Krzysztof Borek

Krzysztof Borek
Miejsce urodzenia	Kraków
Pochodzenie	polskie
Data śmierci	1557 lub po 1573
Gatunki	muzyka poważna, muzyka renesansowa
Zawód	kompozytor, kapelmistrz

Krzysztof Borek (zm. 1557^[1] lub po 1573^[2]) – polski twórca muzyki renesansowej. Uważany za jednego z pierwszych komponujących na ziemiach polskich pełne cykle mszalne. Prawdopodobnie związany z kapelą rorantystów w Krakowie.

Szybkie fakty Miejsce urodzenia, Pochodzenie ...

Zamknij

Życiorys

Źródła XIX-wieczne podają, że w 1521 znalazł się na dworze królowej Bony, gdzie był wykorzystywany do odpowiedzialnych zadań dworsko-politycznych. Następnie miał zostać duchownym i kapelanem królewskim. W końcu kapelmistrzem kapeli Rorantystów na Wawelu. Za datę śmierci przyjmowano 1557. Niemal wszystkie te informacje zostały jednak zakwestionowane. Część badaczy uważa, że chodzi o dwie różne osoby o nazwisku Borek^[2].

Twórczość

Zachowana twórczość to dwie, prawdopodobnie niekompletne^[3]^[4]^[5] (brak jednego głosu) 5-głosowe msze a cappella, przeznaczone na chór:

Msza Te Deum laudamus (z adnotacją 1573 co może oznaczać rok skomponowania dzieła, ale również rok jej skopiowania^[2]) – msza niekompletnie przeimitowana^[6], oparta na cantus firmus melodii hymnu Te Deum laudamus.
msza bez tytułu (łac. sine nomine; K-G-C-S^[7]) - msza przeimitowana; możliwe, że napisana na podstawie niezidentyfikowanego cantus firmus^[8]; możliwe, że parodiowana^[6]

Obie znalezione w muzykaliach kapeli królewskiej^[2]. Dotarła do naszych czasów także Missa Mater Matris, będąca przeróbką Missa Mater Patris Josquina des Prés^[9]. Większość muzykologów przyjmuje^[10], że Borek w jakiś sposób był związany z kapelą Rorantystów (niewykluczone nawet, że był jej kierownikiem^[11]), a jego msze napisane specjalnie dla tego zespołu^[12]. Współcześnie wydana drukiem jest cała msza Te Deum (bez zaginionego piątego głosu) oraz Sanctus z mszy bez tytułu, w 5-gł. rekonstrukcji Zygmunta M. Szweykowskiego i Mirosława Perza (Kraków 1964, 1993).

Przypisy

[1]
Z. Jachimecki Muzyka polska w rozwoju historycznym tom I, Kraków 1948
[2]
A. Chybiński Słownik muzyków dawnej Polski Kraków 1948/49
[3]
o niekompletności 5-głosowych mszy Borka piszą badacze starszego pokolenia, m.in. Z. Jachimecki oraz A. Chybiński
[4]
o kompletności mszy Borka jako utworów 4-głosowych piszą J.M. i K. Chomińscy Historia muzyki polskiej, cz. I, Kraków 1995 oraz Tomasz Czepiel w Music at the Royal Court and Chapel in Poland, c. 1543-1600, New York 1996
[5]
P. Poźniak w Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce renesansu, Kraków 1999 uważa, że możliwe jest, by msza Te Deum była 5-głosowa, ale przychyla się do opinii, że msza bez nazwy została oryginalnie skomponowana jako 4-głosowa
[6]
P. Poźniak w Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce renesansu, Kraków 1999
[7]
Za: www.completorium.republika.pl)
[8]
sugeruje to K. Morawska, Z. Szweykowski oraz T. Czepiel
[9]
Nie podaje jej co prawda Encyklopedia muzyczna PWM, jest jednak omawiana w książce Późniaka (Repertuar...) i wspomniana w www.completorium.republika.pl.
[10]
A. Chybiński w Słowniku muzyków dawnej Polski Kraków 1948/49 odrzuca taką możliwość podając, że jeden z głosów to sopran, którym Rorantyści nie dysponowali
[11]
jak twierdzi Ewa Obniska w Dzieje muzyki polskiej red. Tadeusz Ochlewski, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1984, ISBN 83-223-2013-2
[12]
P. Poźniak podaje ambitus głosów dla mszy bez tytułu: a-a1, d-g1, d-d1, F-a - a więc dwa tenory i dwa basy

Nagrania

płyta długogrająca Antiquae Poloniae Opera Musica – Chór Męski Cantilena, dyr. Edmund Kajdasz (Veriton SXV-760), msza Te Deum laudamus
płyta długogrająca Na 600-lecie obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej – Capella Cracoviensis (Veriton SXV-908) – Sanctus z mszy bez tytułu
CD Muzyka polskiego renesansu – Ars Nova (Travers Music 2006), Kyrie z mszy Te Deum laudamus

Bibliografia

Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 114. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
Borek Krzysztof, Elżbieta Zwolińska, w: Encyklopedia muzyczna PWM: tom I ab pod red. Elżbiety Dziębowskiej, wyd. PWM, Kraków 1979 (ISBN 83-224-0113-2) oraz suplement, wyd. PWM, Kraków 1998, ISBN 83-224-0492-1
Późniak Piotr, Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce Renesansu, Musica Iagiellonica, Kraków 1999

Linki zewnętrzne

[1] [1]
Z. Jachimecki Muzyka polska w rozwoju historycznym tom I, Kraków 1948

[ReferenceA-2] [2]
A. Chybiński Słownik muzyków dawnej Polski Kraków 1948/49

[3] [3]
o niekompletności 5-głosowych mszy Borka piszą badacze starszego pokolenia, m.in. Z. Jachimecki oraz A. Chybiński

[4] [4]
o kompletności mszy Borka jako utworów 4-głosowych piszą J.M. i K. Chomińscy Historia muzyki polskiej, cz. I, Kraków 1995 oraz Tomasz Czepiel w Music at the Royal Court and Chapel in Poland, c. 1543-1600, New York 1996

[5] [5]
P. Poźniak w Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce renesansu, Kraków 1999 uważa, że możliwe jest, by msza Te Deum była 5-głosowa, ale przychyla się do opinii, że msza bez nazwy została oryginalnie skomponowana jako 4-głosowa

[ReferenceB-6] [6]
P. Poźniak w Repertuar polskiej muzyki wokalnej w epoce renesansu, Kraków 1999

[7] [7]
Za: www.completorium.republika.pl)

[8] [8]
sugeruje to K. Morawska, Z. Szweykowski oraz T. Czepiel

[9] [9]
Nie podaje jej co prawda Encyklopedia muzyczna PWM, jest jednak omawiana w książce Późniaka (Repertuar...) i wspomniana w www.completorium.republika.pl.

[10] [10]
A. Chybiński w Słowniku muzyków dawnej Polski Kraków 1948/49 odrzuca taką możliwość podając, że jeden z głosów to sopran, którym Rorantyści nie dysponowali

[11] [11]
jak twierdzi Ewa Obniska w Dzieje muzyki polskiej red. Tadeusz Ochlewski, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1984, ISBN 83-223-2013-2

[12] [12]
P. Poźniak podaje ambitus głosów dla mszy bez tytułu: a-a1, d-g1, d-d1, F-a - a więc dwa tenory i dwa basy

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]