Karkoszczonka

Karkoszczonka (723 m n.p.m.) – głęboka przełęcz w Beskidzie Śląskim, między Trzema Kopcami (1082 m) na północy a Beskidkiem (860 m) na południu^[1]. Poprzez tę przełęcz oraz Beskid Węgierski i Przełęcz Salmopolską Pasmo Klimczoka i Szyndzielni łączy się z pozostałą częścią Beskidu Śląskiego^[2].

Karkoszczonka

Przełęcz Karkoszczonka
Państwo	Polska
Wysokość	723 m n.p.m.
Pasmo	Beskid Śląski, Karpaty
Sąsiednie szczyty	Beskid, Trzy Kopce
Położenie na mapie Karpat Karkoszczonka
Położenie na mapie Beskidu Śląskiego Karkoszczonka
49°43′29″N 18°59′31″E

Opis

Jeśli pominąć Bramę Wilkowicką, jest Karkoszczonka najniższym punktem w wododziale Wisły (tu: Brennicy) i Soły (tu: Żylicy) na terenie Beskidu Śląskiego. Tym samym jest najniższym i najwygodniejszym przejściem między Szczyrkiem a Brenną, używanym zresztą przez miejscową ludność od wielu wieków^[2].

Od strony wschodniej, ze Szczyrku, na przełęcz wyprowadza droga wiodąca doliną potoku Potoku Wilczego (Biła), natomiast od strony zachodniej, z Brennej Bukowej – droga wiodąca dolinką potoku Polczany^[3]. Obie drogi w większej części są pokryte wąskim dywanikiem asfaltowym, jednak przejazd przez przełęcz jest zamknięty dla ruchu samochodowego (szlaban po stronie Brennej – droga leśna, w dyspozycji Administracji Lasów Państwowych). Co pewien czas pojawiają się w prasie informacje o zamiarach przebudowy tej drogi i jej otwarcia dla ruchu publicznego – na razie skutecznie przeciwstawiają się temu pomysłowi Lasy Państwowe, organizacje ekologiczne i zwyczajny brak środków.

Pochodzenie nazwy

Do niedawna przełęcz nazywano powszechnie „Skałką”, co związane było zapewne ze starą nazwą Klimczoka. Obecna nazwa została przeniesiona z dawnego osiedla pasterskiego na polanach opadających spod przełęczy na wschód, ku dolinie Biłej. Pochodzi od słowa „karkosze”, oznaczającego w góralskiej gwarze gałęzie, odrąbane ze ściętych drzew iglastych^[2].

Wśród mieszkańców Szczyrku Biłej przełęcz zwana jest też czasem „Granicą”^{[potrzebny przypis]}. Jest to odniesienie do granicznej funkcji grzbietu Beskidu Śląskiego, który rozdzielał w tym miejscu Żywiecczyznę, należącą aż do rozbiorów do Królestwa Polskiego (później: Galicję) od Księstwa Cieszyńskiego (części Górnego Śląska). Po II wojnie światowej biegła tym grzbietem granica województw krakowskiego i katowickiego, a także granica powiatów żywieckiego i cieszyńskiego (co ma miejsce również obecnie). Wspomniany grzbiet był również przez ponad dziewięć wieków granicą dwóch diecezji kościoła katolickiego w Polsce: krakowskiej i wrocławskiej. Jednocześnie jest naturalną granicą językową i etnograficzną (Brenna: strój górali śląskich, Szczyrk: strój górali żywieckich)^[2].

Przez Karkoszczonkę biegnie granica między Brenną i Szczyrkiem^[3]. Tuż pod samym siodłem przełęczy, po stronie doliny Wilczego Potoku, znajduje się schronisko turystyczne „Chata Wuja Toma”^[4].

Szlaki turystyczne

Na przełęczy węzeł szlaków turystycznych:

– do Brennej Bukowej (1,45 godz.)

– do Szczyrku Centrum (50 min.)

– na Klimczok (1 godz.)

– na przełęcz Salmopolską (2,30 godz.) i dalej na Malinowską Skałę (4 godz.)^[5]

• 
  Schemat szlaków
• 
  Schronisko turystyczne „Chata Wuja Toma”
• 
  Widok na Klimczok
• 
  Widok na przełęcz z kolei linowej na Skrzyczne

Przypisy

1. Geoportal. Mapa topograficzna [online] [dostęp 2023-05-22].
2. MirosławM. Barański MirosławM., Beskid Śląski, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 151, 165, 179, 204, 205, ISBN 978-83-89188-71-7.
3. Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2023-06-06].
4. TomaszT. Biesik TomaszT., Schroniska górskie dawniej i dziś. Beskid Mały i Beskid Śląski, Bielsko-Biała: Wyd. „Logos” Agnieszka Korzec-Biesik, 2013, s. 141–146, ISBN 978-83-925599-3-1.
5. Beskid Śląski i Żywiecki. Mapa 1:50 000, Kraków: Compass, 2011, s. 2, ISBN 978-83-7605-084-3.