Księga Rogera

Księga Rogera (Nuzhat al-mushtāq fi'khtirāq al-āfāq, arab.نزهة المشتاق في اختراق الآفاق), „Księga przyjemnych podróży przez nieznane lądy”), znana po łacinie jako Tabula Rogeriana – geograficzny opis świata oraz jego przedstawienie na mapie stworzone przez arabskiego geografa Muhammada al-Idrisiego w roku 1154 dla króla Sycylii Rogera II. Oryginał księgi znajduje się obecnie w Bibliotece Narodowej w Paryżu.

Tabula Rogeriana, namalowana przez Muhammada al-Idrisiego dla Rogera II w 1154.

Współczesna kopia Tabula Rogeriana z kierunkami północ-południe ustawionymi według dzisiejszych zwyczajów.

Planisfera Muhammada al-Idrisiego – uwaga: północ jest u dołu mapy

Historia

Al-Idrisi był arabskim geografem, który znalazł schronienie przed prześladowaniami Fatymidów na dworze normańskiego króla Sycylii Rogera II. Całe swe życie poświęcił zamierzeniu wykonania planisfery (mapy Ziemi w rzucie płaskim), która miała zawierać całą znaną wiedzę o położeniu krajów, rzek, gór, miast i dróg znanego świata. Pracował nad komentarzami oraz ilustracjami do mapy przez 15 lat, zaczynając ją w 1138 roku, a kończąc około roku 1154^[1][2].

Księga napisana została po arabsku i podzielono ją, zgodnie z systemem ptolemejskim, na siedem stref klimatycznych, z których każda zawiera 10 sekcji. Mapa ukazuje Eurazję oraz Afrykę w rzucie odwróconym (północ jest na dole, a południe na górze). Po jej ukończeniu była przez następne trzy wieki najbardziej dokładną mapą znanego świata^[3][2]. Komentarze do mapy zawierają wiele informacji dotyczących geografii, kultury, polityki oraz ekonomii każdej z sekcji.

Zawartość dzieła

Aby jak najdokładniej przedstawić znany świat na swojej mapie, al-Idrisi konsultował swoją wiedzę prowadząc rozmowy z doświadczonymi podróżnikami oraz handlarzami przemierzającymi Afrykę, Europę i Azję^[1]. Geograf zamieścił w Księdze Rogera również informacje o Polsce, którą nazwał Buluniia (z łac. Polonia – Polska), wymieniając ważniejsze miasta, m.in. Kraków, Gniezno, Wrocław, Sieradz, Łęczycę oraz Santok:

Co się tyczy ziemi B(u)luniia, która jest krajem wiedzy i mędrców rumijskich (ar-Rum)^{[uwaga 1]}, wspomnieliśmy ją już poprzednio. Jest to kraj o pięknej ziemi, urodzajny, obfitujący w źródła i w rzeki, o ciągnących się bez przerwy prowincjach i dużych miastach, bogaty we wsie i domostwa... Posiada on winnice, oliwki i mnogie drzewa różnych gatunków owoców. Do miast jego należą: Ikraku, G(i)nazna, -r(a)t(i)-slaba, S(i)rad(i)ja, N(u)grada, S(i)tnu^{[uwaga 2][4]} Wszystkie one są sławnymi stolicami i silnymi centrami, w których zebrane są dostatki rozmaitych krajów. Prócz tego zażywają one szacunku, ponieważ przebywają w nich uczeni wykształceni w dziedzinach nauk i zaznajomieni ze swymi zawodami. Co się tyczy miasta (I)kraku, miasta G(i)nazna i reszty jej (Bulunji) wspomnianych miast, są to miejscowości o blisko siebie stojących budowlach... Ze wszystkich stron otaczają ją góry ciągnące się nieprzerwanie i oddzielające ją od kraju S(a)sun(i)ja (Saksonia), kraju B(u)amija (Bohemia – Czechy) i kraju ar-Rusija (Ruś)^[5][6].

Przypisy

1. HubertH. Houben HubertH., Roger II of Sicily: A Ruler Between East and West, Cambridge, U.K.: Cambridge University Press, 2002, ISBN 978-0-521-65573-6, OCLC 47922807. Brak numerów stron w książce
2. Harley, John Brian and Woodward, David (1992). The History of Cartography, Volume 2. Oxford University Press. ISBN 978-0-226-31635-2
3. S. P. Scott (1904), History of the Moorish Empire, s. 461-2
4. Aleksander Gieysztor, Chapter VII: Trade and Industry in Eastern Europe before 1200 [w:] Michael Moïssey Postan, Edward Miller (red.), The Cambridge Economic History of Europe: Trade and industry in the Middle Ages, Cambridge University Press, 1987, s. 502 (ang.)
5. Dzieje Wielkopolski w wypisach, PZWS, Warszawa 1963, str. 41-43
6. Tadeusz Lewicki, Polska i kraje sąsiednie w świetle Księgi Rogera geografa arabskiego z XII w. Al Indrisi’ego, cz.I, Kraków 1945, s. 142-143

Uwagi

1. „Rumijskich” znaczy romańskich – rzymskich tj. chrześcijańskich.
2. Kraków, Gniezno, Wrocław, Sieradz, Łęczyca (jako Nowy Gród) oraz Santok.

Bibliografia

• Tadeusz Lewicki, Polska i kraje sąsiednie w świetle Księgi Rogera geografa arabskiego z XII w. Al Indrisi’ego, cz.I, Polska Akademia Nauk. Komitet Orientalistyczny, PWN, Kraków 1945.
• Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia, Josef WJ.W. Meri, Jere L.J.L. Bacharach, New York: Routledge, 2006, ISBN 978-0-415-96690-0, OCLC 59360024. Brak numerów stron w książce
• Harley, John Brian and Woodward, David (1992). The History of Cartography, Volume 2. Oxford University Press. ISBN 978-0-226-31635-2
• HubertH. Houben HubertH., Roger II of Sicily: A Ruler Between East and West, Cambridge, U.K.: Cambridge University Press, 2002, ISBN 978-0-521-65573-6, OCLC 47922807. Brak numerów stron w książce
• Dzieje Wielkopolski w wypisach, PZWS, Warszawa 1963.

Linki zewnętrzne

• The World Maps of al-Idrisi (ang.)
• Online exhibition, Bibliothèque nationale de France (fr.)
• View Online at the BNF (653 pages) (fr.).

Kontrola autorytatywna (atlas):

• LCCN: n00050418
• GND: 4677829-9
• BnF: 125385785
• SUDOC: 079269265