Oblężenie Trembowli

Oblężenie Trembowli miało miejsce od 20 września do 4 października 1675 podczas wojny polsko-tureckiej (1672–1676). Skuteczna 15 dniowa obrona zamku przez polską załogę zadała wielokrotnie większe straty oblegającym oraz wymusiła zakończenie oblężenia przez siły osmańskie.

Oblężenie Trembowli

Wojna polsko-turecka (1672–1676)
Leopold Löffler, Anna Dorota Chrzanowska na zamku w Trembowli
Czas	20 wrzesień - 4 październik 1675[1]
Miejsce	Trembowla
Terytorium	Rzeczpospolita Obojga Narodów
Wynik	udana obrona zamku
Strony konfliktu
Rzeczpospolita Imperium Osmańskie
Dowódcy
Jan Samuel Chrzanowski Ibrahim Szyszman
Siły
300–330 75 żołnierzy piechoty 30 szlachciców z czeladzią 200 chłopów 12 dział 1 moździerz[2] 7-8 tysięcy 2500 janczarów 1000 sipahów 2-3 tysiące jazdy regularnej około 2000 wojsk technicznych (artylerzyści, saperzy, minerzy) 20-21 armat i moździerzy[3]
Straty
około 35 piechurów nieznane straty (lecz większe od piechurów) poniosła szlachta i chłopstwo[4] 2000 (Aleksander Czołowski)[4]
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego miejsce bitwy
Położenie na mapie Ukrainy miejsce bitwy
49°17′57″N 25°41′24″E

Przebieg wydarzeń

Zamek w Trembowli zbudowany został w XIV wieku na wysokim wzgórzu nad rzeką Gniezną. Latem 1675 30-tysięczna armia turecka wraz z Tatarami, dowodzona przez Ibrahima Szyszmana^[5], wkroczyła na Ruś. Turcy 27 lipca bez walki zajęli zamek w Zbarażu i 11 września zdobyli zamek w Podhajcach, po czym 20 września 10 tysięcy Turków przystąpiło do oblężenia zamku w Trembowli. Załoga zamku składała się z 80 żołnierzy piechoty oraz z niewielkiej liczby szlachty wraz z około 200 chłopami i mieszczanami z miasteczka i okolicy. Wcześniej w zamku stacjonowała załoga dragonów, jednak wypędzono ją, ponieważ mieszczanie nie gwarantowali wykarmienia jej w razie oblężenia. Całością obrony dowodził kapitan Jan Samuel Chrzanowski. Załoga, zagrzewana przez żonę komendanta Annę Dorotę Chrzanowską^[6], m.in. poprzez groźbę podpalenia prochu i wysadzenia zamku w powietrze w przypadku kapitulacji, stawiła Turkom zacięty opór i odparła wszystkie szturmy armii tureckiej. W tym czasie król Jan III Sobieski koncentrował siły pod Lwowem. Wobec wiszącej nad armią turecką groźby odsieczy, bojąc się starcia z Sobieskim, Ibrahim Szyszman 4 października zwinął oblężenie i wycofał się za Dniestr.

Oblężenie w kulturze

Oblężenie Trembowli stało się inspiracją dla następujących dzieł artystycznych:

• Obraz Aleksandra Lessera Obrona Trembowli przeciw Turkom
• Obraz Leopolda Löfflera Anna Dorota Chrzanowska na zamku w Trembowli
• Powieść Zofii Kossak Trembowla
• Opowiadanie Marii Krüger Jasny warkocz Marcynki w zbiorze Złota korona
• Wiersz Andrzeja Waligórskiego Pieśń o obronie Trembowli śpiewany przez Tadeusza Chyłę

Przypisy

1. Wagner 2023 ↓, s. 131,142.
2. Wagner 2023 ↓, s. 128.
3. Wagner 2023 ↓, s. 129-130.
4. Wagner 2023 ↓, s. 140.
5. Şişman İbrahim Paşa, zięć sułtana Mehmeda IV, w niektórych źródłach wspominany jako Sofu İbrahim Paşa.
6. Kazimierz Piwarski, Anna Dorota Chrzanowska, w: Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1937, tom III, s. 458.

Bibliografia

• Aleksander Czołowski: Wojna polsko-turecka r. 1675
• Marek Wagner: Trembowla 1675. Warszawa: Bellona, 2023, seria: Historyczne bitwy. ISBN 978-83-11-17060-5.

Linki zewnętrzne

• Artykuł o obronie Trembowli na stronie Muzeum Pałac w Wilanowie. [dostęp 2020-02-08].
• Jonasz Drobniak: Te wspaniałe kobiety... Anna Dorota Chrzanowska – pani na zamku
• Wojciech Duch: Kobieta, która obroniła zamek przed turecką armią. Obrona Trembowli