Mury miejskie w Krakowie

Mury miejskie w Krakowie – ciąg murów miejskich wraz z budowlami o charakterze obronnym (m.in. bramami i basztami), otaczający niegdyś obszar całego Krakowa (obecnie Stare Miasto), a którego niewielki odcinek zachowany został do dziś wzdłuż ulicy Pijarskiej.

Pozostałości murów obronnych miasta Krakowa

nr rej. A-8 z 1931, 1932, 1933
Mur wzdłuż ul. Pijarskiej, Brama Floriańska, w głębi Baszta Pasamoników
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Adres	ul. Pijarska
Ukończenie budowy	XIV – XV
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Pozostałości murów obronnych miasta Krakowa
Położenie na mapie Polski Pozostałości murów obronnych miasta Krakowa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Pozostałości murów obronnych miasta Krakowa
Położenie na mapie Krakowa Pozostałości murów obronnych miasta Krakowa
50°03′53,51″N 19°56′28,58″E

Zachowany odcinek muru obronnego z basztami i arsenałem od strony Plant zimą

Brama Floriańska

Barbakan

Widok z Baszty Pasamoników na Bramę Floriańską i fragment muru obronnego

Ganek straży na murach obronnych między Basztą Pasamoników a Bramą Floriańską

Dawne baszty i bramy oznaczone są tablicami i zarysem w postaci niskiego muru

Rycina murów z XVIII / XIX wieku, Barbakan, Brama Floriańska i baszty: Pasamoników i Karczmarzy I

Widok Barbakanu i Bramy Floriańskiej z obozującym taborem Kozaków – rycina z 1799 r.

Historia

Powstanie

Jeszcze na początku XIII wieku Kraków nie posiadał żadnych obwarowań. W 1241 miasto zostało całkowicie zniszczone przez najazd tatarski. Pomimo to dopiero w 1285 książę Leszek Czarny zezwolił na umocnienie miasta. Mury były budowane z przerwami do pierwszej ćwierci XIV wieku. W tym okresie nadano obwarowaniom zasadniczy kształt i charakter.

Krakowskie umocnienia były złożone z podwójnego muru oraz fosy. Ceglano-kamienny mur wewnętrzny wznosił się na 7 metrów, a był szeroki na 2,5 metra. W niektórych miejscach wyposażono go w drewniany ganek dla obrońców czy strażników. Około 9 metrów przed murem wewnętrznym umiejscowiono mur zewnętrzny, zwany także przedmurzem. Przedmurze było znacznie niższe – miało 2 metry wysokości, ale to na nim zatrzymywał się pierwszy atak. Mur wewnętrzny był wzmacniany przez wysokie na 10 metrów baszty. W XIV wieku było ich 17. Każdą z baszt zajmował się określony cech rzemieślników, od których wywodzą się ich nazwy, np. Ciesielskiej, Paśników, Iglarzy.

Do miasta można było się dostać tylko przez 7 bram miejskich. Bramy te (zamykane na noc) wyposażone były w masywne, ciężkie, dębowe wrota i okutą żelazem bronę, czyli olbrzymią kratę opuszczaną na specjalnych łańcuchach.

Miasto otoczone zostało solidną fosą szeroką na 6–10 metrów i głęboką na 3,50 metra, napełnioną wodą z Młynówki Królewskiej.

Likwidacja

Stan obronnych umocnień już od XVII wieku wciąż się pogarszał. Kolejne, groźne dla miasta najazdy szwedzkie wykazywały ogromne zaniedbania. W latach 1810–1814 z rozkazu cesarza Franciszka I zasypano fosę oraz przystąpiono do rozbiórki murów wraz z basztami. W ich obronie stanął prof. Feliks Radwański, który pisał: „Chronią one przed wiatrami wiejącymi pod Kościół Mariacki od Kleparza. Niedobre to wiatry, bo smrody i śmieci znosić będą, a także bezbożnie podwiewać spódnice Paniom Matkom i Żonom”^[1]. 13 stycznia 1817 r. Radwański wywalczył w senacie Rzeczypospolitej Krakowskiej decyzję o pozostawieniu dla potomnych fragmentów średniowiecznej fortyfikacji. Pozostawiono wyłącznie niewielki ich fragment przy Bramie Floriańskiej wraz z wysuniętym przed nią Barbakanem oraz trzema basztami: Ciesielską, Stolarską i Pasamoników. Zachował się również zarys najstarszej krakowskiej bramy – Rzeźniczej, którą możemy dostrzec w zabudowaniach tzw. klasztoru na Gródku.

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku w czasie renowacji Plant Krakowskich w ciągu dawnych murów miejskich ustawiono kamienne postumenty z umieszczonymi wyobrażeniami dawnych baszt. Przedstawienia odwzorowują faktyczny wygląd baszt, a towarzyszące im napisy przypominają turystom ich nazwy. Ponadto, zarys dawnych murów, baszt i bram wyeksponowano tam, gdzie to było możliwe, ustawiając wysoki na około pół metra murek. W 2007 r. w zachowanym odcinku murów otwarto trasę turystyczną „Mury Obronne”.

Obiekty wzdłuż murów

-1-

-2-

-3-

-4-

-5-

-6-

-7-

-8-

-9-

-10-

-11-

-12-

-13-

-14-

-15-

-16-

-17-

-18-

-19-

-20-

-21-

-22-

-23-

-24-

-25-

-26-

-27-

-28-

-29-

-30-

-31-

-32-

-33-

-34-

-35-

-36-

-37-

-38-

-39-

(F)

(M)

(R)

(N)

(G)

(D)

(P)

(W)

(SZ)

(S)

-R-

-R-

-R-

-R-

     budynki

     zieleń

     ulice

     place

Barbakan

Osobny artykuł: Barbakan w Krakowie.

Bramy

Osobny artykuł: Bramy miejskie w Krakowie.

Na planie bramy oznaczono literami w nawiasach okrągłych:

• F – Floriańska (Kuśnierzy) – 1307, zachowana
• M – Mikołajska – 1312, zastąpiła bramę Rzeźniczą
• R – Rzeźnicza – 1289, zachowany zarys bramy w murach tzw. klasztoru na Gródku.
• N – Nowa (Piekarzy) – 1395
• G – Grodzka (Złotników) – 1298
• D – Dolna (na Wawelu)
• P – Poboczna (furta)
• W – Wiślna (Kotlarzy i Ślusarzy) – 1310
• SZ – Szewska (Białoskórników) – 1313
• S – Sławkowska (Krawców) – 1311

Baszty

Osobny artykuł: Baszty Krakowskie.

Na mapie baszty oznaczono cyframi:

1. Pasamoników (Szmuklerzy) – półokrągła, zachowana
2. Karczmarzy I (Kęsza) – sześcioboczna
3. Karczmarzy II (Jastrzębia; Strażnica II) – półokrągła
4. Prochowa II
5. Grzebieniarzy
6. Przekupników (Sadelników i Słoniniarzy) – okrągła
7. Barchanników – okrągła
8. Czapników – czworoboczna
9. Kurdybaników
10. Prochowa III (Kupiecka) – okrągła, najwyższa baszta krakowska
11. Piekarska
12. Kowali – czworoboczna
13. Siodlarzy – czworoboczna
14. Pierścienników – czworoboczna
15. Bednarzy – czworoboczna
16. Murarzy i Kamieniarzy – zachowane relikty na terenie Muzeum Archeologicznego
17. Rymarzy – czworoboczna
18. Prochowa I – ośmioboczna
19. Iglarzy – półokrągła
20. Malarzy – czworoboczna
21. Solarzy
22. Cyrulików
23. Miechowników
24. Kaletników (Farbiarzy)
25. Blacharzy
26. Rusznikarzy
27. Nożowników
28. Czerwonych Garbarzy – półokrągła
29. Garncarzy – czworokątna
30. Paśników – półokrągła
31. Introligatorów (Stelmachów) – półokrągła
32. Łaziebników (Krupników i Śledziarzy) – półokrągła
33. Ceklarzy – czworoboczna
34. Katowska – czworoboczna
35. Szewska I – czworoboczna
36. Szewska II – półokrągła
37. Mieczników (Mydlarzy) – półokrągła
38. Cieśli – sześcioboczna, zachowana
39. Stolarzy (Powroźnicza) – półokrągła, zachowana

Rondle

Rondle na mapie oznaczono symbolem -R-. Nie ma zgodności wśród historyków co do ich liczby na krakowskich murach obronnych. Najprawdopodobniej było ich pięć.

Przypisy

1. Cytat za: J.J. Adamczewski J.J., Kraków osobliwy, Kraków 1996, s. 68.

Bibliografia

• Baszty. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 48, 49. ISBN 83-01-13325-2.
• Bramy miejskie. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 83. ISBN 83-01-13325-2.

Linki zewnętrzne

• Współczesna wizualizacja murów miejskich odcinka północnego (dostęp: 2011-02-20)
• O murach obronnych Krakowa na www.krakow4u.pl (dostęp: 2011-02-20)
• JózefJ. Muczkowski JózefJ., Dawne warownie krakowskie, „Rocznik Krakowski”, nr. XIII, 1911 [zarchiwizowane z adresu 2013-04-28]. Brak numerów stron w czasopiśmie