Marheanizm

Marheanizm (indonez. Marhaenisme) – ideologia polityczna wywodząca się z myśli i działalności pierwszego prezydenta Republiki Indonezji – Sukarno. W opinii części badaczy, marheanizm ze względu na swój antykapitalistyczny oraz antyimperialistyczny charakter może być zaliczony do szerszego grona idei socjalistycznych^[1][2].

Historia

Nazwa ideologii wywodzi się od imienia jednego z chłopów (Marhaen) pracujących na polach ryżowych, którego Sukarno poznał w latach 20. XX wieku we wsi Tjigereleng w zachodniej części Jawy^[3]. Jak podawał sam Sukarno, dzięki rozmowie z przedstawicielem indonezyjskiego ludu pracującego, dostrzegł on zasadnicze różnice pomiędzy proletariatem opisywanym przez marksistów a Indonezyjczykami^[4]. Jedną z głównych różnic było posiadanie środków produkcji. W przypadku przedstawicieli proletariatu, fakt ten powoduje niemożność produkcji i osiągania zysków na swój własny rachunek, uzależniając zarazem proletariuszy od przedstawicieli burżuazji^[5]. Duża część Indonezyjczyków z kolei, pomimo fiskalnego i prawnego podporządkowania holenderskim kolonizatorom, posiadała własne pola uprawne, domy oraz środki produkcji dziedziczone z pokolenia na pokolenie. Różnice te w opinii Sukarno kreowały sytuację, w której przełożenie zachodnich, marksistowskich wzorców byłoby niemożliwe ze względu na inną specyfikę kulturowo-ekonomiczną indonezyjskiego ludu pracującego.

Założenia

Jedną z podstawowych tez wysuwanych przez Sukarno była konieczność łączenia idei narodowowyzwoleńczej z marksowską wizją historii, rozumianej jako permanentnej walki klasy uciskanej z uciskającą. W takiej wizji rzeczywistości zdecydowana większość mieszkańców Indonezji jako Marhaeanie przez wieki uczestniczyła w historycznym systemie ucisku klasowego, począwszy od systemu feudalnego, skończywszy na holenderskim systemie kolonialnym^[6]. Walka narodowowyzwoleńcza przybierała więc formę rewolucji, która miała obalić kolonialny porządek i ustanowić socjalistyczną republikę.

Marheanizm odrzucał kapitalistyczny model państwa jako sprzeczny z ideami równości i demokracji. Sukarno odrzucał liberalizm oraz indywidualizm^[1]. Postulowany w marheanizmie kolektywizm, różnił się jednak znacząco od postulatów Marksa dotyczących uspołecznienia środków produkcji. Celem rewolucji narodowej nie było zrównanie praw bogatej ludności holenderskiej z prawami rdzennych mieszkańców, a uzyskanie pełnej kontroli nad ziemią i środkami produkcji przez Indonezyjczyków.

Wraz z uzyskaniem niepodległości przez Indonezję Sukarno odszedł od idei marheanizmu na rzecz koncepcji Pancasila^[6].

Przypisy

1. D. Lev, The transition to guided democracy : Indonesian politics, 1957-1959, Dżakarta 2009.
2. J. Mintz, Mohammed, Marx, and Marhaen The Roots of Indonesian Socialism, Londyn 1965, str. 188-189.
3. C. Adams, Sukarno: an autobiography as told to Cindy Adams, Nowy Jork 1965, str. 61.
4. Sukarno, Marhaen, a Symbol of the Power of the Indonesian People, (w:) H. Feith, L. Castles, (red.) Indonesian Political Thinking 1945-1965, Nowy Jork 1970, str. 154-160.
5. E. Mandel, An introduction to Marxist economic theory, Newtown 2002, str. 27.
6. Sukarno’s Pancasila, Nasakom and Marhaenism Concepts | The Indonesian Army [online], www.theindonesianarmy.com [dostęp 2017-06-06] (ang.).