Makak rozczochrany[9], makak manga[10] (Macaca sinica) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Makak rozczochrany
Macaca sinica |
(Linnaeus, 1771) |
|
|
Systematyka
|
Domena
|
eukarionty |
Królestwo
|
zwierzęta |
Typ |
strunowce |
Podtyp |
kręgowce |
Gromada |
ssaki |
Podgromada |
żyworodne |
Infragromada |
łożyskowce |
Rząd |
naczelne |
Podrząd |
wyższe naczelne |
Nadrodzina |
koczkodanowce |
Rodzina |
koczkodanowate |
Podrodzina |
koczkodany |
Plemię |
Papionini |
Rodzaj |
makak |
Gatunek |
makak rozczochrany |
Synonimy |
- Simia sinica Linnaeus, 1771[1]
- Simia sinensis[uwaga 1] G. Cuvier, 1797[2]
- Cercopithecus pileatus Ogilby, 1838[3]
- Zati Audeberti Reichenbach, 1862[4]
- Macaca sinica inaurea Pocock, 1931[5]
- Macaca (Zati) sinica opisthomelas Osman Hill, 1942[6]
- Macaca sinica longicaudata Deraniyagala, 1965[7]
|
|
Podgatunki |
- M. s. sinica (Linnaeus, 1771)
- M. s. aurifrons Pocock, 1931[5]
- M. s. opisthomelas Osman Hill, 1942
|
|
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8] |
|
Zasięg występowania |
|
|
|
Zamknij
Makak rozczochrany występuje w zależności od podgatunku[11][9]:
- M. sinica sinica – makak rozczochrany – północno-wschodnia i południowo-wschodnia Sri Lanka (strefa sucha).
- M. sinica aurifrons – makak złotoczelny – południowo-zachodnia Sri Lanka (niziny strefy wilgotnej od wybrzeża do około 2000 m n.p.m.).
- M. sinica opisthomelas – makak wyżynny – południowo-środkowa Sri Lanka (tereny górskie powyżej 1800 m n.p.m.).
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1771 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz, nadając mu nazwę Simia sinica[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Indie Wschodnie” (łac. Habitat in India orientali)[1], prawdopodobnie może to być Sri Lanka[12][13][14]. Linneusz swój opis oparł na „Bonnet-chinois” Buffona z 1766 roku[15], którym był młodociany samiec o nieznanej historii[16].
M. sinica należy do grupy gatunkowej sinica[17][11]. Rozmieszczenie gatunków w tej grupie jest allopatryczne lub parapatryczne i rozciąga się od Sri Lanki do wschodnio-środkowej Chińskiej Republiki Ludowej[11]. Żołądź prącia z tej grupy jest bardzo charakterystyczny: wierzchołek jest strzałkowaty, zwężony ku czubkowi i ma mniej niż 30 mm długości[11]. Zgłaszano przypadki albinizmu[17][11]. Pomiędzy podgatunkami występują pewnego rodzaju intergradacje[11].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki[11]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
Więcej informacji Podgatunek, Oryginalna nazwa ...
Podgatunek |
Oryginalna nazwa |
Autor i rok opisu |
Miejsce typowe |
Holotyp |
M. s. aurifrons |
Macaca sinica aurifrons |
Pocock, 1931 |
Rayigam, Prowincja Zachodnia, południowo-zachodnia Sri Lanka[18]. |
Płaska skóra młodocianego samca (sygnatura BMNH Mammals 1930.11.1.38) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrał w latach 1913–1914 E.W. Mayor[19][18]. |
M. s. opisthomelas |
Macaca (Zati) sinica opisthomelas |
Osman Hill, 1942 |
Płaskowyż Hortona, Prowincja Środkowa, Sri Lanka[18]. |
Skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura BMNH Mammals 1949.515) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany w grudniu 1941 roku przez autora opisu[20][18]. |
Zamknij
Etymologia
- Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje, że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongu makaka i została zaadoptowana przez Buffona w 1766 roku[21].
- sinica: średniowiecznołac. Sinicus „chiński, Chińczyk”, od łac. Sinai „chiński, Chińczyk”, od gr. σιναι sinai „chiński”[22].
- aurifrons: łac. aurum, auri „złoto”; frons, frontis „czoło, przód”[23].
- opisthomelas: gr. οπισθε opisthe „tył, z tyłu”; μελας melas, μελανος melanos „czarny”[24].
Długość ciała (bez ogona) samic 40–45 cm, samców 44–53 cm, długość ogona samic 46–57 cm, samców 51–62 cm; masa ciała samic 2,3–4,3 kg, samców 4,1–8,4 kg[17][25]. Grzbiet czerwonawo- lub żółtobrązowy, spód białoszary. Skóra na twarzy nie jest owłosiona, u dorosłych samic może przybierać czerwony kolor.
Makak rozczochrany prowadzi nadrzewny, dzienny tryb życia. Żywi się głównie owocami, kwiatami i owadami. Zamieszkuje głównie lasy galeriowe i podobne siedliska położone nad wodą. Żyje z dala od siedzib ludzkich.
Makaki rozczochrane są zwierzętami socjalnymi, żyją w stadach złożonych najczęściej z 20–25 osobników. W stadzie obowiązuje hierarchia po linii matki (Dittus, 1979). Po ciąży trwającej ok. 5 miesięcy samica rodzi jedno młode.
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered ‘zagrożony’)[8].
Liczebność populacji tego gatunku zmniejsza się. W 1976 roku była szacowana na 600 000 osobników.
Nowa nazwa dla Simia sinica Linnaeus, 1771.
P.E.P. Deraniyagala. A new subspecies of macaque, Macaca sinica longicaudata from Ceylon. „Spolia zeylanica”. 30 (2), s. 261, 1965. (ang.).
W. Dittus & A.C.W.D.& A.C. Watson W. Dittus & A.C.W.D.& A.C., Macaca sinica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).
Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 183, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca sinica. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-28].
N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macaca sinica (Linnaeus, 1771). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 638. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
1930.11.1.38. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
1949.515. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 146. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- J. Fooden. Taxonomy and evolution of the sinica group of macaques: I. Species and subspecies accounts of Macaca sinica. „Primates”. 20 (1), s. 109–140, 1979. DOI: 10.1007/BF02373832. (ang.).
- W.W. Dittus W.W., A.C.A.C. Watson A.C.A.C., Macaca sinica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).
- Sean Flannery: Toque Macaque (Macaca sinica). The Primata. [dostęp 2009-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 sierpnia 2011)]. (ang.).
- The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne
(
takson):