Nagroda Pritzkera

Nagroda Pritzkera (ang. Pritzker Architecture Prize) – amerykańska nagroda architektoniczna przyznawana corocznie architektom, którzy mieli znaczący wkład w rozwój środowiska człowieka. Nagroda honoruje żyjącego architekta, który poprzez swoją sztukę, talent, wizjonerstwo oraz konsekwentne i znaczące zaangażowanie, wzbogaca otoczenie człowieka i jego środowisko budowlane poprzez swoją architekturę.

Laureat otrzymuje 100 tys. USD i brązowy medal.

Historia

Nagrodę ufundował Jay A. Pritzker wraz z żoną Cindy w 1979 roku.

Wiele procedur i forma Nagrody Pritzkera było wzorowanych na Nagrodzie Nobla. Laureaci Nagrody Architektonicznej Pritzkera otrzymują dotację w postaci 100 tys. dolarów, certyfikat i, od 1987, brązowy medal, jak również limitowaną edycję rzeźby Henry’ego Moore’a^[1].

Oficjalna ceremonia wręczenia nagrody odbywa się każdego roku, zazwyczaj w maju, w architektonicznie ważnym miejscu na świecie^[2].

Laureaci

Rok	Laureat		Narodowość	Przykładowa realizacja		Miejsce ceremonii wręczenia	Ref.
1979	Johnson, PhilipPhilip Johnson		Stany Zjednoczone		Glass House, New Canaan (1949)	Dumbarton Oaks, Waszyngton, USA	[3]
1980	Barragán, LuisLuis Barragán		Meksyk		Torres de Satélite, Naucalpan (1957)	Dumbarton Oaks, Waszyngton, USA	[4]
1981	Stirling, JamesJames Stirling		Wielka Brytania		Seeley Historical Library, Cambridge (1968)	National Building Museum, Waszyngton, USA	[5]
1982	Roche, KevinKevin Roche		Stany Zjednoczone		Gmach Fundacji Forda, Nowy Jork (1968)	Art Institute of Chicago, Chicago, USA	[uwaga 1][6]
1983	Pei, Ieoh MingIeoh Ming Pei		Stany Zjednoczone		Piramida Luwru, Paryż (1989)	Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, USA	[uwaga 2][7]
1984	Meier, RichardRichard Meier		Stany Zjednoczone		Getty Center, Los Angeles (1997)	National Gallery of Art, Waszyngton, USA	[6]
1985	Hollein, HansHans Hollein		Austria		Haas-Haus, Wiedeń (1990)	The Huntington Library, San Marino, USA	[6]
1986	Böhm, GottfriedGottfried Böhm		Niemcy		Sanktuarium Matki Bożej Królowej Pokoju w Neviges, Velbert (1968)	Worshipful Company of Goldsmiths, Londyn, Wielka Brytania	[6]
1987	Tange, KenzōKenzō Tange		Japonia		Yoyogi National Gymnasium, Tokio (1964)	Kimbell Art Museum, Fort Worth, USA	[8]
1988	Bunshaft, GordonGordon Bunshaft	–	Stany Zjednoczone		Beinecke Rare Book and Manuscript Library, New Haven (1963)	Art Institute of Chicago, Chicago, USA	[6][9]
	Niemeyer, OscarOscar Niemeyer		Brazylia		Katedra Matki Bożej z Aparecidy, Brasília (1958)
1989	Gehry, FrankFrank Gehry		Kanada  Stany Zjednoczone		Walt Disney Concert Hall, Los Angeles (2003)	Tōdai-ji, Nara, Japonia	[uwaga 3][7]
1990	Rossi, AldoAldo Rossi		Włochy		Bonnefanten Museum, Maastricht (1990)	Palazzo Grassi, Wenecja, Włochy	[10]
1991	Venturi, RobertRobert Venturi		Stany Zjednoczone		Sainsbury Wing w National Gallery, Londyn (1991)	Palace of Iturbide, Meksyk	[11]
1992	Siza Vieira, ÁlvaroÁlvaro Siza Vieira		Portugalia		Pawilon Portugalski na wystawie Expo ’98, Lizbona (1998)	Harold Washington Library, Chicago, USA	[12]
1993	Maki, FumihikoFumihiko Maki		Japonia		Tokyo Metropolitan Gymnasium (1991)	Zamek na Hradczanach, Praga, Czechy	[8]
1994	de Portzamparc, ChristianChristian de Portzamparc	–	Francja		Siedziba ambasady Francji w Niemczech, Berlin (2003)	The Commons, Columbus, USA	[13]
1995	Andō, TadaoTadao Andō		Japonia		Kościół Światła, Osaka (1989)	Pałac wersalski, Wersal, Francja	[14]
1996	Moneo, RafaelRafael Moneo		Hiszpania		Katedra Matki Bożej Anielskiej, Los Angeles (2002)	Getty Center, Los Angeles, USA	[7]
1997	Fehn, SverreSverre Fehn		Norwegia		Norweskie Muzeum Lodowców, Fjærland (1991)	Muzeum Guggenheima w Bilbao	[15]
1998	Piano, RenzoRenzo Piano		Włochy		Centrum Paula Klee, Berno (2005)	Biały Dom, Waszyngton, USA	[16]
1999	Foster, NormanNorman Foster		Wielka Brytania		Metropolitan, Warszawa (2003)	Stare Muzeum, Berlin, Niemcy	[7]
2000	Koolhaas, RemRem Koolhaas		Holandia		Casa da Música, Porto (2003)	Jerusalem Archaeological Park, Jerozolima, Izrael	[17]
2001	Jacques Herzog & Pierre de Meuron		Szwajcaria		Tate Modern, Londyn (2000)	Monticello, Charlottesville, USA	[18]
2002	Murcutt, GlennGlenn Murcutt		Australia		Berowra Waters Inn, Sydney (1983)	Kapitol, Rzym, Włochy	[19]
2003	Utzon, JørnJørn Utzon	–	Dania		Sydney Opera House, Sydney (1973)	Królewska Akademia Sztuk Pięknych św. Ferdynanda, Madryt, Hiszpania	[20]
2004	Hadid, ZahaZaha Hadid		Irak  Wielka Brytania		Centrum Heydəra Əliyeva, Baku (2012)	Ermitaż, Petersburg, Rosja	[uwaga 4][7]
2005	Mayne, ThomThom Mayne		Stany Zjednoczone		Bill & Melinda Gates Hall na Uniwersytecie Cornella, Ithaca (2014)	Pritzker Pavilion, Chicago, USA	[21]
2006	Mendes da Rocha, PauloPaulo Mendes da Rocha		Brazylia		Narodowe Muzeum Powozów, Lizbona (2015)	Pałac Dolmabahçe, Stambuł, Turcja	[22]
2007	Rogers, RichardRichard Rogers		Wielka Brytania		Lloyd’s Building, Londyn (1986)	Whitehall, Londyn, Wielka Brytania	[uwaga 5][23]
2008	Nouvel, JeanJean Nouvel		Francja		Budynek Nouvela Muzeum Narodowego Centrum Sztuki Królowej Zofii, Madryt (2005)	Biblioteka Kongresu, Waszyngton, USA	[7][24]
2009	Zumthor, PeterPeter Zumthor		Szwajcaria		7132 Thermal Baths, Vals (1996)	Palacio de la Legislatura de la Ciudad de Buenos Aires, Buenos Aires, Argentyna	[7][25]
2010	Sejima, KazuyoKazuyo Sejima & Ryūe Nishizawa (SANAA)		Japonia		Muzeum Sztuki Współczesnej XXI wieku, Kanazawa (2003)	Ellis Island, Nowy Jork, USA
2011	Souto de Moura, EduardoEduardo Souto de Moura		Portugalia		Estádio Municipal de Braga, Braga (2004)	Andrew W. Mellon Auditorium, Waszyngton, USA	[26]
2012	Wang Shu		Chiny		Ningbo Museum, Ningbo (2008)	Wielka Hala Ludowa, Pekin, Chiny	[27]
2013	Toyoo Itō		Japonia		Toyoo Ito Museum of Architecture, Imabari (2011)	John F. Kennedy Presidential Library and Museum, Boston, USA	[28]
2014	Ban, ShigeruShigeru Ban		Japonia		Centre Pompidou-Metz, Metz (2010)	Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia	[29]
2015	Otto, FreiFrei Otto		Niemcy		Stadion Olimpijski, Monachium (1972)	New World Center, Miami, USA	[30][31]
2016	Aravena, AlejandroAlejandro Aravena		Chile		Siamese Towers, Santiago (2005)	Kwatera główna ONZ, Nowy Jork, USA	[32][33]
2017	RCR Arquitectes		Hiszpania		Musee Soulages, Rodez (2014)	Pałac Akasaka, Tokio	[34]
2018	Doshi, BalkrishnaBalkrishna Doshi		Indie		Tagore Memorial Hall, Ahmadabad (1971)	Aga Khan Museum, Toronto, Kanada	[35]
2019	Isozaki, ArataArata Isozaki		Japonia		Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”, Kraków (1994)	Pałac wersalski, Wersal, Francja	[36]
2020	Yvonne, FarrellFarrell Yvonne, Shelley McNamara		Irlandia		Budynek Roentgena Uniwersytetu Bocconiego, Mediolan (2008)	ceremonia wirtualna	[37]
2021	Anne Lacaton, Jean-Philippe Vassal		Francja		L’école d’architecture, Nantes (2009)	ceremonia wirtualna	[38]
2022	Diébédo Francis Kéré		Burkina Faso		Szkoła podstawowa, Gando (2001)	ceremonia wirtualna	[39]
2023	David Chipperfield		Wielka Brytania		James-Simon-Galerie w Nowym Muzeum, Berlin (2019)	Agora ateńska, Ateny, Grecja[40]	[41]
2024	Riken Yamamoto		Japonia		Muzeum sztuki, Yokosuka (2007)	b.d.	[42]

Uwagi

1. Roche urodził się w Irlandii.
2. Pei urodził się w Chinach.
3. Gehry urodził się w Kanadzie.
4. Hadid urodziła się w Iraku.
5. Rogers urodził się we Włoszech.

Przypisy

1. The Pritzker Architecture Prize: History. [dostęp 2012-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-10)]. (ang.).
2. The Pritzker Architecture Prize: Ceremony and Medal. [dostęp 2012-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-28)]. (ang.).
3. People – In the News. 23 maja, 1979. [dostęp 2017-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-17)]. (ang.).
4. Katherine Endicott: The Mexican garden revisited. 14 października, 2006. (ang.).
5. Nigel Reynolds: Top prize for architect who is ignored by fellow British. 23 marca, 2004. (ang.).
6. Paul Goldberger: Architecture View; What Pritzker Winners Tell Us About the Prize. 28 maja 1988. (ang.).
7. Ed Pilkington: Swiss architect untouched by fad or fashion wins prized Pritzker award. 14 kwietnia, 2009. (ang.).
8. Herbert Muschamp: Pritzker Prize for Japanese Architect. 26 kwietnia, 1993. (ang.).
9. The Pritzker Architecture Prize Celebrates its Tenth Anniversary Honoring Two Laureates for 1988. (ang.).
10. Julie Iovine: Aldo Rossi, Architect of Monumental Simplicity, Dies at 66. 5 września, 1997. (ang.).
11. Eleanor Blau: Robert Venturi Is to Receive Pritzker Architecture Prize. 8 kwietnia, 1991. (ang.).
12. Ana Maria Ribeiro: Siza Vieira fala para casa cheia. 24 lutego, 2009. (port.).
13. Herbert Muschamp: Priztker prize goes to French architect for the first time. 2 maja, 1994. (ang.).
14. Pilar Viladas: Fashion’s New Religion. 19 sierpnia, 2001. (ang.).
15. Fernando Samaniego: El noruego Sverre Fehn recibe el Pritzker de Arquitectura en el museo Guggenheim Bilbao. 1 czerwca, 1997. (hiszp.).
16. Herbert Muschamp: Renzo Piano Wins Architecture’s Top Prize. 20 kwietnia, 1998. (ang.).
17. Koolhaas receives ‘Nobel of architecture’ in Jerusalem. CNN, 29 maja, 2000. (ang.).
18. Herzog & de Meuron Propose Castle in The Sky for Hamburg. 14 czerwca, 2005. (ang.).
19. Top honour for Australian architect. BBC News, 16 kwietnia, 2002. (ang.).
20. Prize for Opera House designer. BBC News, 7 kwietnia, 2003. (ang.).
21. Paris skyscraper to rival tower. BBC News, 28 listopada, 2006. (ang.).
22. Benjamin Forgey: Brazilian wins Pritzker Prize. 9 kwietnia, 2006. (ang.).
23. Jonathan Glancey: Rogers takes the ‘Nobel for architecture’. 29 marca, 2007. (ang.).
24. Nouvel wins top architect’s prize. BBC News, 31 marca, 2008. (ang.).
25. Robin Pogrebin: Pritzker Prize Goes to Peter Zumthor. 12 kwietnia, 2009. (ang.).
26. Kate Taylor: Souto de Moura Wins 2011 Pritzker Architecture Prize. 28 marca, 2011. (ang.).
27. David Basulto: 2012 Pritzker Prize: Wang Shu. February 2012. (ang.).
28. Christopher Hawthorne: Japanese architect Toyo Ito, 71, wins Pritzker Prize. 17 marca, 2013. (ang.).
29. Christopher Hawthorne: Architect Shigeru Ban, known for disaster relief, wins Pritzker Prize. 24 marca, 2014. (ang.).
30. Frei Otto, 2015 Laureate. 10 marca, 2015. (ang.).
31. Pritzker Prize for Frei Otto, German Architect, Announced After His Death, Robin Pogrebin, The New York Times, March 10, 2015.
32. Announcement. (ang.).
33. Ceremony. (ang.).
34. Announcement: Rafael Aranda, Carme Pigem and Ramon Vilalta | The Pritzker Architecture Prize. [dostęp 2017-03-01]. (ang.).
35. Announcement: Balkrishna Doshi | The Pritzker Architecture Prize. 2018. (ang.).
36. Arata Isozaki. The Pritzker Architecture Prize. (ang.).
37. Yvonne Farrell i Shelley McNamara z nagrodą Pritzkera 2020. elle.pl.
38. Anne Lacaton and Jean-Philippe Vassal | The Pritzker Architecture Prize [online], pritzkerprize.com [dostęp 2022-10-20].
39. Diébédo Francis Kéré | The Pritzker Architecture Prize [online], pritzkerprize.com [dostęp 2022-10-20].
40. Pritzker Architecture Prize Ceremony Video Honors Sir David Chipperfield, the 2023 Laureate [online], ArchDaily, 15 listopada 2023 [dostęp 2024-03-07] (ang.).
41. Sir David Alan Chipperfield CH | The Pritzker Architecture Prize [online], pritzkerprize.com (ang.).
42. Riken Yamamoto | The Pritzker Architecture Prize [online], pritzkerprize.com [dostęp 2024-03-07].

Linki zewnętrzne

Zobacz multimedia związane z tematem: Laureaci Nagrody Pritzkera

• Oficjalna strona nagrody

Kontrola autorytatywna (architecture award):

• GND: 4586577-2
• J9U: 987007556453505171
• LNB: 000260966

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/Pritzker-Prize
• Universalis: prix-pritzker
• SNL: Pritzkerprisen
• Catalana: 0519037