Melonowiec właściwy

Melonowiec właściwy (Carica papaya L.), nazywany przeważnie papają, czasami nieściśle drzewem melonowym – gatunek rośliny z rodziny melonowcowatych (Caricaceae). Pochodzi z Ameryki Południowej, Środkowej i południowych rejonów Ameryki Północnej (Meksyk, Floryda)^[3]. Uprawiany w tropikach i subtropikach.

Melonowiec właściwy

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	melonowcowate
Rodzaj	melonowiec
Gatunek	melonowiec właściwy
Nazwa systematyczna
Carica papaya L. Sp. pl. 2:1036. 1753
Synonimy
Carica peltata Hook. & Arn. Carica posoposa L. Papaya carica Gaertn[3].
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
brak danych

Owoce przed zbiorem

Owoc w całości oraz w przekroju poprzecznym i podłużnym

Morfologia

Pokrój

Z powodu wyglądu i wymiarów sięgających 10 m rośliny tego gatunku bywają określane jako drzewa, aczkolwiek słabo drewniejąca łodyga^[5] jest też powodem zaliczania ich do bylin^[6]. Na łodydze zachowują się widoczne „blizny” po opadłych liściach i owocach.

Liście

Spiralnie rozmieszczone na szczycie łodygi. Liście są długoogonkowe, głęboko dłoniasto podzielone na 7 klap^[6], osiągają średnicę 50–70 cm.

Kwiaty

Roślina jest zasadniczo dwupienna. Kwiaty wyrastają w zagłębieniach liści (na połączeniu z łodygą). Drobniejsze kwiaty męskie zebrane są w grona, większe żeńskie wyrastają po 3. Mają 5-krotny kielich, białawą koronę (w męskich kwiatach jest lejkowata, 5-płatkowa, w żeńskich 5-płatkowa), 1 słupek.

Owoc

Owalne lub gruszkowate jagody o długości do 45 cm i średnicy do 30 cm. Owoce dojrzałe są miękkie i zmieniają kolor z zielonego na pomarańczowy lub ciemnożółty. Wnętrze owocu zawiera dużą liczbę małych, kulistych i jadalnych nasion.

Zastosowanie

• Rośliny owocowe. Jest powszechnie uprawiana w krajach tropikalnych. Owoce dojrzewają już na jednorocznych roślinach.
• Kulinaria. Jadalne są zarówno miąższ, jak i skórka owoców. Owoce mogą być spożywane na surowo, nadają się również na przetwory. Wytwarza się z nich marmoladę, napój alkoholowy, kandyzuje się je oraz konserwuje w puszkach. Jadalne są także niedojrzałe owoce, które przed spożyciem należy ugotować.

Miąższ owocu jest bogaty w witaminy i ubogi w kwasy. Dzięki dużej zawartości papainy ułatwia trawienie. Wspomnieć należy też o znacznej zawartości alaniny (116 mg na 100 g) oraz β-karotenu (1,2 mg na 100 g)^[7].

Wartość odżywcza Papaja, owoc surowy (100 g)

Wartość energetyczna 186 kJ (44 kcal) Białka 0,6 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% M 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% Węglowodany 11,1 g szczegółowe informacje Przyswajalne 9,5 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,3% 7,3% 7,3% 7,3% M 7,3% 7,3% 7,3% 7,3% Cukry (jedno- i dwucukry) 9,5 g Jednocukry Glukoza 2,3 g Fruktoza 2,5 g Dwucukry Sacharoza 4,4 g Błonnik 1,9 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,6% 7,6% 9,0% 9,0% M 5,0% 5,0% 6,3% 6,3% Tłuszcze 0,1 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,02 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,02 g Wielonienasycone 0,02 g omega-3 0,02 g α-Linolenowy (ALA) 0,02 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% omega-6 0,00 g Linolowy (LA) 0,00 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Woda 87,6 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 2,4% 2,4% 2,4% 2,4%

Witaminy Witamina C 62,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 83% 83% 83% 83% M 69% 69% 69% 69% Tiamina (B1) 0,03 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% M 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% Ryboflawina (B2) 0,03 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% M 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% Niacyna (B3) 0,3 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,1% 2,1% 2,1% 2,1% M 1,9% 1,9% 1,9% 1,9% Witamina B6 0,02 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,5% 1,5% 1,3% 1,3% M 1,5% 1,5% 1,2% 1,2% Foliany 0,038 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,5% 9,5% 9,5% 9,5% M 9,5% 9,5% 9,5% 9,5% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,200 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 29% 29% 29% 29% M 22% 22% 22% 22% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 1,8 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 12% 12% 12% 12% M 12% 12% 12% 12% Makroelementy Fosfor 5 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% M 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% Wapń 24 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,4% 2,4% 2,0% 2,0% M 2,4% 2,4% 2,4% 2,0% Magnez 10 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,2% 3,1% 3,1% 3,1% M 2,5% 2,4% 2,4% 2,4% Potas 255 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,4% 5,4% 5,4% 5,4% M 5,4% 5,4% 5,4% 5,4% Sód 3 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,2% 0,2% 0,2% 0,3% M 0,2% 0,2% 0,2% 0,3% Mikroelementy Żelazo 0,1 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,6% 0,6% 1,3% 1,3% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% Miedź 0,03 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Cynk 0,07 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% M 0,6% 0,6% 0,6% 0,6% Mangan 0,02 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% M 0,9% 0,9% 0,9% 0,9%

Dane liczbowe na podstawie: [7] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[8]

Przypisy

1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
3. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
4. Carica papaya, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
5. WaldemarW. Fortuna WaldemarW. i inni red., Rośliny kwiatowe. [T.] 2, Warszawa: "Muza", 1998, ISBN 83-7079-779-2, OCLC 830208478. Brak numerów stron w książce
6. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 630. ISBN 83-214-1305-6.
7. HannaH. Kunachowicz HannaH. i inni, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wyd. II zmienione, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 621, ISBN 978-83-200-5311-1.
8. Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.). Brak numerów stron w książce

Bibliografia

• Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4. Brak numerów stron w książce
• Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9. Brak numerów stron w książce

Kontrola autorytatywna (takson):

• LCCN: sh85097573
• GND: 4308227-0
• NDL: 00576683
• BnF: 12558372z
• BNCF: 24989
• NKC: ph513622
• BNE: XX539903
• J9U: 987007563279605171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: plant/papaya
• БРЭ: 2705551
• Catalana: 0129427

Identyfikatory zewnętrzne:

• BioLib: 62005
• EoL: 585682
• Flora of China: 200014477
• Flora of North America: 200014477
• GBIF: 2874484
• identyfikator iNaturalist: 62811
• IPNI: 30011248-2
• ITIS: 22324
• NCBI: 3649
• Plant Finder: 279021
• identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2700919
• Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30011248-2
• Tela Botanica: 85185
• identyfikator Tropicos: 6100032
• USDA PLANTS: CAPA23
• CoL: RCZK