Nikita Michałkow

Nikita Siergiejewicz Michałkow (ros. Никита Сeргеевич Михалков; ur. 21 października 1945 w Moskwie) – radziecki oraz rosyjski aktor, reżyser, scenarzysta, producent filmowy i działacz polityczny. Wskutek swych politycznych sympatii otrzymał przezwisko „lizus Putina”^[1][2][3].

Nikita Michałkow

Nikita Michałkow (2017 r.)
Data i miejsce urodzenia	21 października 1945 Moskwa, RFSRR, ZSRR
Zawód	reżyser, aktor, scenarzysta, producent filmowy
Odznaczenia

Życiorys

Kariera artystyczna

Nikita Michałkow i jego córka Nadieżda na 63. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes

Jest synem poety, autora słów do hymnu radzieckiego, jak i rosyjskiego, Siergieja Michałkowa oraz bratem reżysera Andrieja Konczałowskiego^[4]. W filmie zadebiutował na początku lat 60. XX wieku, jako nastolatek. Uznanie przyniosła mu rola w Chodząc po Moskwie (1963 r.). Nim zaczął reżyserować, wystąpił w około dwudziestu filmach, w tym produkcjach brata. Jego pełnometrażowy debiut reżyserski, Swój wśród obcych, obcy wśród swoich (1974 r.) rozgrywał się w realiach lat 20. XX w., tuż po zakończeniu wojny domowej^[4].

Najbardziej znane filmy Michałkowa z radzieckiego okresu to Niewolnica miłości (1976 r.), Niedokończony utwór na pianolę (na podstawie Czechowa, 1977 r.) oraz Oczy czarne (1987 r.), z Marcello Mastroiannim.

Najwybitniejszym dziełem reżysera po upadku ZSRR są Spaleni słońcem, dramat ukazujący losy prominentnej radzieckiej rodziny w okresie wielkiej czystki. Film został uhonorowany Oscarem w 1995 r., zebrał także inne nagrody, stał się sukcesem kasowym.

W 1996 r. został przewodniczący jury na 46. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie^[5].

Po Spalonych słońcem powstał melodramat Cyrulik syberyjski, nakręcony z rozmachem w międzynarodowej obsadzie. Akcja dzieła rozgrywa się w schyłkowym okresie carskiej Rosji – film jest wyrazem patriotycznych uczuć reżysera, w tle przemyca rozważania o istocie rosyjskości^[4].

W 2010 r. ukazała się druga część filmu Spaleni słońcem. Część trzecia filmu (albo raczej druga część drugiej części) weszła na ekrany w 2011 r. (pod tytułem Spaleni słońcem 2: Cytadela)^[4].

Zagrał jedną z ról w filmie Krzysztofa Zanussiego Persona non grata, za którą otrzymał nagrodę za drugoplanową rolę męską na 30. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni (2005 r.). W 2007 r. był producentem filmu Rok 1612^[4].

Przewodniczył jury sekcji „Cinéfondation” na 57. MFF w Cannes (2004 r.).

Działalność polityczna i poglądy

Nikita Michałkow określa się mianem monarchisty^[6][7].

W latach 1991–1993 był doradcą ds. kultury wiceprezydenta Aleksandra Ruckoja^[8]. W wyborach parlamentarnych w 1995 r. bez powodzenia kandydował do Dumy Państwowej Federacji Rosyjskiej z listy partii Nasz Dom – Rosja^[8]. W wyborach prezydenckich w 1996 r. otwarcie popierał Borysa Jelcyna, ubiegającego się o reelekcję^[9]. Później wspierał kandydującego na urząd prezydenta Borysa Bieriezowskiego. W 2000 r. wspierał generała Władimira Szamanowa, ubiegającego się o stanowisko gubernatora obwodu uljanowskiego^[8].

W 1999 r. został wybrany członkiem prezydium Naszego Domu – Rosji^[10][11]. W kwietniu 2000 r. został sygnatariuszem listu popierającego politykę prezydenta Władimira Putina odnośnie do trwającego konfliktu w Czeczenii^[12][13].

Od 2006 r. do 2011 r. był przewodniczącym Rady Publicznej przy Ministerstwie Obrony Federacji Rosyjskiej. W styczniu 2008 r. przyjechał do Serbii, aby wspierać Tomislava Nikolicia, ubiegającego się o urząd prezydenta. Sam Michałkow podkreślał swoje poparcie dla serbskiej suwerenności nad obszarem Kosowa^[14].

Poparł rosyjską aneksję Krymu^[15]. 31 sierpnia 2015 r. Służba Bezpieczeństwa Ukrainy zakazała Michałkowowi wjazdu na Ukrainę na okres pięciu lat^[16]. Sam Michałkow wzywał jednakże do wypuszczenia na wolność ukraińskiego reżysera Ołeha Sencowa, więzionego w Rosji pod zarzutem planowania działań terrorystycznych^[17].

W wyborach prezydenckich w 2018 r. popierał kandydaturę Władimira Putina^[18].

Po rosyjskiej agresji na Ukrainę w 2022 roku udzielił poparcia polityce Kremla, przedstawiając konflikt jako wywołaną przez zachód wojnę przeciwko rosyjskiej cywilizacji^[19]. Oskarżył Ukrainę o pracę nad bronią biologiczną, która miała być następnie według niego przeniesiona na terytorium Federacji Rosyjskiej przy pomocy zakażonych ptaków^[20]. Znalazł się w gronie artystów objętych 24 marca 2022 roku zakazem wjazdu na Łotwę za powielanie prowojennej propagandy rosyjskich władz^[21].

Odznaczenia i wyróżnienia

• Bohater Pracy Federacji Rosyjskiej (2020 r.)^[22]
• Order „Za zasługi dla Ojczyzny” I klasy (2015 r.)^[23]
• Order „Za Zasługi dla Ojczyzny” II klasy (2005 r.)^[24]
• Order „Za Zasługi dla Ojczyzny” III klasy (1995 r.)^[25]
• Order „Za Zasługi dla Ojczyzny” IV klasy (2010 r.)
• Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (2004 r.)
• Komandor Legii Honorowej (Francja, 1994 r.)
• Oficer Legii Honorowej (Francja, 1992 r.)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (Polska, 2005 r.)^[26][27][28]
• Order Przyjaźni (Azerbejdżan, 2015 r.)^[29]
• Order Świętego Księcia Daniela Moskiewskiego I klasy (2015 r.)^[30]
• Order Świętego Sergiusza Radoneżskiego I klasy
• Ludowy Artysta RFSRR (1984 r.)
• Zasłużony Artysta RFSRR (1976 r.)
• Państwowa Nagroda Federacji Rosyjskiej (1993 r., 1995 r. i 1999 r.)

Nagrody

• Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy film obcojęzyczny: 1994 Spaleni słońcem
• Nagroda na FPFF w Gdyni Najlepsza drugoplanowa rola męska: 2005 Persona non grata
• Nagroda na MFF w Cannes
  • Nagroda Jury Ekumenicznego: 2004 Spaleni słońcem
  • Wielka Nagroda Jury: 2004 Spaleni słońcem
• Nagroda na MFF w Wenecji Złoty Lew za najlepszy film: 1991 Urga^[31].