Mistrzostwa Europy w piłce nożnej

Mistrzostwa Europy w piłce nożnej mężczyzn (inaczej Euro^[1], polski skrót ME) – rozgrywki sportowe, cyklicznie organizowane przez Unię Europejskich Związków Piłkarskich (UEFA) dla europejskich piłkarskich reprezentacji krajowych seniorów. Największy turniej piłki nożnej rozgrywany na „starym kontynencie”.

Mistrzostwa Europy w piłce nożnej mężczyzn

Euro

Dyscyplina	piłka nożna
Organizator rozgrywek	UEFA
Data założenia	1960
Rozgrywki
Liczba drużyn	24
Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca	ZSRR (1960)
Obecny zwycięzca	Hiszpania (2024)
Najwięcej zwycięstw	Hiszpania (4 zwycięstwa)
Strona internetowa

Historia

Wcześniejsze turnieje rozgrywane w Europie

23 kwietnia 1906 roku odbył się w Atenach w Grecji trzeci turniej piłkarski (piłka nożna na Olimpiadzie Letniej 1906). Udział w nim wzięły 4 reprezentacje z Europy, z czego Turcja wystawiła do turnieju 2 reprezentacje (Smyrna i Saloniki). Wygrała Dania pokonując w półfinale Turków z miasta Smyrna 5:1, w finale mieli się spotkać z Grekami z Aten, ale przerwali oni mecz, a potem odmówili gry w spotkaniu o drugie miejsce, z tego powodu nie było finału, został rozegrany jedynie mecz o drugie miejsce między Turkami ze Smyrny a Turkami z Salonik, który wygrali ci pierwsi 3:0. Zawody zostały rozegrane dla uświetnienia 10-lecia nowożytnych olimpiad i uważane są za zwykłe zawody międzynarodowe.

19 października 1908 roku, kiedy FIFA liczyła 15 członków, odbył się w Londynie na terenie Wielkiej Brytanii czwarty turniej piłkarski (piłka nożna na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1908). Udział w nim wzięło 8 europejskich reprezentacji, z czego Francuzi wystawili do turnieju 2 reprezentacje. Wygrała Wielka Brytania pokonując Danię 2:0, trzecie miejsce przypadło Holandii.

29 czerwca 1912 roku o 11:00 rozpoczął się w Sztokholmie w Szwecji piąty turniej piłkarski (piłka nożna na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1912). Udział w nim wzięło 11 reprezentacji z Europy. Podium takie samo jak w poprzednim turnieju, czyli złoto dla Wielkiej Brytanii, srebro dla Danii, a brąz dla Holandii.

Pierwsze mistrzostwa

Pierwsze mistrzostwa odbyły się we Francji w 1960 roku pod nazwą „Puchar Narodów Europy”, a od turnieju we Włoszech w 1968 roku odbywają się jako „Mistrzostwa Europy”. W latach 1960–1976 turniej finałowy odbywał się z udziałem 4 drużyn. Od 1980 do 1992 brało w nim natomiast udział 8 zespołów, zaś od 1996 do 2012 – 16 reprezentacji. Od 2016 w finałach piłkarskich Mistrzostw Europy występują 24 reprezentacje. Od szóstych finałów awans do nich ma automatycznie zapewniony ich gospodarz, bądź obaj współgospodarze. W 1980 po raz ostatni rozegrano mecz o trzecie miejsce ME. Od Mistrzostw Europy w 1984 we Francji przegrane drużyny z półfinałów zdobywają brązowy medal.

System rozgrywek

System rozgrywek mistrzostw Europy składa się z dwóch części:

• eliminacji – mogą w nich uczestniczyć męskie reprezentacje seniorskie wszystkich krajowych federacji zrzeszonych pod egidą UEFA (łącznie 55 państw), które w określonym terminie zostaną zgłoszone do tych rozgrywek przez swe macierzyste związki piłkarskie i nie zostały zawieszone przez UEFA w prawach jej członków. Rozpoczynają się losowaniem poszczególnych grup eliminacyjnych, w których później toczy się cała rywalizacja;
• turnieju finałowego/finałów (tj. właściwych Mistrzostw Europy) – od 1980 przeprowadzanego systemem mieszanym (tj. runda grupowa, a następnie faza pucharowa), od 1996 zakwalifikowanych zostaje do niego 16 drużyn: gospodarz/gospodarze turnieju oraz triumfatorzy eliminacji, od 2016 zakwalifikowane są 24 drużyny narodowe stowarzyszone w UEFA: w skład wchodzą gospodarze i drużyny, które pomyślnie przeszły kwalifikacje^[2].

Prawie każda z ww. części mistrzostw Europy odbywa się w latach parzystych, regularnie co 4 lata. Tylko raz Euro 2020 zostało przełożone o rok później, z powodu pandemii COVID-19. Eliminacje rozpoczynały się jesienią roku dwa lata wcześniejszego, niż rok przeprowadzenia turnieju finałowego. Od wprowadzenia Ligi Narodów eliminacje trwają od wiosny do jesieni roku poprzedzającego turniej finałowy.

Maskotki

Maskotki w Mistrzostwach Europy pojawiają się od 1980 roku^[3].

• 1980: Pinokio (maskotką tego turnieju był drewniany pajacyk Pinokio, którego nos przedstawiał barwy kraju-gospodarza, czyli Włoch)
• 1984: Peno (maskotką turnieju był kogut Peno. Jego nazwa wywodziła się z francuskiego slangu i oznaczała „rzut karny”)
• 1988: Berni (maskotką mistrzostw, które rozgrywano w RFN był królik Berni. Jego imię wzięło się od nazwy miasta Berno, gdzie wówczas mieściła się siedziba UEFA)
• 1992: Rabbit (maskotką mistrzostw, podobnie jak tych organizowanych cztery lata wcześniej, był królik. Nazywał się Rabbit i był ubrany w barwy kraju-gospodarza, czyli Szwecji)
• 1996: Goaliath (na tych mistrzostwach postawiono na lwa. Maskotką turnieju został potężny lew Goaliath)
• 2000: Benelucky (maskotką turnieju rozgrywanego w dwóch państwach – Belgii i Holandii, był Benelucky. Ta maskotka to połączenie symboli Belgii i Holandii – diabła oraz lwa)
• 2004: Kinas (maskotką tych mistrzostw był Kinas. Chłopiec był ubrany w barwy Portugalii, a więc kraju-gospodarza)
• 2008: Trix i Flix (podczas mistrzostw rozgrywanych w Austrii i Szwajcarii maskotkami byli bracia bliźniacy – Trix i Flix)
• 2012: Slavek i Slavko (maskotkami mistrzostw podobnie jak cztery lata wcześniej, byli bracia bliźniacy. Ich stroje i fryzury utrzymane zostały w narodowych barwach krajów-gospodarzy – polska maskotka nazywała się Slavek, a ukraińska Slavko)
• 2016: Super Victor (maskotką mistrzostw Europy był Super Victor. To chłopiec z popularnej kreskówki ubrany w strój sportowy w barwach narodowych Francji)
• 2020: Skillzy (oficjalna maskotka turnieju Skillzy została odsłonięta 24 marca 2019 roku. Postać inspirowana jest freestyle footballem i street footballem)
• 2024: Albärt (oficjalną maskotką Mistrzostw Europy jest miś Albärt).
• 2028:
• 2032:

Gospodarze turnieju

Liczba	Kraj	Rok
4	Włochy	1968, 1980, 2020, 2032
3	Francja	1960, 1984, 2016
	Niemcy	1988, 2020, 2024
	Anglia	1996, 2020, 2028
2	Hiszpania	1964, 2020
	Belgia	1972, 2000
	Holandia	2000, 2020
	Szkocja	2020, 2028
1	Jugosławia	1976
	Szwecja	1992
	Portugalia	2004
	Austria	2008
	Szwajcaria	2008
	Polska	2012
	Ukraina	2012
	Azerbejdżan	2020
	Węgry	2020
	Rumunia	2020
	Dania	2020
	Rosja	2020
	Walia	2028
	Irlandia Północna	2028
	Irlandia	2028
	Turcja	2032

Medaliści Mistrzostw Europy

Rok	Gospodarz	Finał			Mecz o trzecie miejsce
		Mistrz	Wynik	Wicemistrz	Trzecie miejsce	Wynik[uwaga 1]	Czwarte miejsce
1960	Francja	Związek Radziecki	2 – 1 po dogr.	Jugosławia	Czechosłowacja	2 – 0	Francja
1964	Hiszpania	Hiszpania	2 – 1	Związek Radziecki	Węgry	3 – 1	Dania
1968	Włochy	Włochy	1 – 1	Jugosławia	Anglia	2 – 0	Związek Radziecki
		Powtórzony finał: 2 – 0
1972	Belgia	Niemcy Zachodnie	3 – 0	Związek Radziecki	Belgia	2 – 1	Węgry
1976	Jugosławia	Czechosłowacja	2 – 2	Niemcy Zachodnie	Holandia	3 – 2	Jugosławia
		5 – 3 w rzutach karnych
1980	Włochy	Niemcy Zachodnie	2 – 1	Belgia	Czechosłowacja	1 – 1	Włochy
					9 – 8 w rzutach karnych
1984	Francja	Francja	2 – 0	Hiszpania	Dania	i	Portugalia
1988	Niemcy Zachodnie	Holandia	2 – 0	Związek Radziecki	Niemcy Zachodnie	i	Włochy
1992	Szwecja	Dania	2 – 0	Niemcy	Holandia	i	Szwecja
1996	Anglia	Niemcy	2 – 1 po dogr.[uwaga 2]	Czechy	Anglia	i	Francja
2000	Belgia  Holandia	Francja	2 – 1 po dogr.[uwaga 2]	Włochy	Holandia	i	Portugalia
2004	Portugalia	Grecja	1 – 0	Portugalia	Czechy	i	Holandia
2008	Austria  Szwajcaria	Hiszpania	1 – 0	Niemcy	Rosja	i	Turcja
2012	Polska  Ukraina	Hiszpania	4 – 0	Włochy	Niemcy	i	Portugalia
2016	Francja	Portugalia	1 – 0 po dogr.	Francja	Niemcy	i	Walia
2020[4]	Brak jednego gospodarza	Włochy	1 – 1	Anglia	Dania	i	Hiszpania
		3 – 2 w rzutach karnych
2024	Niemcy	Hiszpania	2 – 1	Anglia	Francja	i	Holandia
2028	Irlandia  Wielka Brytania[5]
2032	Turcja  Włochy

1. Od 1984 roku mecz o 3. miejsce nie jest rozgrywany.
2. Po dogrywce do złotej bramki.

Klasyfikacja medalowa Msc. Państwo 1.  Hiszpania 4 1 1 6 2.  RFN / Niemcy 3 3 3 9 3.  Włochy 2 2 1 5 4.  Francja 2 1 2 5 5.  ZSRR /  Rosja 1 3 1 5 6.  Czechosłowacja / Czechy 1 1 3 5 6.  Portugalia 1 1 3 5 8.  Holandia 1 0 5 6 9.  Dania 1 0 2 3 10.  Grecja 1 0 0 1 11.  Anglia 0 2 2 4 12.  Jugosławia /  Serbia 0 2 0 2 13.  Belgia 0 1 1 2 14.  Węgry 0 0 1 1 14.  Szwecja 0 0 1 1 14.  Turcja 0 0 1 1 14.  Walia 0 0 1 1 Razem 17 17 28 62 Tabela medalowa zaktualizowana po turnieju ME 2024.

Klasyfikacja według liczby tytułów  Hiszpania: 4  Niemcy: 3  Włochy: 2  Francja: 2  ZSRR: 1  Czechosłowacja: 1  Holandia: 1  Dania: 1  Grecja: 1  Portugalia: 1 Mistrzowie Europy w roli gospodarza turnieju Hiszpania (1964) Włochy (1968) Francja (1984)

Liczba startów reprezentacji (1960–2024)

14 występów  Niemcy 12 występów  Hiszpania  Rosja 11 występów  Anglia  Czechy  Francja  Holandia  Włochy

10 występów  Dania 9 występów  Portugalia 7 występów  Belgia  Chorwacja  Szwecja

6 występów  Serbia  Rumunia  Szwajcaria  Turcja 5 występów  Polska  Węgry

4 występy  Austria  Grecja  Szkocja  Ukraina 3 występy  Irlandia  Słowacja

2 występy  Albania  Bułgaria  Słowenia  Walia

1 występ  Finlandia  Gruzja  Irlandia Północna  Islandia  Łotwa  Macedonia Północna  Norwegia

Uwagi:

• Występy ZSRR i Wspólnoty Niepodległych Państw wliczono do występów Rosji, Czechosłowacji – do występów Czech Niemiec Zachodnich – do występów Niemiec, a Jugosławii – do występów Serbii.

Tabela wszech czasów

W szesnastu finałach piłkarskich mistrzostw Europy lat 1960–2024 wystąpiło 36 reprezentacji narodowych. Rozegrały 337 meczów (107 zakończyło się remisem), strzelając 805 bramek (średnio 2,39 na spotkanie).

Lp.	Reprezentacja	Tytuły	Starty	Mecze	Zwycięstwa	Remisy	Porażki	Gole strzelone	Gole stracone	Bilans bramek	Punkty
1	Niemcy	3	14	58	30	14	14	89	59	+30	104
2	Hiszpania	4	12	53	28	15	10	83	46	+37	99
3	Włochy	2	11	49	22	19	8	55	36	+19	85
4	Francja	2	11	49	23	15	11	73	53	+20	84
5	Holandia	1	11	45	23	9	13	75	48	+27	78
6	Portugalia	1	9	43	21	11	11	61	41	+20	75
7	Anglia	0	11	45	18	16	11	59	43	+16	70
8	Czechy	1	11	40	15	8	17	51	52	-1	53
9	Rosja	1	12	36	13	7	16	40	52	-12	46
10	Belgia	0	7	26	12	3	11	33	30	+3	39
11	Dania	1	10	37	10	9	18	44	54	-10	39
12	Chorwacja	0	7	25	9	8	8	33	34	-1	35
13	Szwecja	0	7	24	7	7	10	30	28	+2	28
14	Szwajcaria	0	6	23	5	11	7	24	28	-4	26
15	Turcja	0	6	23	7	2	14	22	38	-16	23
16	Grecja	1	4	16	5	3	8	14	20	-6	18
17	Walia	0	2	10	5	1	4	13	12	+1	16
18	Austria	0	4	14	4	2	8	14	18	-4	14
19	Polska	0	5	17	2	8	7	14	21	-7	14
20	Węgry	0	5	14	3	4	7	16	24	-8	13
21	Ukraina	0	4	14	4	1	9	10	23	-13	13
22	Serbia	0	6	17	3	4	10	23	41	-18	13
23	Rumunia	0	6	20	2	6	12	14	27	-13	12
24	Słowacja	0	3	11	3	2	6	9	18	-9	11
25	Szkocja	0	4	12	2	3	7	7	17	-10	9
26	Islandia	0	1	5	2	2	1	8	9	-1	8
27	Irlandia	0	3	10	2	2	6	6	17	-9	8
28	Słowenia	0	2	7	0	6	1	6	7	-1	6
29	Norwegia	0	1	3	1	1	1	1	1	0	4
30	Gruzja	0	1	4	1	1	2	5	8	-3	4
31	Albania	0	2	6	1	1	4	4	8	-4	4
32	Bułgaria	0	2	6	1	1	4	4	13	-9	4
33	Finlandia	0	1	3	1	0	2	1	3	-2	3
34	Irlandia Północna	0	1	4	1	0	3	2	3	-1	3
35	Łotwa	0	1	3	0	1	2	1	5	-4	1
36	Macedonia Północna	0	1	3	0	0	3	2	8	-6	0

Uwagi:

• Występy ZSRR oraz WNP zostały zaliczone do występów Rosji. Występy Czechosłowacji zaliczono Czechom. Występy RFN zaliczono Niemcom. Występy Jugosławii oraz Serbii i Czarnogóry zaliczono Serbom.
• Aktualizacja na 15 lipca 2024.
• W latach 1960–1992 za zwycięstwo przyznawano 2 punkty, a od 1996 – 3.
• Pogrubioną czcionką oznaczono zespoły, które kiedykolwiek wygrały przynajmniej raz Mistrzostwa Europy.

Mistrzowskie składy

Przypisy

1. Słownik języka polskiego PWN [online], so.pwn.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2007-07-18] (pol.).
2. UEFA ogłosiła oficjalnie decyzję w 2009 r.
3. Wszystkie maskotki mistrzostw Europy [GALERIA] - gol24.pl [online], - gol24.pl [dostęp 2021-06-26] (pol.).
4. Przeniesione na rok 2021.
5. Gospodarzami będą Anglia, Szkocja, Walia i Irlandia Północna. Z tego powodu UEFA w swoich materiałach prasowych podaje za gospodarzy ME 2028 Wielką Brytanię i Irlandię.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona UEFA

Kontrola autorytatywna (turniej piłkarski):

• VIAF: 146042341
• GND: 1035242-9
• BnF: 11971219h
• NKC: ko2007227748, ph218871

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: sports/European-Championship
• Nacionālā enciklopēdija: 132029
• DSDE: EM_i_fodbold_for_mænd