Nika (nagroda)

Nika (ros. Ника) – najbardziej prestiżowa rosyjska nagroda filmowa przyznana od 1988 r. przez Rosyjską Akademię Sztuki Filmowej. Wręczenie nagród odbywa się co roku w Moskwie. Statuetka nawiązuje do rzeźby Nike z Samotraki.

Andriej Konczałowski, 2018

Opis

Nagroda Nika to główna coroczna krajowa nagroda filmowa w Rosji przyznawana przez Rosyjską Akademię Sztuki Filmowej^[1]. Została zainicjowana przez dyrektora Związku Filmowców ZSRR Juliego Solomonowicza Gusmana w 1987 r. Pierwsze wręczenie nagrody odbyło się 17 grudnia 1988 r. w Moskwie. Statuetka wzięła swoją nazwę od greckiej bogini zwycięstwa Nike i jest wzorowana na rzeźbie Nike z Samotraki. Jej autorem jest rzeźbiarz Siergiej Mikulski^[2][3]. Obecnie Radzie Akademii przewodzi Andriej Konczałowski^[4][5].

W 1989 r. nagroda otrzymała oficjalną nazwę – Nika^[2]. Początkowo nagrody były przyznawane przez wszystkich członków Związku Filmowców ZSRR. W 1991 r. przekształcił się w Rosyjską Akademię Sztuki Filmowej. W 1993 r. wybrano specjalną akademię, złożoną z ponad 500 przedstawicieli wszystkich specjalności filmowych, która przyznaje nagrodę za wybitne kinowe osiągnięcia w produkcji filmowej, filmów wyprodukowanych w Rosji i we Wspólnocie Niepodległych Państw^[2][6].

W 2002 r. z inicjatywy Nikity Michałkowa ufundowana została konkurencyjna nagroda Złotego Orła wzorowana na Złotym Globie, która honoruje zarówno rosyjską produkcję filmową, jak i telewizyjną^[2][7].

Kategorie

Eldar Riazanow

Liczba kategorii w jakich przyznawana jest nagroda Niki wielokrotnie się zmieniała. Obecnie jest ich 16 m.in. najlepsza fabuła, literatura faktu, filmy animowane; nagrody dla najlepszych reżyserów, scenarzystów, operatorów, aktorów itp. Od momentu ufundowania nagrody corocznie przyznawana jest nagroda honorowa, która od 2016 r. nazwana jest im. Eldara Riazanowa^[2].

Do 1995 roku osobne statuetki były przyznawane za najlepszy film dokumentalny i popularnonaukowy, a od 1996 r. te dwie kategorie zostały połączone w jedną kategorię – dla najlepszego filmu non-fiction. W latach 1994–1995 przyznawano nagrodę dla najlepszego producenta filmowego. W 2002 r. dodano kategorię – odkrycie roku^[2].

Laureaci

Laureatem największej liczby statuetek Niki jest reżyser Aleksandr Sokurow. Nagrodę otrzymał sześciokrotnie. Kamerzysta Jurij Klimenko i scenarzysta Jurij Arabow pięciokrotnie zostali laureatami, aktorzy Siergiej Garmasz, Nina Rusłanowa i Roman Madjanow – czterokrotnie^[2][8].

Rekord liczby statuetek zdobytych podczas jednej ceremonii należy do trzech filmów: Cielec Aleksandra Sokurowa w 2002 r., Horda Andrieja Proszkina w 2013 r. i Trudno być bogiem Aleksieja Germana w 2015 r. Podczas ceremonii w 2013 r. film Proszkina ustanowił również rekord liczby nominacji – 11, w 2015 r. Lewiatan Andrieja Zwiagincewa powtórzył to osiągnięcie^[2][8].

Najlepszy film

Rok	Tytuł polski	Tytuł oryginalny	Reżyser	Uwagi
Na podstawie oficjalnej strony nagrody Nika[8]
1988	Pokuta	Покаяние	Tengiz Abuładze	[9]
1989	Chłodne lato '53	Холодное лето пятьдесят третьего…	Aleksandr Proszkin
1990	Aszik Kerib	Ашик-Кериб	Siergiej Paradżanow, Dodo Abaszydze
1991	Syndrom asteniczny	Астенический синдром	Kira Muratowa
1992	Obiecane niebiosa	Небеса обетованные	Eldar Riazanow
1993	Encore, jeszcze raz!	Анкор, ещё анкор!	Piotr Todorowski
1994	Przypadki Makarowa	Макаров	Władimir Chotinienko
1995	Pasjonaci	Увлеченья	Kira Muratowa
1996	Osobliwości narodowego polowania	Особенности национальной охоты	Aleksandr Rogożkin
1997	Jeniec Kaukazu	Кавказский пленник	Siergiej Bodrow
1998	Złodziej	Вор	Pawieł Czuchraj
1999	Dziwadła i ludzie	Про уродов и людей	Aleksiej Bałabanow
2000	Chrustaliow, samochód!	Хрусталёв, машину!	Aleksiej German
2001	Pamiętnik jego żony	Дневник его жены	Aleksiej Uczitiel
2002	Cielec	Телец	Aleksandr Sokurow
2003	Kukułka	Кукушка	Aleksandr Rogożkin
2004	Powrót	Возвращение	Andriej Zwiagincew
2005	Nasi	Свои	Dmitrij Mieschijew
2006	9 kompania	9 рота	Fiodor Bondarczuk
2007	Wyspa	Остров	Pawieł Łungin
2008	Czyngis-chan	Монгол	Siergiej Bodrow
2009	Bikiniarze	Стиляги	Walerij Todorowski
2010	Półtora pokoju	Полторы комнаты, или Сентиментальное путешествие на родину	Andriej Chrżanowski
2011	Na końcu świata	Край	Aleksiej Uczitiel
2012	Żyła sobie baba	Жила-была одна баба	Andriej Smirnow
2013	Faust	Фауст	Aleksandr Sokurow
2014	Geograf przepił globus	Географ глобус пропил	Aleksandr Wieledinski
2015	Trudno być bogiem	Трудно быть богом	Aleksiej German
2016	Drogi Hansie, drogi Piotrze	Милый Ханс, дорогой Пётр	Aleksandr Mindadze
2017	Raj	Рай	Andriej Konczałowski
2018	Arytmia	Аритмия	Boris Chlebnikow
2019	Wojna Anny	Война Анны	Aleksiej Fiedorczenko	[5]
2020

Najlepszy reżyser

Rok	Reżyser	Tytuł polski	Tytuł oryginalny	Uwagi
Na podstawie oficjalnej strony nagrody Nika[8]
1988	Tengiz Abuładze	Pokuta	Покаяние	[9]
1989	Andriej Konczałowski	Historia Asi Klaczinej, która kochała, lecz za mąż nie wyszła	История Аси Клячиной, которая любила, да не вышла замуж
1990	Siergiej Paradżanow Dodo Abaszydze	Aszik Kerib	Ашик-Кериб
1991	Kira Muratowa	Syndrom asteniczny	Астенический синдром
1992	Eldar Riazanow	Obiecane niebiosa	Небеса обетованные
1993	Nikita Michałkow	Urga	Урга – территория любви
1994	Władimir Chotinienko	Przypadki Makarowa	Макаров
1995	Kira Muratowa	Pasjonaci	Увлеченья
1996	Aleksandr Rogożkin	Osobliwości narodowego polowania	Особенности национальной охоты
1997	Siergiej Bodrow	Jeniec Kaukazu	Кавказский пленник
1998	Pawieł Czuchraj	Złodziej	Вор
1999	Aleksiej Bałabanow Otar Ioseliani	Dziwadła i ludzie Łotrzykowie. Rozdział 7	Про уродов и людей Разбойники. Глава 7
2000	Aleksiej German	Chrustaliow, samochód!	Хрусталёв, машину!
2001	Bachtijar Chudojnazarow	Księżycowy tata	Лунный папа
2002	Aleksandr Sokurow	Cielec	Телец
2003	Aleksandr Rogożkin	Kukułka	Кукушка
2004	Wadim Abdraszytow	Magnetyczne burze	Магнитные бури
2005	Kira Muratowa	Stroiciel	Настройщик
2006	Aleksiej German młodszy	Garpastum	Гарпастум
2007	Pawieł Łungin	Wyspa	Остров
2008	Siergiej Bodrow	Czyngis-chan	Монгол
2009	Aleksiej German młodszy	Papierowy żołnierz	Бумажный солдат
2010	Andriej Chrżanowski	Półtora pokoju	Полторы комнаты, или Сентиментальное путешествие на родину
2011	Aleksiej Popogriebski	Jak spędziłem koniec lata	Как я провёл этим летом
2012	Andriej Zwiagincew	Elena	Елена
2013	Aleksandr Sokurow	Faust	Фауст
2014	Aleksandr Wieledinski	Geograf przepił globus	Географ глобус пропил
2015	Aleksiej German	Trudno być bogiem	Трудно быть богом
2016	Stanisław Goworuchin	Koniec pięknej epoki	Конец прекрасной эпохи
2017	Andriej Konczałowski	Raj	Рай
2018	Boris Chlebnikow	Arytmia	Аритмия
2019	Kiriłł Sieriebriennikow	Lato	Лето	[5]
2020

Przypisy

1. Nominowani do rosyjskiej nagrody filmowej „Nika”. Sputnik nad Polską. [dostęp 2020-04-08].
2. Rosyjska nagroda filmowa „Nika”. TASS – agencja informacyjna. [dostęp 2020-04-08]. (ros.).
3. Najbardziej prestiżowe nagrody filmowe na świecie. Odkurzacze Wiedza. [dostęp 2020-04-08].
4. Rada Akademii. Kino Nika. [dostęp 2020-04-08]. (ros.).
5. Władimir Sabadasz: ТРИДЦАТЬ ВТОРАЯ «НИКА» РАЗЛЕТЕЛАСЬ ПОБЕДИТЕЛЯМ. МосПравда. [dostęp 2020-04-08]. (ros.).
6. Członkowie Akademii. Kino Nika. [dostęp 2020-04-08]. (ros.).
7. Złoty Orzeł. Narodowa Akademia Sztuki i Nauki Filmowej Rosji. [dostęp 2020-04-08]. (ros.).
8. Laureaci. Kino Nika. [dostęp 2020-04-08]. (ros.).
9. Michaił Roszczin: „Pokuta” Tengiza Abuładze: film gruziński w kontekście sowieckim. Towarzystwo Naukowe Kaukazu. [dostęp 2020-04-08]. (ros.).

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona nagrody Niki (ros.)
• Oficjalny materiał promocyjny nagrody Nika (ros.)