Oliwnik (Elaeagnus L.) – rodzaj krzewów i drzew z rodziny oliwnikowatych. Podział taksonomiczny rodzaju nie jest jednoznacznie ustalony i w różnych ujęciach liczba gatunków waha się od ok. 40[5] do ok. 90 gatunków[4]. Zasięg rodzaju obejmuje południowo-wschodnią Europę (tu rośnie oliwnik wąskolistny), poprzez Azję, gdzie osiąga największe zróżnicowanie, po Japonię i południowo-wschodnią część Ameryki Północnej (gdzie występuje oliwnik srebrzysty)[6]. Jeden gatunek (Elaeagnus triflora) sięga na południu po Australię, gdzie rośnie we wschodnim Queenslandzie[7]. W Polsce rośliny z tego rodzaju są uprawiane, przy czym oliwnik srebrzysty dziczeje i ma status zadomowionego antropofita[8].
Są to rośliny kserofityczne, nierzadko halofityczne (rosnące na glebach słonych)[6]. Rosną na suchych siedliskach na stepach, półpustyniach, w suchych zaroślach, także w górach. Mogą rosnąć na ubogich siedliskach m.in. dzięki symbiozie z promieniowcami w brodawkach korzeniowych[5]. Uprawiane są jako rośliny pionierskie, miododajne, ozdobne, użyźniające glebę, rzadziej także jako owocowe[6]. Walorem ozdobnym są srebrzyste liście i silnie pachnące kwiaty[5]. Do najbardziej rozpowszechnionych w uprawie, także w Polsce, należy oliwnik wąskolistny, poza tym oliwnik srebrzysty i baldaszkowy[6]. Popularne są także (w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego) zimozielone gatunki japońskie – E. macrophylla i E. pungens oraz mieszaniec między nimi – E. × ebingii[5].
Pokrój
Krzewy i niskie drzewa (do 7 m[5], rzadko do 14 m wysokości[6]), często cierniste[6], rzadko rośliny o pędach wspinających się[5]. Pędy srebrzyste lub brązowe w zależności od barwy tarczek lub promienistych włosków je pokrywających[6].
Skrętoległe, opadające zimą lub zimozielone. Blaszka liściowa całobrzega, o kształcie od lancetowatego do jajowatego[6]. Pączki i liście pokryte tarczkami i łuskami obustronnie lub tylko od spodu i z tego powodu srebrzyste[6].
Rozwijają się w kątach liści pojedynczo lub skupione w niewielkich pęczkach wyrastając na krótkopędach[4]. Silnie pachną i mają barwę białą, kremową lub żółtą. Barwę nadają kwiatom 4 działki rurkowatego lub dzwonkowatego kielicha – brak płatków korony. Kwiaty są obupłciowe[6][5]. Pręciki są 4, naprzemianległe działkom. Zalążnia górna, tworzona jest przez jeden owocolistek, zawiera jeden zalążek. Pojedynczy słupek zwieńczony jest wydłużonym znamieniem[5].
Owoc pozorny – nibypestkowiec. Jego nibyowocnia powstaje z rozrastającego się podczas owocowania kielicha. U niektórych gatunków nibyowocnia jest sucha i srebrzysta od tarczek (np. oliwnik wąskolistny i srebrzysty), u innych mięsista i soczysta, barwy czerwonej. Właściwe owoce to twarde orzeszki (nibypestki) z podłużnymi 8 żebrami[6].
Podział rodzaju na gatunki podlega rewizjom i znacznym zmianom. Wiele gatunków wyróżniono na podstawie zmian cech ilościowych, zmieniających się nierzadko płynnie, przez co ich diagnoza taksonomiczna jest bardzo problematyczna[4]. Po rewizji systematycznej oliwników chińskich z podawanych we „Flora of China” 67 gatunków (w tym 55 endemitów tego kraju), pozostało 36 gatunków[9].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
ZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 73-74, ISBN978-83-62975-45-7.