Loading AI tools
gatunek małpy Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Makak japoński[12][13] (Macaca fuscata) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae). Spośród wszystkich dziko żyjących naczelnych jego areał sięga najdalej na północ i obejmuje japońskie wyspy Kiusiu, Sikoku i Honsiu[14]. Zwierzę znane jest ze swych zdolności uczenia się. Występuje w japońskiej mitologii, literaturze i sztuce.
Gatunek zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1875 roku brytyjski zoolog Edward Blyth nadając mu nazwę Macacus fuscatus[8]. Miejsce typowe to Japonia[8][15][16]. Wcześniejsze prawidłowe nazwy – Macacus speciosus Isidore’a Geoffroy’a Saint-Hilaire’ego z 1826 roku oraz Williama Ogilby’ego z 1838 roku – zostały uznane przez Międzynarodową Komisją Nomenklatury Zoologicznej za nieważne dla zasad pierwszeństwa, aby uniknąć zamieszania nomenklatorycznego[3]. Okazy typowe to seria syntypów ze zbiorów Rijksmuseum van Natuurlijke Historie w Lejdzie: czaszka i luźne kości samicy (sygnatura RMNH.MAM.39404)[17]; czaszka i luźne kości samicy (sygnatura RMNH.MAM.39405)[18]; czaszka i luźne kości młodocianego osobnika o nieokreślonej płci[19]; zamontowana skóra dorosłej samicy (sygnatura RMNH.MAM.45486)[20]; zamontowana skóra (sygnatura RMNH.MAM.54921.b)[21], czaszka i luźne kości (sygnatura RMNH.MAM.54921.a)[22] bardzo starego samca; zamontowana skóra samca (sygnatura RMNH.MAM.54922)[23]; zamontowana skóra samicy (sygnatura RMNH.MAM.54923)[24]; zamontowana skóra samicy (sygnatura RMNH.MAM.54924)[25]; zamontowana skóra (sygnatura RMNH.MAM.54925.b)[26] i szkielet wraz z luźnymi kośćmi (sygnatura RMNH.MAM.54925.a)[27] młodocianej samicy; zamontowana skóra młodocianej samicy (sygnatura RMNH.MAM.54926)[28]; szkielet wraz z luźnymi kośćmi samca (sygnatura RMNH.MAM.54927)[29]; zamontowany szkielet osobnika nieznanej płci(sygnatura RMNH.MAM.54928)[30]; oraz czaszka i luźne kości samca (sygnatura RMNH.MAM.54929)[31]. Okazy (sygnatury RMNH.MAM.39404, 39405, 39406, 45486, 54921.a, 54921.b, 54922, 54923, 54924, 54925.a, 54925.b, 54926 i 54928) zebrał pomiędzy styczniem 1823 roku a grudniem 1829 roku Philipp Franz von Siebold natomiast okazy (sygnatury RMNH.MAM.54927 i 54929) zebrał pomiędzy styczniem 1830 roku a grudniem 1834 roku Heinrich Bürger[32]. Podgatunek yakui formalnie nazwał w 1941 roku japoński ornitolog i teriolog Nagamichi Kuroda nadając mu nazwę Macaca fuscata yakui[10]. Miejsce typowe to Yaku-shima, Prefektura Kagoshima, Japonia[33][34]. Holotyp według oryginalnego opisu to skóra młodego samca (nr. 497) z prywatnej kolekcji Nagamichiego Kurody w Tokio[33], który zebrał 2 lipca 1905 roku kolekcjoner Alan Owston[33]. Okaz uległ zniszczeniu w wyniku pożaru podczas II wojny światowej w maju 1945 roku[33].
M. fuscata należy do grupy gatunkowej fascicularis[35]. Wydaje się, że M. fuscata przybył do Japonii poprzez przodka prawdopodobnie podobnego lub identycznego jak M. mulatta z Półwyspu Koreańskiego do Kiusiu-zachodnie Honsiu w środkowym plejstocenie[36]. Podczas jednego lub dwóch okresów lodowcowych około 0,63–0,43 mln lat temu nastąpiło obniżenia poziomu morza, co najwyraźniej zaowocowało powstaniem teraz już zatopionych mostów lądowych[36]. Najstarsze skamieniałości makaków znalezione w Japonii to ząb trzonowy i kość ramienna, które są podobne do tych występujących u M. fuscata[36]. Ich wiek jest trudny do ustalenia, ale dzięki powiązaniu ich ze skamieniałościami trąbowców, są one wstępnie datowane na wiek jednego lub drugiego z tych mostów lądowych; skamieniałości makaków z Półwyspu Koreańskiego są mniej więcej w tym samym wieku[36].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[35][37].
Makak japoński występuje w zależności od podgatunku[35][12]:
Cechą charakterystyczną makaka japońskiego jest goła, czerwona twarz, którą okala dłuższa sierść, przypominająca grzywę[14]. Długość ciała (bez ogona) samic 46,4–60,1 cm, samców 47,2–65 cm, długość ogona samic 8,1 cm, samców 8,7 cm; masa ciała samic 4–13,8 kg, samców 5,6–18,4 kg[36][13][37].
Makaki japońskie są w dużej mierze czworonożne. Samice spędzają na drzewach więcej czasu niż samce. Małpy te są doskonałymi pływakami – zaobserwowano, że są w stanie przepłynąć ponad pół kilometra. Lubią kąpiele w gorących źródłach, licznych w Japonii.
Dymorfizm płciowy jest nieznacznie widoczny w wielkości zwierząt – samce charakteryzują się nieco większą masą i długością ciała niż samice. Dodatkowo wydaje się, że istnieje korelacja pomiędzy masą ciała i klimatem – małpy z bardziej północnych, chłodniejszych obszarów ważą więcej niż te z cieplejszych rejonów Japonii[40].
Futro może mieć różny odcień brązowego – od żółtawego aż po prawie szary. Jest doskonałym przystosowaniem do życia w chłodnym klimacie, ponieważ jego grubość rośnie, jak spada temperatura otoczenia, co pozwala małpom przetrwać mrozy do nawet –20 °C[40].
Siedliskiem makaków jest las tropikalny, liściasty i iglasty.
Ze względu na to, że Wyspy Japońskie rozciągają się południkowo łukiem o długości ok. 3 tys. km, a więc duża jest rozpiętość szerokości geograficznej i większą część kraju zajmują góry, habitat makaka japońskiego jest bardzo różnorodny pomiędzy skrajnymi punktami jego występowania. W południowym krańcu występowania populacji habitat zawiera subtropikalne lasy wiecznie zielone, natomiast w krańcu północnym, szczególnie w regionach górzystych, zawiera lasy subarktyczne, pokryte przez wiele miesięcy śniegiem. Stąd też nazywane są również małpami śnieżnymi (ang. snow monkeys). Makaki w Parku Małp Jigokudani znane są z odwiedzania zimą gorących źródeł, w których się ogrzewają. Środowiska te różnią się przede wszystkim temperaturą, co wiąże się z różnym okresem wegetacji roślin. Najwyższy punkt, w którym zaobserwowano populację makaków japońskich, leżał na wysokości 3180 m[40].
Okres rozrodczy u makaków trwa od października do marca. W pierwszym okresie życia dziecka samica zabiera je wszędzie ze sobą. Młode zaczynają raczkować po około 20 dniach. Po okresie miesiąca zaczynają wspinać się na plecy matki, która w ten sposób nosi je ze sobą[41].
Makaki japońskie wykształciły behawioralny mechanizm zabezpieczający je przed obniżeniem temperatury ciała w czasie chłodnych zim – w ciągu dnia spędzają dużo czasu na wygrzewaniu się na południowych stokach, a w nocy śpią na gałęziach drzew liściastych, na których śnieg zbiera się w niewielkim stopniu[41]. Co więcej, często zbierają się w grupy w celu utrzymania ciepła, a samice częściej do tego celu wybierają swoje potomstwo niż inne dorosłe samice[42].
Średnia wielkość grupy makaków japońskich to około 40 osobników, ale występuje duże zróżnicowanie – od 10 do nawet 160 osobników. W grupach obserwowane są złożone zachowania społeczne, z wyraźnie zaznaczoną hierarchią, zarówno wśród samców, jak i samic[41]. Makaki cechuje także specyficzny rodzaj wokalizacji (ang. „coo call”), za pomocą którego lokalizują członków grupy oraz utrzymują kontakt wewnątrzgrupowy[43].
Makaki japońskie są wszystkożerne, ich dieta składa się z owadów, krabów, jaj ptaków, a także ponad 200 gatunków roślin. Dieta różni się w zależności od habitatu, a także zmienia się sezonowo[40].
Makaki japońskie są coraz częściej wykorzystywane jako zwierzęta laboratoryjne. Badania etologiczne tego gatunku są prowadzone od ponad 50 lat, co przyczyniło się do lepszego zrozumienia ich behawioru i ekologii. Ze względu na wysoki poziom inteligencji, złożone zachowania społeczne oraz łagodną naturę są popularne w badaniach neuronaukowych, między innymi do badania aktywności neuronalnej przy wykonywaniu złożonych poznawczo zadań[44].
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[11].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
