Krynica-Zdrój (gmina)

Krynica-Zdrój (1973–1976 gmina Tylicz^[2]; 1976–2001 gmina Krynica^[3]) – gmina miejsko-wiejska w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim.

Ten artykuł dotyczy gminy współczesnej. Zobacz też: gmina Krynica – dawna gmina 1934–1949).

Krynica-Zdrój

gmina miejsko-wiejska
Budynek urzędu miejskiego w Krynicy-Zdroju
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
TERC	1210073
Siedziba	Krynica-Zdrój
Burmistrz	Piotr Ryba
Powierzchnia	145,3 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	16 843[1]
• gęstość	116,1 os./km²
Nr kierunkowy	18
Tablice rejestracyjne	KNS
Adres urzędu: ulica Józefa Ignacego Kraszewskiego 7 33-380 Krynica-Zdrój
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 8 Liczba miejscowości 9
Położenie na mapie powiatu
49°24′42″N 20°57′18″E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Siedzibą gminy jest miasto Krynica-Zdrój.

Sąsiaduje z gminami Grybów, Łabowa, Muszyna, Uście Gorlickie oraz ze Słowacją.

Gmina zajęła wysokie czwarte miejsce, w rankingu podsumowującym kadencję 2010–2014, w kategorii gmin turystycznych o najwyższych zmianach w potencjale finansowym w latach 2010–2013, opracowanym przez firmę „Curulis”^[4].

Geografia

Gmina położona jest we wschodniej części Beskidu Sądeckiego i na zachodnim skraju Beskidu Niskiego.

Gmina posiada obszar 145,3 km², w tym: użytki rolne 39%, użytki leśne 55%. Stanowi to 9,37% powierzchni powiatu.

Sołectwa

Berest, Czyrna, Mochnaczka Niżna, Mochnaczka Wyżna, Muszynka, Piorunka, Polany, Tylicz oraz miasto Krynica-Zdrój.

Historia

Zobacz więcej w artykule Krynica-Zdrój, w sekcji Historia.

W 1363 roku król Kazimierz Wielki w miejscu osady Ornawa założył miejscowość Miastko. Nadając prawa miejskie, ufundował tutaj kościół, szkołę parafialną oraz mury obronne. Miastko (przemianowane w 1612 na Tylicz) było aż do XIX wieku najważniejszym ośrodkiem regionu. W 1391 roku król Władysław Jagiełło Miastko i okoliczne ziemie nadaje biskupom krakowskim i włącza do klucza muszyńskiego, który istnieje do I rozbioru Polski.

Po roku 1856 nastąpił gwałtowny rozwój Krynicy dzięki tutejszym zdrojom i działalności prof. Józefa Dietla. W roku 1889 Krynica uzyskała prawa miejskie. Tylicz stracił je w roku 1935.

1 sierpnia 1934 roku w powiecie nowosądeckim w woj. krakowskim utworzono wiejską gminę zbiorową Krynica-Wieś z obszaru dotychczasowej jednostkowej gminy wiejskiej Krynica-Wieś^[5]. Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. Gmina Krynica została zniesiona 1 stycznia 1950 roku, a jej obszar włączony do miasta Krynica^[6].

Współczesna wiejska gmina Krynica (nie obejmująca Krynicy) powstała 15 stycznia 1976 w związku z przemianowaniem gminy Tylicz na Krynica i przeniesieniem siedziby jednostki do Krynicy^[7].

1 stycznia 1992 miasto i gminę Krynica połączono we wspólną miejsko-wiejską gminę Krynica^[8].

W latach 1976–1998 gmina położona była w województwie nowosądeckim. Od 1 stycznia 1999 w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim.

1 stycznia 2002 nazwę gminy (i miasta) przemianowano z Krynica na Krynica-Zdrój^[9].

Demografia

Dane z 31 grudnia 2017 roku^[10]

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	16 780	100	8709	51,9	8071	48,1
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	116		60		56

• Piramida wieku mieszkańców gminy Krynica-Zdrój w 2014 roku^[1].

Zabytki

• Zabytki Krynicy-Zdroju
• Drewniana cerkiew greckokatolicka pw. Św. Michała Archanioła w Mochnaczce z 1846 roku. Jest trójdzielną świątynią z wieżą konstrukcji słupowej z izbicą. Prezbiterium jest wielokrotnie zamknięte. Wewnątrz ikonostas barokowo-klasycystyczny, dwa ołtarze barokowe i ambona.
• Kaplica w Mochnaczce Niżnej z 1787 roku. Pierwotnie służyła jako cerkiew. Zbudowana jest z drewna, posiada ołtarz i ikonostas.
• Kaplica w Mochnaczce Wyżnej z 1700 roku.
• Cerkiew greckokatolicka pw. Św. Kosmy i św. Damiana w Tyliczu z 1743 roku. Jest trójdzielnym, drewnianym budynkiem z wieżą konstrukcji słupowej. We wnętrzu cerkwi znajduje się ikonostas z XVIII wieku, polichromia z 1938 roku. Znajduje się tu specjalne miejsce dla śpiewaków zwane kriłosami.
• Cerkwie w Bereście, Muszynce, Piorunce, Polanach i Czyrnej.
• Rezerwat historyczny „Okopy konfederatów barskich” w Tyliczu.

Turystyka

Atrakcje turystyczne:

• przejazd kolejką gondolową na Jaworzynę Krynicką (1114 m n.p.m.). Kolejka ma przepustowość do 1600 osób/godz.
• trasy narciarskie na Jaworzynie i Słotwinach. Znajduje się tu kilka sztucznie naśnieżanych i oświetlonych wyciągów narciarskich.
• gęsta sieć szlaków turystycznych. Przy szlaku czerwonym na Jaworzynę Krynicką stoi pomnik przyrody nieożywionej "Diabelski Kamień". Skała ta jest wąska u podstawy i szersza w górnej części. Przez obszary na stokach Szalonego i Góry Parkowej prowadzą ścieżki przyrodnicze. Trzecia jest przygotowywana na wschodnim zboczu Jaworzyny Krynickiej.
• na stokach Runku, Żydówki, Huzarów, Doliny Muszynki i Szczawicznego Potoku można uprawiać kolarstwo górskie.
• stadniny koni w Tyliczu.

Religia

• Kościół rzymskokatolicki: 9 parafii
• Parafia greckokatolicka św. Apostołów Piotra i Pawła
• Kościół Chrześcijan Baptystów
• Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny: Parafia św. Włodzimierza Wielkiego
• Świadkowie Jehowy: zbór Krynica^[11]

Przypisy

1. Gmina Krynica-Zdrój w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. do 15 stycznia 1976 – Dz.U. z 1976 r. nr 1, poz. 12
3. do 31 grudnia 2001 – Dz.U. z 2001 r. nr 116, poz. 1241
4. Curulis: Raport - Podsumowanie kadencji 2010-2014. [dostęp 2014-08-10].
5. Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 642
6. Dz.U. z 1949 r. nr 60, poz. 467
7. Dz.U. z 1976 r. nr 1, poz. 2
8. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
9. Dz.U. z 2001 r. nr 116, poz. 1241
10. Gmina Krynica-Zdrój w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-01-08], liczba ludności na podstawie danych GUS.
11. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-14].