie, masywne nogi zaopatrzone w pazury służyć mogły do obrony, tak, jak dzisiejszym strusiom^[2]. Długi, sztywny ogon stanowiący ponad połowę całkowitej długości ornitomima równoważył ciężar głowy i tułowia zapewniając stabilizację szczególnie w biegu.

Był jednym z najszybszych dinozaurów. Osiągał prędkość do 80 km/h, mogło mu to ułatwiać nie tylko ucieczkę przed większymi drapieżnikami, lecz także pogoń za ofiarami. Budowa kończyn przednich i szczęk ornitomima umożliwiała mu spożywanie nie tylko drobnych kręgowców, lecz także owadów, owoców, jaj nasion i liści. Długie dzioby mogły także służyć do odcedzania pokarmu z wody, tak jak robią to np. flamingi^[3].

Zelenitsky i współpracownicy (2012) opisali trzy szkielety przedstawicieli gatunku O. edmontonicus^[4] (dwóch dorosłych i jednego młodego) odkrytych w kanadyjskiej prowincji Alberta z zachowanymi śladami piór; ornitomim jest tym samym pierwszym przedstawicielem rodziny Ornithomimidae i pierwszym północnoamerykańskim dinozaurem, u którego potwierdzono występowanie piór. U osobnika młodego i jednego z osobników dorosłych występują włókniste protopióra, co wskazuje, że ten rodzaj upierzenia występował u ornitomimów przez całe życie. U drugiego z dorosłych osobników na kości promieniowej i łokciowej występują ślady, które autorzy opisu interpretują jako pozostałości po kontakcie z dudkami piór podobnymi do dudek pokryw ptaków; wskazuje to, że u dorosłych ornitomimów na kończynach przednich wyrastały pióra bardziej zbliżone budową do piór ptaków. Zdaniem Zelenitsky i współpracowników u dorosłych ornitomimów występowały pennibrachia^[5] – kończyny przednie z długimi piórami tworzącymi spłaszczoną powierzchnię przypominającą skrzydła ptaków, niesłużące jednak do latania. Nie wiadomo, na jakim dokładnie etapie rozwoju ornitomimów rozwijały się pennibrachia; wiadomo tylko, że działo się to później niż u ptaków – u tych ostatnich pióra wyrastają na skrzydłach w ciągu kilku tygodni od przyjścia na świat. Opisany przez Zelenitsky i współpracowników młody ornitomim mający w chwili śmierci mniej więcej rok (a więc będący w wieku, gdy ptaki mają już w pełni rozwinięte skrzydła) nie miał jeszcze charakterystycznych dla osobników dorosłych piór na kończynach przednich^[6].

Foth, Tischlinger i Rauhut (2014) podeszli sceptycznie do hipotezy Zelenitsky i współpracowników (2012) dotyczącej budowy piór na kończynach przednich dorosłych ornitomimów. Zdaniem autorów nawet jeśli Zelenitsky i współpracownicy poprawnie zinterpretowali ślady na kości promieniowej i łokciowej ornitomima jako pozostałości po kontakcie z piórami, to z braku pozostałości samych piór nie można stwierdzić nic pewnego na temat ich budowy. Wielkość tych śladów wskazuje jedynie, że pióra na kończynach przednich dorosłych ornitomimów były grubsze i prawdopodobnie dłuższe niż włókniste protopióra młodych osobników. W ocenie Fotha, Tischlingera i Rauhuta ślady na kościach kończyn przednich ornitomima, uznane przez Zelenitsky i współpracowników za pozostałość po kontakcie z piórami podobnymi do ptasich pokryw, mogły równie dobrze być pozostałością po kontakcie z grubymi, włóknistymi piórami podobnymi do spotykanych u kazuarów^[7].

[1]
AdrianA. Kin AdrianA. i inni red., Dinozaury powróciły: giganci czasów prehistorycznych, Łódź: Park Miniatur S.A, 2006, s. 20, ISBN 978-83-922146-1-8 [dostęp 2023-11-29].
[2]
MarekM. Halczuk MarekM. (red.), Dinozaury, Mini Encyklopedia, Janki k. Warszawy ; Raszyn: Agencja Wydawnicza Jerzy Mostowski, 2007, s. 164, ISBN 978-83-7250-240-7 [dostęp 2023-11-29].
[3]
Malam J., Parker S., Encyklopedia dinozaurów i innych zwierząt prehistorycznych, Bath: Parragon Books, 2005, s. 60-61, ISBN 978-1-4054-8197-7.
[4]
Kwestia przynależności gatunku edmontonicus do ornitomimów pozostaje sporna. Za typowego przedstawiciela rodziny uważa się gatunek velox. Benton M.J., Hołdys A., Dinozaury odkryte na nowo: jak rewolucja naukowa rewiduje historię, Polish edition, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2020, s. 114, ISBN 978-83-8169-301-1, OCLC 1241600110 [dostęp 2023-11-29].
[5]
Termin ukuty przez Sullivana i współpracowników (2010), patrz: Corwin Sullivan, David W. E. Hone, Xing Xu i Fucheng Zhang. The asymmetry of the carpal joint and the evolution of wing folding in maniraptoran theropod dinosaurs. „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”. 277 (1690), s. 2027–2033, 2010. DOI: 10.1098/rspb.2009.2281. (ang.).
[6]
Darla K. Zelenitsky, François Therrien, Gregory M. Erickson, Christopher L. DeBuhr, Yoshitsugu Kobayashi, David A. Eberth i Frank Hadfield. Feathered Non-Avian Dinosaurs from North America Provide Insight into Wing Origins. „Science”. 338 (6106), s. 510–514, 2012. DOI: 10.1126/science.1225376. (ang.).
[7]
Christian Foth, Helmut Tischlinger i Oliver W. M. Rauhut. New specimen of Archaeopteryx provides insights into the evolution of pennaceous feathers. „Nature”. 511 (7507), s. 79–82, 2014. DOI: 10.1038/nature13467. (ang.).

[1] [1]
AdrianA. Kin AdrianA. i inni red., Dinozaury powróciły: giganci czasów prehistorycznych, Łódź: Park Miniatur S.A, 2006, s. 20, ISBN 978-83-922146-1-8 [dostęp 2023-11-29].

[2] [2]
MarekM. Halczuk MarekM. (red.), Dinozaury, Mini Encyklopedia, Janki k. Warszawy ; Raszyn: Agencja Wydawnicza Jerzy Mostowski, 2007, s. 164, ISBN 978-83-7250-240-7 [dostęp 2023-11-29].

[3] [3]
Malam J., Parker S., Encyklopedia dinozaurów i innych zwierząt prehistorycznych, Bath: Parragon Books, 2005, s. 60-61, ISBN 978-1-4054-8197-7.

[4] [4]
Kwestia przynależności gatunku edmontonicus do ornitomimów pozostaje sporna. Za typowego przedstawiciela rodziny uważa się gatunek velox. Benton M.J., Hołdys A., Dinozaury odkryte na nowo: jak rewolucja naukowa rewiduje historię, Polish edition, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2020, s. 114, ISBN 978-83-8169-301-1, OCLC 1241600110 [dostęp 2023-11-29].

[5] [5]
Termin ukuty przez Sullivana i współpracowników (2010), patrz: Corwin Sullivan, David W. E. Hone, Xing Xu i Fucheng Zhang. The asymmetry of the carpal joint and the evolution of wing folding in maniraptoran theropod dinosaurs. „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”. 277 (1690), s. 2027–2033, 2010. DOI: 10.1098/rspb.2009.2281. (ang.).

[ZelenitskyetalScienceOrnithomimus-6] [6]
Darla K. Zelenitsky, François Therrien, Gregory M. Erickson, Christopher L. DeBuhr, Yoshitsugu Kobayashi, David A. Eberth i Frank Hadfield. Feathered Non-Avian Dinosaurs from North America Provide Insight into Wing Origins. „Science”. 338 (6106), s. 510–514, 2012. DOI: 10.1126/science.1225376. (ang.).

[Nature2014-7] [7]
Christian Foth, Helmut Tischlinger i Oliver W. M. Rauhut. New specimen of Archaeopteryx provides insights into the evolution of pennaceous feathers. „Nature”. 511 (7507), s. 79–82, 2014. DOI: 10.1038/nature13467. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Wikiwand in your browser!

Ornitomim

Wikiwand in your browser!

Budowa

Paleobiologia

Kwestia upierzenia

Przypisy