Meteoryt Hraschina

Hraschina – meteoryt żelazny, który spadł w maju 1751 roku w pobliżu wsi Hrašćina w regionie Hrvatsko zagorje w Chorwacji^[1]. Ten meteoryt ma ważne znaczenie dla historii, ponieważ był to pierwszy spadek żelaznego meteorytu oglądany i zgłoszony przez znaczną liczbę świadków^[2] (pomimo niedużej masy)^[3]. Meteoryt Hraschina udowodnił również, że skały naprawdę mogą „spaść z nieba”.

Hraschina

Agram, Hrascina, Hrasina, Zagrab, Zagreb, Zagrebačko željezo

Meteoryt Hraschina
Sposób odkrycia	obserwowany
Państwo	Chorwacja
Miejsce znalezienia	Hrvatsko zagorje
Data znalezienia	26 maja 1751
Masa	około 49 kg
Klasa	IID (meteoryt żelazny)
Położenie na mapie Chorwacji Hrvatsko Zagorje
46°06′00″N 16°20′00″E

Historia

Upadek meteorytu na podstawie relacji świadków

Dnia 26 maja 1751, o godzinie 18:00, nad Hrašćiną była widziana kula ognia i słychać było głośny wybuch (szacunkowo dźwięk bolidu był słyszany na obszarze prawie 2 600 km²).

Kawałki żelaza o masie 39,8 kg i 9 kg spadły na wschód od Hrašćiny. Większy meteoryt wbił się 1,4 m w głąb Ziemi (istnieją doniesienia, że głębiej). Mniejszy kamień rozbił się przy upadku i był częściowo wykorzystywany przez lokalnych mieszkańców do produkcji gwoździ. Reszta została podzielona w Bratysławie, a następnie utracona.

Na podstawie protokołu wysłanego z Zagrzebia do Marii Teresy austriackiej oraz faktu, że przedstawione próbki meteorytu miały stopioną metalową skorupę, w 1794 roku Ernst Chladni postawił tezę, że meteoryty mają swoje korzenie w przestrzeni kosmicznej. Było to bardzo kontrowersyjne stwierdzenie w tamtym czasie, powszechnie wierzono, że meteoryty miały być pochodzenia wulkanicznego. W 1803 roku teoria Chladniego została potwierdzona przez Jeana Baptiste Biota, a następnie zaakceptowane przez społeczeństwo.

W 1808 roku hrabia Alois von Widmanstätten odkrył figury Widmanstättena^[4] przez ogrzewanie powierzchni meteorytu Hraschina^[3].

Dostępność próbek

Główna część meteorytu (39 kg) jest zachowana w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu. Drugi pod względem wielkości fragment (44 g) został odkryty w zapomnianej kolekcji w Europie. Inne elementy to: 20 g w muzeum w Berlinie, 9,8 g w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie i kilka mniejszych kawałków w innych instytucjach. Największa zachowana część meteorytu nosi ślady prób rozbicia za pomocą narzędzia podobnego do młotka.

Skład i klasyfikacja

Hraschina to żelazny meteoryt typu chemicznego IID, oktaedryt. Skład^[5][6]:

• Fe 89%,
• Ni 10,5%,
• Ge 89,4 ppm,
• Ga 74,5 ppm,
• Ir 13 ppm.

Przypisy

1. Meteoritical Bulletin: Entry for Hraschina. www.lpi.usra.edu. [dostęp 2015-10-12].
2. PSRD: Meteorite Collection in Vienna, Austria. www.psrd.hawaii.edu. [dostęp 2015-10-12].
3. Hraschina – Historic Falls. Historic Falls. [dostęp 2015-10-12]. (ang.).
4. Gerald Joseph Home McCall, A.J. Bowden, Richard John Howarth: The History of Meteoritics and Key Meteorite Collections: Fireballs, Falls and Finds. Geological Society of London, 2006-01-01. ISBN 978-1-86239-194-9. [dostęp 2015-10-12]. (ang.). Brak numerów stron w książce
5. Edward R.D. Scott. Handbook of Iron Meteorites by Vagn F. Buchwald, 1975: Electronic edition. „Meteoritics & Planetary Science”. 48 (12), s. 2608–2608, 2013-12-01. DOI: 10.1111/maps.12232. ISSN 1945-5100. [dostęp 2015-10-12]. (ang.).
6. Monica M. Grady, Natural History Museum London England: Catalogue of Meteorites Reference Book with CD-ROM. Cambridge University Press, 2000-08-31. ISBN 978-0-521-66303-8. [dostęp 2015-10-12]. (ang.). Brak numerów stron w książce