Kryłowo

Kryłowo (ros. Крылово, niem. Nordenburg, pol. Nordenbork, lit. Ašvėnai) – osiedle w Rosji, w obwodzie królewieckim, w rejonie prawdinskim.

Kryłowo

Крылово

Herb
Państwo	Rosja
Obwód	królewiecki
Wysokość	70 m n.p.m.
Populacja (2010) • liczba ludności	785[1]
Nr kierunkowy	40157
Kod pocztowy	238414
Tablice rejestracyjne	39, 91
Położenie na mapie obwodu królewieckiego Kryłowo
Położenie na mapie Rosji Kryłowo
54°19′54″N 21°33′10″E

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Kryłowo

Miejscowość położona jest tuż przy granicy państwowej. Z drugiej strony granicy znajduje się jezioro Oświn. Wody z tego jeziora odprowadza do Łyny płynąca przez Kryłowo rzeka Putiłowka.

Historia

Krzyżacki zamek w Nordenborku wybudowany był w 1303. Osada wraz z zamkiem zniszczona została zniszczona przez wojska Kiejstuta w 1366. Miejscowość prawa miejskie uzyskała w roku 1407.

Nordenbork znajdował się na terenie okręgu podlegającego prokuratorom gierdawskim. Po wyborze Ludwiga von Erlichshausena na wielkiego mistrza w czasie objazdu hołdowniczego (1450) poddanych z Nordenborka przyjmował w Gierdawie. W roku 1469 cały okręg wraz z Nordenborkiem przeszedł w posiadanie rodziny von Schlieben w zamian za długi zakonu krzyżackiego. Część tej rodziny uległa polonizacji. Najbardziej znanych jest dwóch przedstawicieli tej rodziny, którzy byli wojewodami inflanckimi, Jan Teodor Schlieben i jego syn Jan. Ten ostatni dzięki żonie był właścicielem Płowc i Dobrego na Kujawach.

Przed reformacją parafia w Nodenborku należała do archiprezbiteratu sępopolskiego. Książę Albrecht 10 marca 1528 wyłączył z jurysdykcji biskupa warmińskiego Maurycego Nordenbork, podporządkowując go biskupowi Pawłowi Separatusowi z diecezji pomezańskiej.

W roku 1657 Nordenbork został zniszczony przez Tatarów w ramach polskich represji nad elektorem za pomoc udzieloną Szwedom.

W XVIII w. nabożeństwa w miejscowym kościele luterańskim odprawiane były w języku niemieckim, a także polskim i litewskim. Pod koniec XVIII w. misje katolickie prowadzili tu księża z parafii w Świętej Lipce.

W roku 1880 mieszkańcy utrzymywali się z rolnictwa.

Miasto zdobyte przez wojska radzieckie 25 stycznia 1945 roku. Z powodu grabieży i podpaleń zniszczona została starówka oraz kościół z 1710 roku, w ramach reparacji wojennych rozebrano linię kolejową Gierdawy-Węgorzewo i kolejkę wąskotorową.

W 1945 roku do Nordenborka przybyli pierwsi osadnicy, a miasto zostało protokolarnie przekazane pod kontrolę polskiej administracji, w trzeciej dekadzie sierpnia powstał rejonowy inspektorat osadnictwa podlegający Państwowemu Urzędowi Repatriacyjnemu. We wrześniu 1945 roku radzieckie władze wojskowe dokonały przesunięcia linii granicznej od 12 do 14 kilometrów w głąb terytorium RP, a protest polskich władz miasta z dnia 11 września 1945 nie przyniósł skutku^[2]. Następnie miasto zostało włączone do obwodu królewieckiego w ZSRR.

Pod koniec XX w. największym zakładem pracy w Kryłowie był sowchoz współpracujący z PPGR Srokowo.

Demografia

Liczba mieszkańców: w roku 1875 – 2547 osób, w 1880 – 2515, w 1890 – 2251 (w tym 14 katolików i 69 Żydów), w 1910 – 2149, w 1939 – 3173, w 2000 – ok. 500 osób.

Przypisy

1. Liczby ludności miejscowości obwodu królewieckiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2010 roku. (ros.).
2. Granica polsko-radziecka w b. Prusach Wschodnich – Historia Wysoczyzny Elbląskiej.

Bibliografia i źródła

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom VII (s. 176 – hasło Nordenbork), Warszawa, 1886.
• Oskar-Wilhelm Bachor, Der Kreis Gerdauen, Würzburg, 1968. (s. 10–1366 r. Kiejstut).
• Marian Biskup, Gerard Labuda, „Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach”, Wydawnictwo Morskie Gdańsk, 1986, ISBN 83-215-7220-0. (s. 454 – okręg gierdawski przechodzi w ręce Schliebenów).
• Max Toeppen „Historia Mazur” (w przekładzie Małgorzaty Szymańskiej-Jasińskiej i opracowaniu Grzegorza Jasińskiego), wyd. Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 1995, ISBN 83-900380-3-X. (s. 201 bp. Separatus od 1528, s. 227 Tatarzy)
• Mapa Schröttera 1796-1802.
• (Mapa obwodu królewieckiego) Калининградская область, ПО „Латвгеoкарта”, Ригa, 1990. (Kryłowo – powiat Prawdinsk)