Księstwo Trockie

Księstwo Trockie – wielkolitewskie księstwo ze stolicą w Trokach, powstałe w 1341 roku w wyniku podziału Wielkiego Księstwa Litewskiego przez Giedymina pomiędzy synów. Pierwszym władcą księstwa trockiego był Kiejstut Giedyminowicz^[1][2].

Księstwo trockie

księstwo
1337–1413
Herb
Państwo	Wielkie Księstwo Litewskie
Siedziba	Troki
Zarządzający	Witold
Języki urzędowe	ruski
Położenie na mapie

Zimą pomiędzy 1344 a 1345 rokiem, Jawnuta, który otrzymał wcześniej tron Wielkiego Księstwa Litewskiego od Giedymina, został z niego usunięty przez swoich braci – Kiejstuta i Olgierda^[3]. Sytuacja ta doprowadziła do ponownego podzielenia Wielkiego Księstwa Litewskiego, z którego części Kiejstut utworzył Wielkie Księstwo Trockie^[4][5].

Księstwem trockim rządziło łącznie jedynie trzech władców, Kiejstut, Skirgiełło oraz Witold. W wyniku unii horodelskiej z 1413 roku zostało przemienione na województwo trockie.

Historia

Testament Giedymina

W grudniu 1341 roku Giedymin rozdzielił pomiędzy swoich synów Wielkie Księstwo Litewskie. Jawnuta został wyznaczony przez umierającego ojca, na nowego wielkiego księcia litewskiego i zajął tron w Wilnie^[1][2]. Kiejstut natomiast dostał Troki, Olgierd, będący już księciem witebskim, dostał Krewo. Narymunt zasiadł w Pińsku^[3], a Koriat – jak świadczy Kronika Litewska(inne języki) – miał dostać Nowogródek, Wołkowysk i Mścibochów, rozciągające się do rzeki Słuczy^[6], a więc całe późniejsze województwo nowogrodzkie, z wyjątkiem Słonimia na Rusi, który rzekomo miał dziedziczyć jego brat Monwid wraz z Kiernowem^[7]. Wreszcie Lubart dziedziczył Wołyń po swoim teściu, nieznanym księciu włodzimierskim^[3].

Wielkie Księstwo Trockie

Pojęcie stosunków dynastycznych w ówczesnym Wielkim Księstwie Litewskim opierało się przede wszystkim na dwoistości władzy Wielkoksiążęcej. Od czasu kiedy Jewnuta Giedyminowicz został obalony z tronu Wielkiego Księstwa Litewskiego, rządy ich kraju były podzielone pomiędzy Olgierda Giedyminowicza i Kiejstuta Giedyminowicza^[4].

Osobny artykuł: Jewnuta.

Istniało wówczas dwóch Wielkich Książąt Litewskich: jeden z siedzibą w Trokach (Kiejstut), a drugi w Wilnie (Olgierd), każdy z nich posiadał własny zakres obowiązków, obaj byli również od siebie całkowicie niezawiśli. Wielki Książę Trocki zajmował się sprawami Litwy właściwej, a Wielki Książę Wileński sprawami Rusi. Obaj używali wówczas tytułu Wielkich Książąt Litewskich, natomiast Wielki Książę w Wilnie używał nadto tytułu dominus Russiae^[5]. Kiejstut zmarł w 1382 roku w wyniku wojny domowej w Wielkim Księstwie Litewskim.

Księstwo trockie

Po śmierci Kiejstuta, Jagiełło, syn wspomnianego Olgierda, zniósł ówcześnie istniejący, dualistyczny system rządu Wielkiego Księstwa Litewskiego w tym samym roku. Odtąd istniał tylko jeden Wielki Książę, a Wielkie Księstwo Trockie przestało istnieć. Księstwa stanowiące dotychczas udziały W. Ks. Trockiego i stanowiące razem pewną całość, miały być odtąd stolicą zwykłego tylko księstwa, podległego Wilnu, zupełnie tak samo, jak np. księstwo pińskie czy księstwo połockie. Holszany i Wejszyszki nie podlegały już Trokom, ale wprost pod Wilno, w którym panował Jagiełło. Następni książęta troccy po Kiejstucie nie mieli posiadać już żadnych praw i byli bezpośrednio podporządkowani Wielkiemu Księciu Litewskiemu, Jagielle^[8].

Troki otrzymał Skirgiełło bez zwierzchnictwa nad dawniejszymi trockimi księstwami udzielnymi. Jedynie księstwo trockie, nic więcej. Za życia Skirgiełło nigdy też nie użył tytułu Wielkiego Księcia, którego używał jego poprzednik – Kiejstut. Natomiast resztę spadku po Kiejstucie zagarnął pod swoje panowanie Jagiełło (księstwa na Wejszyszkach i Holszanach), a także część Podlasia, które po upadku Kiejstuta zagarnął dla siebie Janusz Mazowiecki^[8].

Witold Kiejstutowicz, brat stryjeczny Olgierda i syn Kiejstuta, wiedząc o swoim prawie do sukcesji, zażądał od Krzyżaków pomocy w odzyskaniu Wielkiego Księstwa Trockiego z prawami Wielkiego Księstwa Litewskiego^[9]. Po stoczonych kampaniach Kiejstuta na państwo Jagiełły i licznych zatargach, ostatecznie zdecydowano się zażegnać spór. Rokowania doprowadziły do kompromisowego porozumienia w 1392 roku, znanego jako ugoda w Ostrowie, na mocy której Witold otrzymał księstwo trockie i namiestnictwo nad Wielkim Księstwem Litewskim^[10].

Jagiełło w 1401 roku oddał władzę w Wielkim Księstwie Litewskim Witoldowi^[11].

Województwo trockie

Osobny artykuł: Województwo trockie.

2 października 1413 roku na mocy unii horodelskiej z min. księstwa trockiego utworzono województwo trockie. Od tamtej pory województwem rządzili mianowani urzędnicy, a nie książęta^[12].

Książęta troccy

Portret	Imię	Okres panowania
	Kiejstut Giedyminowicz	1337 – 1382[13]
	Skirgiełło Olgierdowicz	1382 – 1392[14]
	Witold Kiejstutowicz	1392 – 1413[10]

Przypisy

1. Stadnicki 1881 ↓, s. 71.
2. Krzyżaniakowa, Ochmański 1990 ↓, s. 35.
3. Ochmański 1990 ↓, s. 55.
4. Koneczny 1893 ↓, s. 10.
5. Koneczny 1893 ↓, s. 11.
6. Skrzypek 1936 ↓, s. 82.
7. Stadnicki 1881 ↓, s. 140.
8. Koneczny 1893 ↓, s. 14.
9. Koneczny 1893 ↓, s. 15.
10. Koneczny 1893 ↓, s. 200.
11. Krzyżaniakowa, Ochmański 1990 ↓, s. 183–187, 192.
12. SGKP 1884 ↓, s. 338.
13. Koneczny 1893 ↓, s. 13.
14. Wolff 1895 ↓, s. 541.

Bibliografia

• KazimierzK. Stadnicki KazimierzK., Synowie Gedymina, Wielko–Władcy Litwy, Lwów: Ignacy Stadnicki, 1881, s. 144.
• Województwo trockie (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. V, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1884, s. 338 (pol.).
• FeliksF. Koneczny FeliksF., Jagiełło i Witold, t. I, Lwów: Drukarnia Wł. Łozińskiego, 1893, s. 212 (pol.).
• JózefJ. Wolff JózefJ., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1895, s. 698 (pol.).
• JadwigaJ. Krzyżaniakowa JadwigaJ., JerzyJ. Ochmański JerzyJ., Władysław II Jagiełło, Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 362, ISBN 83-04-03317-8, ISBN 978-83-04-03317-7.
• JerzyJ. Ochmański JerzyJ., Historia Litwy, wydanie III, Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 395, ISBN 83-04-03107-8, ISBN 978-83-04-03107-4.
• JózefJ. Skrzypek JózefJ., Południowo-wschodnia polityka Polski od koronacji Jagiełły do śmierci Jadwigi i bitwy nad Worsklą, t. XXI, Lwów: Towarzystwo Naukowe, 1936.