Latopis Hustyński

Latopis Hustyński – anonimowa kronika ruska powstała około 1670 r. Zachowała się w dziesięciu mniej lub bardziej kompletnych rękopisach. Pierwsze naukowe wydanie ogłoszono w 1843 r., w Petersburgu.

Źródła dzieła i jego język

Latopis jest kompilacją Powieści minionych lat, Latopisu Kijowskiego, Latopisu Halicko-Wołyńskiego oraz polskich kronik Jana Długosza, Marcina Bielskiego, Marcina Kromera, Macieja Stryjkowskiego i Macieja z Miechowa.

Latopis napisany jest językiem cerkiewnosłowiańskim, ale spotykamy w nim sporo słów polskich i ukraińskich.

Treść

Źródło przedstawia systemem rocznikarskim dzieje Rusi od legendarnego założenia Kijowa do 1597 r. Wymienia chronologicznie wielkich książąt kijowskich, a następnie kolejnych władców dzielnicowych ze szczególnym uwzględnieniem Rusi Halickiej i Księstwa Moskiewskiego. Omawia wojny jakie toczyli oni między sobą o tron kijowski, wrogami zewnętrznymi (Połowcy, Litwini, Jaćwingowie, Polacy, Mongołowie-Tatarzy), a także koligację między poszczególnymi gałęziami rodu Rurykowiczów i ich sąsiadami.

Z racji korzystania ze źródeł polskich znalazło się na kartach latopisu sporo informacji dotyczących historii Litwy (Mendog, Giedymin i ich następcy), Mołdawii (np. Stefan III Wielki), Polski (od Mieszka I) i takich, które można zaliczyć do „historii powszechnej”: wymienienie niektórych cesarzy bizantyjskich, papieży, wzmianka o Schizmie Zachodniej, I, II i III krucjacie, wynalezieniu broni palnej (1378), druku (1440), spaleniu Jana Husa (1415), wystąpieniu Marcina Lutra (1517), bitwie Timura Chromego pod Ankarą (1402) i innych.

Wartość

Za samodzielne i w miarę wiarygodne części latopisu uchodzą zapiski począwszy od 1492 r. Dotyczą one walk Polski z Tatarami Krymskimi, hospodarami mołdawskimi i Księstwem Moskiewskim za Jana Olbrachta, Aleksandra Jagiellończyka i początkowych lat Zygmunta I Starego. Szczególne miejsce zajmuje tu ekskurs o pochodzeniu Kozaków zaporoskich, zaprowadzeniu kalendarza gregoriańskiego w Polsce (1582) i Unii Brzeskiej (1596).

Z fragmentów opisujących dzieje powszechne na uwagę zasługują zapiski o IV krucjacie, powstaniu i upadku Cesarstwa Łacińskiego, Unii Florenckiej (1439), zdobyciu Konstantynopola przez Turków (1453), utworzeniu Metropolii Moskiewskiej, powstaniu i śmierci Skanderbega.

Bibliografia

• Maciej z Miechowa, Opis Sarmacji Azjatyckiej i Europejskiej oraz tego, co się w nich znajduje, z języka łacińskiego przeł. i komentarzem opatrzył Tadeusz Bieńkowski, wstęp Henryk Barycz, posłowie Waldemar Voisé, z serii: „Źródła do dziejów Nauki i Techniki” t. XIV, Ossolineum 1972.
• Maciej Stryjkowski, O początkach, wywodach, dzielnościach, sprawach rycerskich i domowych sławnego narodu litewskiego, żemojdzkiego i ruskiego…, oprac. Julia Radziszewska, PIW, Warszawa 1978.
• Maciej Stryjkowski, Kronika polska, litewska, żmudzka i wszystkiej Rusi t. I, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1980 (reprint wyd. z 1846 r.).
• Henryk Suszko, Latopis Hustyński. Opracowanie, przekład i komentarze, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2003, ISBN 83-229-2412-7.